Министерство сельского хозяйства республики казахстан

263 
Мəліметтер  базасы  дегеніміз  ақпараттарды  сақтау  үшін  арналып  ұйымдастырылған 
құрылым. Алғашқы кезде, яғни, мəліметтер базасы түсінігі қалыптаса бастаған жылдары, бұл 
базаларда  тек  қана  мəліметтер  сақталып  жүрді.  Бірақ  бүгінгі  күнгі  мəліметтер  базасын 
басқару жүйелері (МББЖ) өз құрылымында тек қана мəліметтерді ғана емес, сонымен қатар 
тұтынушылармен  немесе  басқа  да  программалық-ақпараттық  кешендермен  қарым-қатынас 
жүзеге асырылатын əдістерді (яғни, программалық код) де орналастыруға мүмкіндік береді. 
Осылайша біз қазіргі заманғы мəліметтер базасында тек қана мəліметтер ғана емес, сонымен 
бірге ақпарат та сақталатындығын айта аламыз [2]. 
Егер,  мысалы,  ірі  банктің  мəліметтер  базасын  қарастыратын  болсақ,  бұл  анықтаманы 
оңай  түсіндіруге  болады.  Бұнда  клиенттер  туралы,  олардың  мекен-жайлары,  кредиттік 
тарихы, есеп шоттарының жағдайы, қаржылық операциялары туралы мəліметтер сақталады. 
Бұл  базаға  банктің  көптеген  қызметкерлері  кіре  алады.  Бірақ  олардың  ішінде  бұл  базаға 
толықтай  ие  болып,  оған  өзі  жеке  өзгерістер  енгізе  алатын  адам  жоқ.  Мəліметтерден  басқа 
базада  əр  түрлі  əдістер  мен  жабдықтар  бар,  ол  əрбір  қызметкерге  оның  қызметіне  кіретін 
мəліметтермен ғана жұмыс жасауға мүмкіндік береді. 
Желілік модель де мəліметтерді граф түрінде ұсынуға негізделген. Бірақ иерархиялық 
модельде  ұрпақ  түйін  тек  бір  ғана  аталық  түйінді  иемдене  алатын  болса,  желілік  модельде 
көптеген аталық түйінді иемдене алады (1-сурет). 
1-сурет – «Несие бөлімі» байланысы 
Навигациялық əдістер қосымшаларға мəліметтер базасының кестелеріндегі жазбаларға 
жəне жеке үяшықтарға тез қатынау жасау артықшылығын береді. BDE-нің негізінде Borland 
фирмасының  МББЖ-сы  мен  жұмыс  істейтін  программистерге  бұрыннан  таныс Integrated 
Database API (IDAPI) технологиясы  жатыр.  BDE жəне Borland SQL Links драйверлері 
арқылы  SQL-серверімен қатынас жасай алады. 

264 
 
Несие бөлімінің блок сұлбасы 2- суретте көрсетілген. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 – сурет – Несие бөлімінің блок сұлбасы 
 
        «Жеке тұлғаларға несие беру жұмысын есепке алу» терезесі 3-суретте көрсетілген.  
 
 
3-сурет – «Жеке тұлғаларға несие беру жұмысын есепке алу» терезесі 
 
Құрастырылған  қосымша  келесі  қызметтерді  орындауға  мүмкіндік  береді:  банк 
клиенттері  кредиттер  туралы  мəліметтерді  алу,  клиенттің  арызын  қабылдау,  келісім  жасау, 
Несие бөлімі
Несиелік келісімшартты 
мәлімттер базасына тіркеу 
Негізгі төлем есебі
Нақты төлемдерді қадағалау 
Несие төлемін 
кешіктірушілерді анықтау 
және айыппұл салу 
Жоғарғы пайызды 
төлемдерді есептеу
Есеп беру кезінде 
тізімдемелерді дайындау
иə
иə

