Мифологиясы

Қосымшалар
Кпсымиш А
Т үрік  -  м оңғол  м иф ологиясы ндағы  
зооморфты 
ж арты -ж асам паз
қаһарм андарды ң ерекш елігі
Кеиіпкер- 
лер және 
олардың 
деңгейі
Қарга
Әр халыктағы атқаратын  қызметі
Моңғолда,
хакаста
Алтаилық-
тарда
Қазақта
Палеоазиялық-
тарда
Улгэн  Тэңірі 
адамды 
ал- 
ғаш жаратқан 
мезетте 
бо-
керді
алатын
Тәңірден  мэң-  иына
жан
п   суды  әкеле 
жатып 
төгіп 
алады  да,  сол
себептен қара-  саиды.
кіргізу  үшін 
қарғаны  бас 
Қүдайға жүм-
Бі-
Е р т е г і л е р д е
қарға  өліп  кал- 
ған  бас  кейіп-
тірілте 
кере- 
метке  ие  шипа- 
лы шөпті табуға 
тікелей себепші 
болады.  Қазак- 
та  мэңгі  суды 
(эбулхаятты)  із- 
деушілер -  Қы- 
пьш.  Ілияс,  Ес-
Қарға  бүл  бай-
ғаи,
арша,  рақ  ол  жолда  к 
-  Ескевдір
шырша  жасыл 
түске 
бояла- 
ды.
суды
қара-
мәңп 
баяғы 
ғай,  шырша, 
аршаға  төгіп 
алады да,  сол 
ағаштар  жа- 
сыл 
болып 
қалады.
мэңгі  суды  та- 
уып,  тореыққа 
құйып,  бұтаққа
іліп  қойғанда,
оны  қарға тесіп 
жібереді  де,  су
тамғандықтан, 
балқарағай,  ар- 
ша,  шьфша жа- 
сыл түске енеді.
Іс-әрекеті
Саналы,
дэнекерші
Саналы,
дэнекерші
Кездейсоқ
ырғы  таипаларда 
кэдімгі жаратушы 
секідді  үласпалы 
дасаналы  жасам- 
паздықгарды  жү- 
зеге  асырады.Ол 
элем  жаралғанда 
аспанды 
тесіп, 
жерге  сэуле  түсі- 
реді, күнді табады, 
қүстарды 
бояп, 
өзіне  қара  бояу 
жағады, 
бүлан 
мен  тюленьді  жа-
саиды, кеиоір тау- 
тасты  жарагады. 
Негізгі  ерекшелік
сол  — ол  мэңгі  су 
емес,  түщы  суды 
іздеп табумен шү- 
ғылданады.  Себе- 
бі  мұхит жағалау- 
ындағы  халықгар
тұщы  суға  зэру 
болса керек.
Саналы,  мақсат- 
ты,  ұласпалы,  ті- 
келей атқарушы

