Microsoft Word 1 География doc
жүктеу/скачать 16,6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Вестник КазНУ.
| ҚазҰУ Хабаршысы. География сериясы. 2010, №2 (31)
81 кезеңде жүзбе тасындылар өтімінің ең жоғарғы мəні көктем жəне жаз айларында байқалады. Қазіргі уақытта Іле өзені суы құрамындағы жүзбе тасындылардың көлемі күзде 164 мг/л, көктемде 1300 мг/л-ге жетеді (2-сурет). 1-сурет. Іле өзені атырауының нақты сұлбасы Іле өзені атырауының тармақтары бойынша тасын- дылар ағындысының тара- луын есептеу, Қапшағай су қоймасы салынғанға дейінгі жəне кейінгі кезеңдері үшін жасалынды. Нəтижесінде, атырау тармақтарының та- сындылар ағындысы жыл ішіндегі үлестірімі бірқалып- ты емес (3-сурет). Көктемде күннің жылы- нуы қардың еруіне алып келеді, ал ол өз кезегінде алапты қарқынды эрозия ұшыратады. Сонымен қоса, су өтімінің жоғарылауы, арналық эрозияның күшеюін туғызады. Жазғы кезеңдерде де осындай жағдай қайталанып, түптік шөгінділердің шайылу есебінен жүзбе тасындылармен толықтырылады /2/. Жүзбе тасындылардың жыл ішінде таралуының ортақ белгісі, оның күрт өзгергіштігі болып табылады. Мысалы, бақылау кезеңі үшін жүзбе тасынды – лардың орташа өтімі Ир саласында қаңтар айында 4,6 кг/с құраса, ал сəуір айында 100 кг/с болды, яғни 20 есе көбейген. Атырау тармақтарының тасындылар ағындысы жыл ішіндегі үлестірімі бірқалыпты емес. Су қойманың əсерінен қатты ағындының сипаттамалары бірнеше есе төмендеген /3/. Нақты көрсеткіштер бойынша Іле өзені – Қапшағай бекетінде су өтімі 482 м 3 /с-тан 419 м 3 /с-қа дейін, ал тасындылар өтімі 392 кг/с-тан 3,4 кг-қа дейін азайған. Яғни, сұйық ағынды 1,15%, ал қатты ағынды шамамен 100% дейін төмендеген. 2-сурет. Қапшағай СЭС салынғанға дейінгі жəне кейінгі кезеңдер үшін, Іле өзені - Қапшағай шатқалы бойынша орташа жылдық тасындылар ағындысының жыл ішіндегі үлестірімі Вестник КазНУ. Серия географическая. 2010, №2 (31) 82 Көктем айларында тасынды- лар ағындысының күрт жоғары- лауы байқалады. Ақпан айындағы жүзбе тасындылардың орташа айлық өтімі, наурыз айында өтетін жүзбе тасындылар өтімінен төмен. Іле өзені – Үшжарма бекеті бойын- ша 3 есе, Іле өзені Ир тармағы – сағадан 2,5 км қашықтықтағы бекеті бойынша – 6 есе, ал Жиделі тармағыбастаудан 16 км бекетте 10 есе төмендегені байқалады. Сонымен бірге, Іле өзені Суминка тармағы – бастаудан 6 км төмен жəне Жиделі тармағының тармақ- тану жерінен 1 км төмен бекеттері бойынша 40 есе төмен. 1-кесте жүктеу/скачать 16,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|