265 
клиенттің айлық төлемін баспаға шығару, олардың төлемдерін қабылдау жəне т.б. Құрылған 
ақпараттық  қосымша  банктің  кредиттік  бөлімінің  қызметкерлерінің  жұмысын  анағұрлым 
жеңілдетеді. 
Əдебиеттер  
1.
Линн Б. Изучаем SQL. – Издательство: Питер, 2012.
2.
Шейкер Т.Д. Разработка приложений баз данных в системе Delphi. – Владивосток:
Изд-во ДВГТУ, 2009. 
УДК 336-2   
РАЗВИТИЯ АГРАРНОГО СЕКТОРА В УСЛОВИЯХ ВСЕМИРНОЙ  ТОРГОВОЙ 
ОРГАНИЗАЦИИ  
Кадырбекова М.Б. 
Казахский национальный аграрный университет  
        Annotation 
       Article discusses the strategic goal of national food security in the context of the WTO - the 
sustainable provision of food and agricultural raw materials, with a guarantee of security of 
agricultural production from adverse external and internal influences. 
        Аңдатпа  
       Ұлттық  қауіпсіздік  жүйесінде  азық-түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  етуге  маңыздылығы 
оның экологиялық қауіпсіздігімен тығыз байланысты. 
Кіріспе 
Экономика  любого государства  развивается по своим внутренним законам и поэтому 
для  каждой  страны  характерен  свой  подход  к  решению  продовольственной  проблемы. 
Выработка тенденций зависит от экономического потенциала конкретной страны, природной 
климатических  условий,  уровня  развития  науки  и  техники,  традиций  и  питание.  Общей  же 
для  всех  стран  в  современных  условиях  является  тенденция  обеспечения  внутреннего 
продовольственного рынка преимущественно за счет собственного производства. 
В  этой  связи,  достижение  продовольственной  безопасности  зависит  от  решения  двух 
проблем:  первая-поддержание  снабжения  продукции  на  уровня,  достаточном  для 
соблюдения медицинских норм питания: вторая- устранение завимости от импорта и защита 
интересов  отечественных  производителей  пищевой  продукции.  Стратегическая  цель 
национальной  продовольственной  безопасности  в  условиях  ВТО – устойчивое  обеспечение 
продуктами  питания  и  сельскохозяйственным  сырьем,  с  гарантией  страхования 
агропромышленного производства от неблагоприятных внешних и внутренних воздействий. 
Общесистемным 
условием 
ее 
достижения 
является 
стабильность 
источников 
производственных  и  сырьевых  ресурсов,  как  внутренних,  так  и  внешних,  а  также  наличие 
соответствующих резервных фондов. В соответствии с Соглашением по сельскому хозяйству 
в  ВТО  возможно  сохранение  определенных  льгот  для  села.  Так,  не  требуют  сокращения 
государственной  поддержки  научные  исследования:  борьба  с  вредителями  и  с  болезнями; 
образование; 
информационно-консультационное 
обслуживание; 
ветеринарные 
и 
фитосанитарные  мероприятия;  инспекционные  услуги  по  маркетингу;  распространению 
рыночной  экономики,  совершенствование  инфраструктуры,  включая  электроснабжение, 
дороги  и  другие  средства  транспорта,  рыночное  и  портовое  оборудование,  водоснабжение, 
плотины  и  дренажные  системы;  работы  по  созданию  инфраструктуры  в  сочетании  с 