Кірпі
Моңғолда,
бурятта
Алтайлық- 
тарда, тувада
Қазақта
Ноғай мен  қыр-  1 
ғызда
Б у р я т - м о ң -  
ғолда 
Зара- 
Азарга  (алып 
кірпі) 
жауыз 
күштен 
сан- 
дыққа  қамал- 
ған 
ай 
мен 
күнді 
құтқа- 
рады, 
өгіз- 
ді 
қамытқа, 
ж  ы  л  қ  ы  н  ы 
е р - т ү р м а н ғ а  
ү  й  р  е т  е д  і  . 
Аспан  Тэңірі- 
нің 
үлдарын 
ү й л е н д і р у г е  
ақыл-кеңес бе- 
реді.  Хорчин- 
м о ң ғ о л д а  
( Қ Х Р - д а ғ ы )  
З а р а а - Ц э ц э н  
шамырқанып, 
сұлу қыздарды 
сұрықсыз  ер- 
лерге  үйлене- 
тін  етеді. Яғни 
ол неке салтын 
үйлестіруші
Алтайда  Яра 
шешен  (Жа- 
ра 
шешен) 
а  л  ғ  а  ш  қ  ы 
өлімді  орын- 
дап,  адамның 
ғ ұ м  ы  р  ы  н 
ш е к т е й д  і ,  
п е н д е л е р г е  
ажалдың  мә- 
нісін  ұқтыра- 
ды.  «Қыздар 
ата-анасынан 
айырылсын, 
жат 
жұртқа 
б ұ й ы р с ы н ,  
шашы 
екіге 
жарылсын!» 
деп қатал үкім 
ш ы ғ а р ы п , 
неке  салтын 
орнықтыра- 
ды.  Ол  -   Ул- 
ген  Тэңірдің 
көмекші  биі. 
Тувада 
кір- 
пі  кейде  сот 
ж ү р г і з е т і н  
би  әрі  Құдай 
мен 
Самұ- 
рыққа 
әлем 
жа р а л ғ а н д а  
тува  халқына 
тіл үлестіруге 
кеңес беруші.
Кірпік  шешен 
жауыз 
күш 
т ұ т қ ы н д а ғ а н  
ай  мен  күнді 
құтқарып,  қа- 
лыпты 
қозға- 
лысына 
енгі- 
зетін 
ақылды 
да  тапқыр  би. 
Ол  Сүлеймен 
патшаға  мэңгі 
суды 
ішпеу 
жөнінде  ақыл- 
кеңес 
береді, 
яғни  ғұмырды 
шектеп, 
мөл- 
шерін 
белгі- 
лейді.
Кірпі  орақты  ой- 
лап табады.
Іс-әрекеті
Саналы,  мақ- 
сатты,  ұласпа- 
лы, 
ақылгөй, 
тікелей 
атқа- 
рушы
Саналы,  мақ- 
сатты,  ұлас- 
палы,  ақыл- 
гөй,  тікелей 
атқарушы
Саналы, 
мақ- 
сатты, ақылгөй
Саналы,  мақсат- 
ты, ақылгөй
180

Сиыр
Іс-әрекеті
Ит
Қазақта
Моңғолда
Жерде  жатқан 
Үркер 
жұл- 
дызын 
айыр 
тұяғымен  баса 
алмай, айыры-
лып
қалады
да,  содан  бас-
тап  алты  аи
Жерде жатқан 
Үркер 
жұл- 
дызын  айыр 
т ұ я ғ ы м е н  
баса 
алмай, 
а й ы р ы л ы п 
қалады 
да, 
содан  бастап
Сахаларда
Тәңір алғашқы адамнан ауа райы- 
ның  қандай  болуын  сұрайды. 
Адам:  «Менің  серігім  сиыр  мен 
жылқы  білсін»,  -   дейді.  Сиыр 
суықтың  ұзақ  болуын  қалайды. 
Бұған ашуланған жылқы сиырдың 
иеғін  тебеді  де,  оның  үстіңгі  тісі
„  алты  аи  қыс,
Ал
қыс,  алты  а 
ай  жаз?  Зімен 
бүйірінен
жаз,  яғни  жыл 
мезғілі  пайда 
болады.
яғни
жыл  жылқының  өті  жарылып,
сүзғендіктен,
өтсіз
мезплі  паида  хаиуанға аиналады. 
болады.
Кездейсоқ
Кездейсоқ
Саналы, мақсатты, дәнекерші
Қазақта
Моңғолда
Алтай, бурят, саха, хакас, шор,
эвенкі, мариларда
Тәңір  адамды 
алғаш  жарат- 
қанда оның тә- 
нін күзету мақ-  Тәңір адамды 
сатында  жара-  алғаш  жарат-
қанда 
оның
ТӘНІН
итке
күзеттіреді 
Бірақ  ол  осы
тылған  хайуан.
Бірақ  ол  осы 
қызметті шала-
ғай 
атқарған- 
дықтан,  тән$і[ 
сайтан былғай-  лағай  атқар- 
ды. Сонымен  ғ андықта н,
бірге ит Құдай*
Тәңір  адамды  алғаш  жаратқанда
қызметгі  ша- 
о н ы ң  
тәнін итке күзетгіреді. Бірақ
ш 
ШьЖ'
дан 
адамдар- 
ға 
бидайдың 
масағын  сұрап
Оньщ
береді.
сүиек
с и р а ғ ы н а
ұқсатып  ұста- 
ның  алғашқы
қысқашы 
со-
ғылады.
тәнді  сайтан 
б ы л ғ а й д ы .
С  о  н  ы  м  е  н
бірге  ит  Құ- 
дайдан  адам- 
қыскдн  дарға  бидай-
ол  осы  қызметті  шалағаи  атқар- 
ғандықтан,  тәнді  сайтан  былғай- 
ды.  Сол  себептен  адам  жалаңаш 
қап,  ит  былғанышты  тонға  ие
болады.
дың  масағын 
сұрап береді.
Іс-әрекеті
Саналы,  дәне- 
керші,  ұласпа-
лы
Саналы,
дәнекерші
Саналы, дәнекеріш
181

