Microsoft Word Послед doc
жүз і, екіншісі – жалынын мұңды жаны жеңген – Салтанат
жүктеу/скачать 0,83 Mb. Pdf көрінісі
|
| жүз
і, екіншісі – жалынын мұңды жаны жеңген – Салтанат . 2. – Ел де сенікі , ел ішіндегі тентек те сенікі . 3. – Бұл не Бөжейдің өлердегі өсиетінен , немесе артында ие боп отырған Байдалы, Байсал, Түсіптердің мінезінен . 4. – Ол – Шыңғыс ішінде, Байсал алған қыстау екен . 5. – Олар Абайдың өзінің аталас елі емес , Мамайдан шыққан, жатақ балалары . 6. – Алдыңғы бəйге түйе бастатқан тоғыз, екінші жамбы бастатқан тоғыз . Осы сөйлемдерде зат есім, есімдік сан есімді салалас құрмалас сөйлемдердің баяндауышының түрлері көрсетілген. Берілген салалас құрмалас сөйлемдердің баяндауышы қызметінде зат есім, есімдік тəуелдік жалғаулы шығыс септік, жатыс септік, зат есімдерге көмекші етістіктердің жалғауы арқылы жасалған сөздер кездеседі. Сонда зат есім, есімдіктер, сан есімдер осы тұлғаларында құрмалас сөйлемнің екі сыңары ретінде біршама аяқталған ойды білдіру арқылы баяндауыштық қызметте жұмсалған. Енді əрбір сөйлемге жеке тоқталсақ: 1. Салалас құрмалас сөйлемнің бірінші сыңарының баяндауышы – жүзі, екінші сыңарының баяндауышы – Салтанат. Екеуі де өз алдына құрмалас сөйлемнің баяндауышы қызметінде жұмсалып сөйлемді тиянақтап тұр жəне құрмаластың тиянақтақты баяндауышының одан бетер нақтылана түсуіне ықпал етіп тұр. 2-сөйлемде баяндауыштың екі сыңары да тəуелдік тұлғадағы есімдік – сенікі болып келген. 3-сөйлемде бірінші сыңары - өсиетінен, зат есімге шығыс септігінің жалғасуы арқылы, екінші сыңары Түсіптердің мінезінен – дегенде ілік жалғаулы зат есім (жалқы есім) есім қызметінде жұмсалмай, анықтауыш қызметінде жұмсалуы тиіс. Оның үстіне ілік жалғаулы сөз сол күйінде сөйлемді тиянақтай алмады. Сондықтан ілік жалғаулы сөзді баяндауыш қызметінде жұмсалуына шығыс жалғаулы мінезінен көмекші есімінің əсері зор. 4-сөйлемде бірінші сыңарының баяндауышы ішінде – жатыс септігінде тұр, екінші сыңары қыстау екен, зат есімге екен көмекші етістігінің тіркесуі 39 арқылы жасалған. Қыстау екен – дегенде қыстау сөзінің баяндауыштық қызметін нақтылау түскен екен көмекші етістігі. 5-сөйлемде бірінші сыңарының баяндауышы елі емес, баяндауышы тəуелдік тұлғадағы зат есімге емес көмекші етістігінің формасының түйдектелуі арқылы баяндауыш қызметінде есімді құрмалас сөйлем жасап тұр, екінші сыңарының баяндауышы – жатақ балалары, көптік, тəуелдік тұлғадағы күрделі зат есімдер. 6-сөйлемде бірінші сыңарының да, екінші сыңарының баяндауыштары тоғыз – есептік сан есімі. Сондай-ақ есімдерге түрлі көмекші сөздер дəнекерлік қызмет атқарып, олар сабақтас құрмалас сөйлемдер құрайды. М. Əуезовтің «Абай жолы» роман- эпопеясынан мысалдар келтірсек: 1. Бұл бала күннен Құнанбайдың жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|