266 
 
программами  по  охране  окружающей  среды;  создание  государственных  резервов  для 
обеспечения  продовольственной  безопасности  программы  регионального  развития; 
финансовое    участие  правительства  программах  страхования  и  обеспечения  доходов.  С 
помощью  внедренного  в  прошлом  году  инвестиционного  субсидирования,  объем 
инвестиций в основной капитал пищевой промышленности увеличился в 2014 году на 16,5 
%  и  составил  более 40,0 млрд.  тенге.  Продовольственная  независимость  по  основным 
видам  продовольствия  за  счет  отечественного  производства  составляет  более 80%. 
(справочной: объем импорта продуктов переработки сельхозсырья за 2014 год составил 2,9 
млрд.  долл.  США,  в  т.ч.  почти  на 1,0 млрд.  долл.  США  завозятся  товары,  по  которым  не 
имеет смысла говорить об импортозамещении в силу отсутствия естественных условий для 
их производства (чай, пальмовое, кокосовое, арахисовое масла, какао-бобы, тростниковый 
сахар, вермуты, элитных сортов хлопок, вино- водочная продукция и т.д). Но есть товары, 
так  называемого  «традиционного»  импорта  и  они  завозятся  на 1,9 млрд.  долл.  США. 
Основную  долю  в  традиционном  объеме  импорта    занимают  молокопродукты (363,0 
млн.долларов  США 18,5 % от   традиционного  импорта  или 12,4 % от  общего  объема 
импорта),кондитерские  изделия (267,3  млн.долларов  США 13,6 % от   традиционного 
импорта  или 9,1 % от  общего  объема  импорта),мясопродукты (266,7  млн.долларов  США 
13,57 % от  традиционного импорта или 9,1 % от общего объема импорта),растительные и 
животные жиры (140,1 млн.долларов США 7,1 % от  традиционного импорта или 4,8 % от 
общего объема импорта). 
Экспорт продуктов переработки сельхозсырья в 2014 году составил 1,1 млрд.долларов 
США, в т.ч. на 561,2 млн. долларов США (49,4 % от общего объема экспорта) – мука; 79,2 
млн.  долларов  США (7,0 % от  общего  объема  экспорта) – хлопок  волокно; 66,7 млн. 
долларов  США (5,9 % от  общего  объема  экспорта) — филе  рыбное; 43,6 млн.  долларов 
США (3,8 % от общего объема экспорта) – воды, негазированные напитки и т.д. 
Номенклатура экспорта весьма ограничена и его география больше приходится на страны 
Центральной Азии. Однако, сохраняется потенциал по наращиванию экспорта продуктов 
глубокой переработки зерна, кондитерских изделий из сахара, продуктов переработки 
масличных культур, мясопродуктов, напитков).
  
  
В  целях  активизации  работы  в  данной  отрасли,  Министерством  проведен  анализ 
потенциала  импорта  замещения  и  экспорта.  В  результате,  определены  следующие 10 
приоритетов переработки: 
 
1.  Переработка молока 
2.  Переработка мяса 
3.  Производство масложировой продукции 
4.  Глубокая переработка зерна 
5.  Переработка плодов и овощей 
6.  Производство кондитерских изделий 
7.  Переработка рыбы 
8.  Первичная обработка шкур сельскохозяйственных животных 
9.  Производство сахара 
10. Первичная обработка шерсти 
Данные приоритеты регионализированы согласно Схеме с/ х специализации. 
Отмечу,  что  господдержка  проектов  по  переработке  является  приоритетами  программы 
Агробизнес-2020  и  программы  второй  пятилетки  индустриально-инновационного 
развития. На 16 съезде  партии  «Нур  Отан»  Глава  государства  поручил  привлечь 
иностранные  компании  для  реализации  прорывных  инвестиционных  проектов  в  пищевой 
промышленности. 
В 
настоящее 
время 
Министерством 
сельского 
хозяйства 
прорабатываются инвестиционные предложения по 15 проектам. В частности предлагается 
реализовать 4 проекта  по  созданию  кластера  в  мясном  скотоводстве  с  участием 
австрийских и немецких компаний. К примеру, ТОО «Евразия Арго Холдинг» планируется 