Қарлы- 
гаил 
(Тяртар)
Қазақта
Моңғолда,
хакаста
Алтайлықтарда, шорда, хакаста  |
--------------------------------
Қ а р л ы ғ а ш  
т  ө  м  е  н  г  і 
әлемнің  өкілі 
а й д а һ а р ғ а  
қарсы күресіп, 
адамның 
қа- 
нын  ішкізбей 
қ  о  р  ғ  а  п 
қалады.
Қ а р л ы ғ а ш  
ж  о  ғ  а  р  ғ  ы 
әлемнен  от- 
ты 
ортаңғы 
әлемге  ұрлап 
әкеледі. 
Ол 
оты  бар  ша- 
ланы 
ұрлай 
қашқанда, кү- 
зетіп отырған 
алып  кемпір 
қысқашымен 
қысып  қала- 
ды  да,  содан 
қ  ұ  й  р  ы  ғ  ы 
айыр болады.
Қарлығашқа 
үндес 
қызмет | 
атқаратын  құс  -   тартар.  Улген І 
тәңір  әлемді  жаратып  болған 
і  
соң,  аязда  адамдар.  тоңа  бас- і 
тайды.  Ол  үш  қызына  адам  ба-І 
ласы  жылынатын  отты  табуды | 
тапсырады.  Оттың  құпиясын  сол | 
кезде  тартар  (коростель)  біледі |
екен. Алайдаұсқыныжаманміскін! 
ол  осы  туралы  жиынға  келгенде, | 
Улгеннің  қыздары  күлгендіктен, 
өкпелеп  кетіп  қалады.  Оның  не 
дейтінін  жасырын  барып  байғыз 
тындаса,  «Тәңірдің үш  қызы ақы- 
мақ,  өздері  мені  мазақтап  күледі. 
Тасты  тасқа  үрса,  от  шығатынын 
да  білмейді»  деген  деседі.  Міне, 
сол  сөзден  кейін  от  жағу  пайда 
болған екен.
Іс-әрекеті
Саналы, кө- 
мескі
Саналы, 
мақсатты, 
тікелей  атқа- 
рушы
Саналы, мақсатты, ақылгөй
182