267 
строительство  мясоперерабатывающего  комплекса  мощностью 17 тыс.  тонн  переработки 
мяса  в  год,  включая  линию  по  переработке  отходов  производства.  Также  планируется 
строительство 3-х  птицефабрик  общей  мощностью 90 тыс.  тонн,  что  позволит  сократить 
объем импорта птицеводческой продукции более чем на 50%.Прорабатываются проекты по 
производству  молочной  продукции  и  растительных  масел.  Чтобы  реализовать  меры  по 
обеспечению  продовольственной  безопасности,  необходимо  решить  ряд  проблем 
структурного  и  институционального  характера.  Важное  место  среди  них  занимает 
стимулирование более рационального размещения сельскохозяйственного производства по 
природно-экономическим  зонам  страны.  Это  объяснятся  тем,  что  размещение 
сельскохозяйственного  производства  в  России  складывалось  на  протяжении  многих 
десятилетий.  Если 
раньше 
концентрация 
и 
специализация 
производства 
сельскохозяйственных культур  в регионах осуществлялась с учетом последнего, то за годы 
реформ этой проблеме не стало уделяться должного внимания
. 
Литература 
1. Доклад Министерство сельского хозяйства Мамытбекова А.С.
2. Гончаров В,Д.,  Рау  В.В. Продовольственные безопасности  ИНЭК 2014-150
3. Казахстан  в 2010 г.  Статистический сборник / Под  ред.  А.А.  Смаилова  /Агентство
Республики Казахстан по статистике. - Астана, 2014. - 503 с. 
4.
Григорук    В.В. 20 лет  развития  сельского  хозяйства  Казахстана // Проблемы
агрорынка. -2013, - № 3. - С. 69-74 
ƏОЖ 338.436.32 
АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ӨНІМДЕРДІ ҚАЙТА ӨҢДЕУДІҢ БƏСЕКЕГЕ 
ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ МƏСЕЛЕЛЕРІ МЕН ОНЫ ШЕШУ 
ЖОЛДАРЫ 
Қазыбаева М.Н. 
Қазақ ұллтық аграрлық университеті, Алматы  
Аннотация  
В  статье  рассмотрены  вопросы,  характеризующие  современное  состояние  и  развитие 
перерабатывающих предприятий продуктов питания в Казахстане. 
Annotation 
The questions that characterize the current state and development of the processing 
enterprises of food products in Kazakhstan are considered in this article.  
Кілт сөздер: қайта өңдеу, шикізат, ауылшаруашылық өнімдер, тамақ өнімдері, қуаттар. 
Қазақстанның  барлық  өңірлерінде  ауылшаруашылық  шикізатты кешенді қайта өңдеу 
үшін сенімді, заманауи база құру, сонымен қатар, сапалы, қолжетімді жəне бəсекеге қабілетті 
тамақ  өнімдерін  өндіру - Қазақстанның  ДСҰ  кіру  кезінде  өте  өзекті  болып  отырған  негізгі 
міндет.  Ауылшаруашылық  өнімдер  мен  шикізаттарды  қайта  өңдеу  секторында  бəсекеге 
түсуге  қабiлеттi  жəне  экспортқа  бағдарланған  тауарлар  өндiрiсiн  дамыту  мемлекеттiк 
индустриялық-инновациялық саясаттың басты міндеттердің бірі болып табылады. 
Ауылшаруашылық  өнімдерді  қайта  өңдеу  АӨК  маңызды  құрамдасы,  өйткені  өңдеу 
өнеркəсібі  дамымай,  ауыл  шарушылығының  дамуы  мүмкін  емес.  Қайта  өңдеу  саласының 

268 
 
негізгі бағыттары «Агробизнес-2020» бағдарламасының негізгі 4 бағытында анықталған. Ол 
бағдарламаның аясында қайта өңдеу саласынын қолдау мен дамытуға 2020 жылға дейін 130 
млрд. теңгеден астам қаражат қарастырылған [1]. 
Тамақ  жəне  қайта  өңдеу  өнеркəсібі  саласында  жұмыс  істеп  тұрған  кəсіпорындардың 
саны, қазіргі уақытта 2 180, оның ішінде 60 ірі болып табылады.  
Қайта  өңдеу  саласының  дамуы  үшін  басымды  бағыттар  болып  сүт  өңдеу  (сары  май, 
ірімшік,  құрғақ  сүт),  ет  өңдеу  (шұжықтар,  ет  консервілері),  майлы  өнімдер  өндірісі 
(маргарин,  өсімдік  майы),  дəнді  дақылдарды  терең  өңдеу  (макарон  өнімдері,  жармалар), 
көкөністер  мен  бақша  дақылдарын  өңдеу,  қант  өңдірісі,  тері  мен  жүндерді  алғашқы  өңдеу 
табылады [2].  
2014 ж. тамақ өнімдерінің құрылымында  негізгі үлес астық өңдеу саласына (19.1%), 
сүт (16.6%), нан мен нан өнімдері (15.7%), май (8.1%), жеміс-көкөніс (7.3%), мал азықтары 
(1,9) өңдеу салаларына тиесілі.  
Тамақ  өнімдерін  өндіру  саласының  дамуы  жылдан  жылға  тұрақты  дамып  отыр, 2012 
жылға  қарағанда 27% (2010 жылға  қарағанда 59%) артып  отыр.  Оның  ішінде  ет  өнімдерін 
өндіру 27%, астық  өнімдерін  өңдеу 17%, нан  –тоқаш  өнімдері 24%. Сүт  өнімдерін  өндіру 
2013 жылмен салыстырғанда 34% дамып отыр. Көкөністерді өңдеу мен өсімдік майын өндіру 
бір қалыпты дамуда.  
Ауылшаруашылық  өнімдердің  басым  бөлігі  (азтранспортталатын  жəне  жылдам 
бұзылатындары)  шаруашылықтардың  цехтарында  өңделеді.  Бұндай  цехтар  жоқ  жерлерде 
ауылшаруашылық  өнімдерді  (шикізат)  тиімсіз  пайдаланатындықтан,  оның  көп  бөлігі 
бұзылып, өндіріс шығындарын жаппайтын бағалармен сатылады немесе малға беріледі.  
Бұл  жерде  айтатын  жайт,  өндіріс  орындарында  шикізатты  өңдеудің  тиімділігі  тамақ 
өнеркəсібінің 
мамандандырылған 
кəсіпорындарына 
қарағанда 
төмен. 
Мысалы, 
ауылшаруашылық  кəсіпорындарында  күнбағыс  майын  шығару 25-30%, ал  зауыттарда 38-
40%, алма шырыны, сəйкесінше, 56-60% жəне 90% [3]. 
Төмендегі  кестеде 2014 ж.  мамандандырылмаған  қуаттарда  ет  консервілері - 99%, 
тауық еті - 87%, картоп - 90%, көкөністер - 96%, қызанақ консервілері -99%, өңделген суйық 
сүт - 93%, сары май - 84% төмен өндіріледі. Қуаттарда өңделіп шығарылған өнімдер жылдан 
жылға  өсіп  отыр,  тек  қой  терілерін  өңдеу  кəсіпорындарында  ғана  көрсеткіштер  төмендеп 
отырғаны байқалады (-33%). Мамандандырылған қуаттарда өндірілетін өнімдер 2014 ж. 2012 
ж.  қарағанда  ет  жəне  ет  өнімдері бойынша – 30.2%, картоп – 4.5%, қызанақ  консервілері – 
16.9%, тазартылмаған өсімдік майы – 15.5%, өңделген суйық сүт – 32.4%, сары май - 47.2% 
тауық еті – 3 есе өскен, ал ет консервілері – 6,3%, шырындар – 12,0% төмендеген (кесте 1).  
Кесте 1 – Ауылшаруашылық  шикізаттарды  қайта  өңдейтін  кəсіпорындардағы 
қуаттардың қамтамасыздандырылуы (өндірілген өнім), тонна  
 