Қосымиіа Ә
Түрік -  моңғол мифологиясындағы  трикстердің 
ерекшеліктері
Трикстер
бейне
Әр халықтағы атқаратын қызметі
Сайтаи
(Эрлэг)
Қазақта
Музыкалык  аспап- 
тар  мен  өнердің 
пайда  болуы  тура- 
лы  мифтерде  арғы 
әлем  өкілі -  сайтан
(қазақга,  түрікмен-
де)  жағымды  әре- 
кеттер 
жас айды. 
Мәселен,  домбыра, 
қобыз, 
дутарда 
«шайтан 
тиек»,
түйдік-сыбызғыда
«шайтан 
дешік» 
бар. 
Антропого- 
ниялык  мифте  Тә- 
ңір  адамды  жарат- 
қанда 
онымен 
ақылдасып,  кісінің 
кеудесіне  «шайтан 
шатыр»  деген  мү- 
шені  салған  соң, 
адам 
баласы  дү- 
ниеге 
қызығатын 
болады.  Сатиралық 
ертегіде 
сайтан 
мен 
Алдар  көсе 
элемнін  жаратыл- 
ған  мезгілі  тура- 
лы  айтысады.  Бір 
сөзбен 
айтқанда,
ежелгі  космогония-
лық 
миф 
ертегі 
жанрына  ауысқан. 
Қазақга 
әлемдік 
дін  келгенде  ежел- 
гі  Эрлэгтің  есімі 
м үлде  ұмытыл ы п, 
оның кейбір жасам- 
паздық 
қызметін 
сайтан  деген  жаңа 
тұрпаттағы  кейіп- 
кер  атқаратын  бол-
ған. 
_ __
Алтай, хакас,
П
І
Й
І
Й
Й
Ё
^
І
____________
Эрлэг (Ол -  сайтан 
емес, кейіннен өлі- 
лер  әлемінің  қожа- 
сына 
айналатын 
жасампаз қаһарман 
Тәңірдің  туысқа- 
ны, 
серігі. 
Бір 
сөзбен 
айтқанда 
кәдімгі  трикстер.) 
Улген 
Т әнірімен 
бірлесіп 
элемді, 
адамды  жаратады, 
а л т а й  л ы қ т а р д а  
алғашқы 
Қамды 
(бақсыны)  өмірге 
әкеп,  оған  бақсы 
ойынын  үйретеді. 
Бірақ  осындай  жа- 
сампаздықты 
ат- 
қарғанда  ол  ұда- 
йы  Т эңірге  бақ- 
таласып,  бэсекеле- 
сіп, 
қарсыласып 
істейді,  ақырында
қ у ғ ы н - с ү р г і н г е
ұшырап, 
төменгі 
әлемге 
аластаты- 
лып,  өлілер дүние- 
сінің  қожайынына 
айналады.
Моңғол, бурягга
Музыкалық 
аспаптар- 
ды,  киіз  үйді  жасаған- 
да  Құдай  мен  Чөтгөр 
(сайтан) 
ақылдасып, 
кейде  бәсекелесіп  жа- 
сайды.  Кейбір  сюжетте 
сайтанды  Эрлэг  деп  те 
атайды,  негізінен  Эрлэг 
хаан  моңғолда  өлілер 
элемінің  иесі.  Хайуа- 
наттар  туралы  ертегіде 
қасқыр  мен  түлкі  элем- 
нің  жаратылу  мезгілі 
туралы дауласады. Яғни 
ежелгі  космогониялық 
миф 
ертегі 
жанрына 
тасымалданған.  Ежелгі 
трикстер  Эрлэгтін  қыз- 
меттері  элемдік  діннің 
эсерінен  сайтанға  (чөт- 
гөрге) 
тоғысқанымен, 
оның  есімі  ұмытылып 
кетпей,  басқа  сипатта 
сақталып қалған.
183
\

Қызметі жауыздық бағытта болғанымен, нгілікті 
нысандарды өмірге әкелетін қазақ мифологиясындағы 
«қайшылықты» кейіпкерлер
Қосыміиа Б
Кейіпкер-  |
леР
Қызметі
Нэтижесінде пайда бол- 
ған игілікті нысандар- 
дың бейнесі
Сарынның пайда 
болуының түпкі 
себебі
Жылан
Қара  кетпенге  ша- 
буыл  жасап,  қақ 
жарып 
өткендік- 
тен, маңдайындағы 
тесік пайда бсшады, 
ягни мәдени нысан 
кемел  келбетке  ие 
болады.
Ғ алымдардың 
ай- 
туынша, әлемнің ар- 
хаикалық  мифоло- 
гиясында 
тұрақты 
кездесетін  осы  са- 
рынның  арғы  тегі- 
не  көне  киелі  құр- 
бандық  салты  негіз 
болады. 
Қазақта 
сананың 
дамуына 
байланысты  ондай 
мағынадағы 
құр- 
бандық 
салтының 
мэн-маңызы  әбден 
көмескіленеді 
де, 
ол  енді  жауыздық 
деп 
түсіндіріледі, 
тіпті  бұндай  эрекет 
жаудың  қаскөйлігі- 
не  баланады,  бірақ 
түпкі  нэтижеде  бэ- 
рібір  игілікті  ны- 
сандар пайда болып 
жатады.
Шыңгыс
хан
Домбыраның 
кө- 
мейіне 
қорғасын 
кұйғанымен,  оның 
акустикалық 
та- 
лапқа  сай  үн  шы- 
ғаратын 
шанағы 
пайда болады.
Сұмырай-
хан
Суцы 
иелігіне 
алып,  елді  шөлге 
үшыратқанда,  бүл 
жауыздыққа  қарсы 
шыққан  ісмер  қыз- 
дың  бес  саусағын 
шабады.  Бес  сау- 
сақгың  жерге  там- 
ған  қанынан  бес 
жагіыракты  райхан 
гүлі  өнеді.  Халық 
шебер  эрі  батыр 
қыздың  қүрметіне 
бес салалы райхан- 
гүл және су өрнегін 
содан  бері  кестеге 
салатын болады.
Мерген
бала
Алмаға 
қонып 
отырған  көгершін- 
рухты  атады,  оның 
қаны 
тамғандық- 
тан,  алманың  гү- 
лі 
қызыл 
түске 
боялады да,  кептер 
құс 
содан 
бері 
ағашқа  қонбайтын 
болады.
О
184

Қосымша В
Қазақ пен моцғолдағы  кейбір  мәдени өсімдіктердің 
пайда болу сарыны
Мәдени
өсімдіктер
Көкиэр
Күріш
Темекі меи 
апиын
Халық
Қазақ
Қазақ
Моңғол, бурят
Кейіпкер
Жылан мен 
пайғамбар
Пайғамбар
Сұлу әйел
Жылан
Сарын
пайғамбардың
Пай-
досын 
шағады. 
ғамбар  досының  у  ара- 
ласқан жарақатын сорып 
алып түкіреді. Сол у мен 
түкірік  араласып  түскен 
топыраққа кейіннен  көк- 
нәр шөбі өседі.
Пайғамбардың тісі түсіп 
қалады  да,  содан  күріш 
өнеді.
Елге  қадірлі  сүлу  әйел 
қайтыс  болады  да,  ке- 
йіннен  сонын  жамбас
сүйегіне
апиынның 
жапырағы 
өсіп шығады.
соның  ■  
темекі
мен
185

Қосымша Г
к и із  ҮЙ ШАҒЫМЫ
Түңлік айтар жаңбырдан сактадым деп, 
Мені неге жалынға қақтадың деп. 
Астымнан аямастан түтін салар,
Қай жерімнен иеме жақпадым деп.
Шаңырақ:
Жастай мені тоғайдан кесіп алдың,
Аямай сексен жерден тесіп алдың.
Морға салып белімді иетұғын,
Мен адамның осынша несін алдым.
Сонда тұрып сөйлейді сексен уық, 
Көрмедік ала жаздай бір күн суық. 
Басымды бір тесікке тығып қойып, 
Аяғымды тас қылып қойды буып.
Кереге:
Мені де тал ішінен кесіп алды,
Жан кетпей құр дененің несі қалды. 
Айшықгап таспаменен матастырып, 
Бұрғылап өн бойымды тесіп алды.
Ши айтар жұлып алды күшін сайлап, 
Екіден бір желіге қойды байлап.
Кереге мен туырльщ арасында,
Қысылып мен тұрамын көзім жайнап.
Онан кейін сөйлейді оюлы үзік,
Бау тағады жағама қүрдан ызып. 
Астымнан қызыл жалын от шалғанда, 
Шыдамай өлер болдым өкпем қызып.
Туьфлық та сөйлейді түра қалып, 
Сыртыңнан барлығыңның түрмын жауып. 
Қар борап, жел соқса да мен көремін, 
Сендерге мен түрғанда бар ма қауіп.
Маңдайша айтар аспаққа асылдым деп, 
Есік айтар тынымсыз ашылдым деп.
Қос таяныш жылайды күні-түні, 
Бас-аяғым байлауда жасыдым деп.
186