Көрсеткіштер 
2012 2013 2014 
Маманда
ндырылғ
ан 
қуаттарда
Маманд
андыры
лмаған 
қуаттард
а 
Маманд
андыры
лған 
қуаттард
а 
Маманд
андыры
лмаған 
қуаттард
а 
Маманд
андыры
лған 
қуаттард
а 
Маманд
андыры
лмаған 
қуаттард
а 
Жас немесе 
тоңазытылған ет 
(барлық малдар) 
24 151
8 861
27 764
13 637
31 456 
20 495
Қой терілері 4 
753
5
3874
4
3203 
...
Тауық еті 
14 846
4 798
18 387
6716
39 604 
5 082
Ет консервілері 
9 276
96
9 055
159
8687 
61
Картоп 422
79
359
90
441 
41
Шырындар 
166 744
21 481
156 606
16 896
146 476 
19 190

269 
Көкөністер 
15 430
882
12 338
2 370
15 160 
660
Қызанақ консервілер 10 
142
139
9758
572
11862 119
Тазартылмаған өсімдік 
майы 
100 647
20 477
89 562
27 923
116 263 
39 049
Өңделген суйық сүт 
309 931
26 110
398 338
9093
410 247 
27 615
Сары май 
10 140
765
11 610
961
14 930 
2 320
Ескерту – ҚР ҰЭМ деректері [4] 
Егер 2014 ж.  тамақ  өнеркəсібінің  өңірлер  бойынша  құрылымын  қарастыратын  болсақ 
жас  немесе  тоңазытылған  ет  (барлық  малдар) - Ақмола  обл. (26%), сүт – СҚО (25%), 
шұжықтар – БҚО (29%), шырындар – Алматы обл. (36%), сары май (57%), тауық еті (78%) – 
Алматы  қ.,  жармалар – Астана  қ. (62%), күнбағыс  майы - ШҚО (84%), тері,  былғары – 
Жамбыл обл. (32%), макарондар – ОҚО (23%).  
2014  жылы  тамақ  өнеркəсібінде  өндірілген  малдық  барлық  түрлерінің  еті 2012 ж. 
өндіріске қарағанда 3 есе, шұжықтар 2 есе, шырындар 1,8 есе, жармалар 3 есе, өсімдік май  
1,8  есе,  сүт 2,6 есе,  сары  май 2,4 есе,  макарондар 2 есе  артқан.  Тауық  еті  өндірісі 2013 ж. 
салыстырғанда 67% азайған (кесте 2).   
Кесте 2 - Заттай көріністегі өнім көлемі, тонна 
Көрсеткіштер 
2012
2013
2014
өндірі
лген 
жөнелт
ілген 
ішкі 
зауыт
тық 
айнал
ым 
өндір
ілген 
жөне
лтілге
н 
ішкі 
зауыт
тық 
айнал
ым 
өндір
ілген 
жөне
лтілге
н 
ішкі 
зауы
ттық 
айна
лым 
Жас немесе 
тоңазытылған 
ет  
2400 
1858 
597
6 262
4876
1384
7 299 
5847  1410
Тері, былғары 384 334 52
5 
790
5784
-
542 
411 
137
Тауық еті
449 
454 
-
1 
090
1099
-
350 
345 
-
Шұжықтар
12 
655 
12 670 
-
26 
641
26625
-
28 
219 
28 
223 
-
Шырындар
82 
961 
86 829 
-
170 
301
17243
1
-
156 
246 
155 
300 
3,7
Жармалар 
7 000 
1 884  5 090
14 
406
5 112
9 451
21 
291 
8 241 
13 
207
Тазартылмаған 
өсімдік майы 
46 
453 
22 652 
- 70391 24643
43 
274
82 
527 
33 
175 
48 
578
Өңделген 
суйық сүт 
142 
096 
138 
007 
502
353 
500
351 
250
3 143
366 
118 
363 
968 
2 
609
Сары май 
4 779 
4 512 
137
9 962
9 652
315
11 
695 
11 
195 
294
Макарондар, 
кеспелер 
63 
991 
65 826 
-
131 
442
132 
046
-
134 
860 
136 
076 
-
Ескерту – ҚР ҰЭМ деректері [4] 
Тамақ  өнеркəсіптеріндегі  өндірістік  қуаттарды  пайдалану  күрт  төмендеп  кеткен. 
Дегенмен,  қазіргі  жағдайда  олар  өз  қуаттарын  толық  пайдалана  алмаса  да,  олардың 
экономикалық  жағдайлары  ауылшаруашылық  кəсіпорындарға  қарағанда  едеуір  жоғары. 
Өнеркəсіп  орындары  өнімдерінің  бағалары  жылдам  өсуінің  себебі,  ең  біріншіден,  сауда 