Табалдырық зар жылар атталдым деп, 
Балта айтар отқа түсіп тапталдым деп. 
Шот пен күрек жарыса үн қатады,
Мен қалайша ағашқа сапталдым деп.
Сөз кезегін алғанда ошақ тұрып,
Зарын айтты жүйесі босап тұрып. 
Күндіз-түні желкеден түспейтұғын, 
Қазанменен қойған-ай қосақ қылып.
Қазан айтар мені отқа қақтадың деп, 
Үстімнен бастың әкеп қақпағың деп. 
Сыртымды сипауға жан бата алмайды, 
Мені кім есіркейді аппағым деп?
Одан кейін мұң-зарын мосы айтады,
Үш аяғым үш жақта шошайтады.
Шайы қайнап болған соң қадірім жоқ, 
Іргеге сүйей салып, қош айтады.
Шэугім айтар шайыңды қайнаттың деп, 
Отқа қақгап көзімді жайнаттың деп. 
Телміртіп дастарқанға таятып ап,
Аузыма қара ожауды ойнаттың деп.
Төрдегі сандық айтар төремін деп,
Бар асылды мен сақтап беремін деп. 
Жүкаяқ пен ыңыршақ ойбайлайды,
Бүйте берсең басылып өлемін деп.
Кебеже айтар бір жерден озбадым деп, 
Сонда да төрге мойын созбадым деп. 
Қара құлып кетпесе ауызымнан,
Ішім пысып кетеді боздағым кеп.
Қоржын айтар қорлықгы  көп көрдім деп, 
Бірде өгізге, бірде атқа бөктердің деп. 
Мені алғалы мойыныңа бір салмадың, 
Сондықтан да қазақты жек көрдім деп.
Келі айтты:  қабығымды сойып алдың,
Үңірейтіп ішімді ойып алдың.
Тары менен талқанға тойып алдың,
Алып соғып астыңа қойып алдың.
Келісап айтты:  кесіп ап жеңдей қылып, 
Тесіп алган желкеден нендей  қылық?
О дүниеге барғанда, эттең,  қазақ, 
Басыңмен тұз түйсе екен мендей  қылып.
187

Бақыр айтты:  менің көп берерім деп, 
Қызыл оттың үстінде желемін деп. 
Қазан құрлы болмаса түғырым жоқ, 
Бүйте берсе бір күні өлемін деп.
Қүман айтар бел шешіп жатпадым деп, 
Кейде жерде қалады қақпағым деп. 
Мен осы елдің үмітін ақгадым деп, 
Өйткені тазалығын сақгадым деп.
ҮЙ САЙМАНДАРЫ
Сөйлейін бір эңгіме дүкен құрып, 
Жамағат, құлағың сал, мойын бұрып. 
Сенсең сен, сенбесең қой, көзім көрді, 
Жапа айтты үй сайманы бір күн тұрып.
Түндік айтты:  түтінге қақалдым деп, 
Мен кімнен осы ғүрлы ақы алдым деп. 
Сырттан боран,  іпгген жалын қысып, 
Тұншығып өлуге де тақалдым деп.
Шаңырақ айтты:  мені де кесіп алды, 
Айнала дөңгелектеп тесіп алды. 
Қалқайтып бақанменен аспақтатып, 
Сұққылап тұс-іүсымнан найза салды.
Сөйлейді сонда тұрып алпыс уық: 
Мұрса жоқ алуға да кірді жуып. 
Басымды бір тесікке сұгып қойып,
Тас қылып қол-аяқгы қойды буып.
Кереге айтты:  мені талдан кесіп алды, 
Сірілеп он бір жерден тесіп алды. 
Тарбитып табанымды жерге қадап, 
Жабыла бэрі маған салмақ салды. 
Күн-түні қырқыстырып қойды керіп, 
Шықпаған шыбын жанның несі қалды.
Ши айтты: тартып алды күшін сайлап, 
Тас қылып қол-аяқгы алды байлап. 
Туырлық кереге мен қыспаққа алып, 
Мен тұрмын екі ортада көзім жайнап.
Сөйлейді сонда тұрып үш туырлық: 
Тұрғам жоқ менде жырғап рахат көріп. 
Қорған боп бэрін қоршап тұрасың деп, 
Тұс-тұсқа керіп қойды тырыстырып.
188

Қойды деп, -  маңдайша айтты, -  аспакқа асып, 
Тұрады қос таяныш көңілі жасып.
Жылайды жерде жатып табалдырық:
Кетеді бәрі мені басып жаншып.
От жағып, -  шәйнек айтты, -  қайнаттың деп, 
Астыма қызыл шоқты жайнаттың деп. 
Тұзыңды сүтіңменен даярлап ап,
Бетіме ожауыңды ойнаттың деп.
Қазан айтты: түбімді қақтадың деп,
Ошақ айтты:  бұтымды таптадың деп.
От басында кара құман зар жылайды: 
Қақшиып күні-түні жатпадым деп.
Еткенде кыңыраткып астау киқақ,
Шарқ етсе кәтел пакыр оны байқап.
Оңа ма бәрін көрген жайпақ табақ,
Тұздығын тым болмаса төгер шайқап.
\
189

МАЗМҰНЫ
Сөз басы.............................................................................................................................................3
I.  ЭТИОЛОГИЯЛЫҚ МИФТЕРДІҢ ТИПОЛОГИЯСЫ
Хайуанаттар мен өсімдіктердің жаратылуы жайында.................................................. 10
Жергілікті жағырапиялық нысандардың пайда болуы ................................................. 38
И. МӘДЕНИЕТ ТУРАЛЫ МИФТЕРДЕГІ ОРТАҚ ЖӘНЕ ДАРА БЕЛГІЛЕР
Музыкалық аспаптар мен өнер туралы.............................................................................50
Мифтердегі мәдени нысандар.............................................................................................60
III. КОСМОГОНИЯЛЫҚ МИФТЕРДЕГІ ҮҚСАСТЫҚТАР МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕР
Антропогониялық мифтер................................................................................................... 76
Әлемнің жаратылуы туралы мифтер................................................................................. 84
Аспан денелері мен табиғат құбылыстары хақында..................................................... 99
IV. КИІЗ ҮЙ:  ҚҮРЫЛЫМЫ, МИФОЛОГИЯЛЫҚ ТҮПКІ МӘНІ
Дэстүрлі баспана семантикасы......................................................................................... 136
Қорытынды................................................................................................................................... 152
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі жэне ескертпелер......................................................... 161
Резюме.............................................................................................................................................175
8иштагу....................................................................................................................... 177
Қосымшалар.................................................................................................................................. 179

Ғылъши басыпым
Тойпіанұлы Ақеділ 
Т Ү Р І К -  МОҢГОЛ  МИФОЛОГИЯСЫ
Редакторы  Зәуреш Башбаева 
Техникашқ редактпоры Гулмаржан  Слбшпова 
Көркемдеуші редакторы  Серік Бахретдинол 
Кампьютерде беттеген Аіиүл Сатвалдинова

жүктеу/скачать 13,35 Mb.