270 
 
ұйымдарының  есебінен.  Қазіргі  жұмыс  істеп  тұрған  кəсіпорындардың  көпшілігі 
монополистер  болып  табылады  жəне  шикізатты  жеткізушермен  қарым-қатынастар  кезінде 
өздеріне пайдалы экономикалық жағдайларды қамтамасыз ете алады [5]  
Көптеген  ауылшаруашылық  өнімдерді  өндіру  залалды  болып  отырған  шақта,  нарықта 
қалыптасқан бағалар тамақ өнеркəсібінің көптеген кəсіпорындарының рентабельді қызметін 
кепілдендіреді.  Дегенмен,  қайта  өңдеу  саласының  жағдайы  да  жақсы  емес,  қол  жеткізілген 
рентабельділік  деңгейі  кеңейтілген  ұдайы  өндіріс  жүргізуге  мүмкіншілік  бермейді.  Қайта 
өңдеу  саласындағы  өндіріс  рентабельділігінің  төмендеуі  өнімнің  бағасына  қарағанда  оның 
өзіндік  құнының  өсу  қарқындарының  жоғары  болуымен  байланысты.  Өзіндік  құнды 
төмендету малдық өнімділігіне, ал ол өз кезегінде, мал шаруашылығының толыққанды жəне 
арзан  жем-шөптермен  қамтамасыз  етілуіне  тəуелді,  себебі  мал  шаруашылығы  өніміндегі 
азықтардың құндық үлесі, əдетте, барлық шығындардың жартысынан аз болмайды.   
Саладағы терең құлдыраудың негізгі себептері: қалыптасқан шикізаттық аймақтардың 
бұзылуынан 
кəсіпорындардың 
сапалы 
шикізатпен 
қамтамасыз 
етілмегендігі; 
энергиятасымалдаушылар  мен  теміржол  тасымалдау  тарифтарының  үнемі  көтерілуі; 
моральдық жəне физикалық жағынан тозығы жеткен құрал-жабдықтар; АӨК кəсіпорындары 
арасындағы  өзараесеп  айырысу  жүйесінің  жетілмегендігі;  несиелерді  пайланғаны  үшін 
жоғары  төлемдер;  кəсіпорын  басшыларының  кəсіпкерлік  белсенділігінің  жеткіліксіздігі; 
сауда-логистикалық  инфрақұрылымның  жеткілікті  дамымағандығы;  айналым  құралдарына 
төмен қолжетімділік; тұрғындардың төмен төлемқабілеттілігі жəне т.б. 
Қазақстандағы  тамақ  жəне  қайта  өңдеуші  өнеркəсіптің  одан  ары  дамуының  негізгі 
бағыттары  болып:  техникалық  қайта  жарақтандыру,  қайта  құрылымдау;  тамақ  өнімдері 
сапасы  мен  оның  түр-түрлерін  жақсартуға,  еңбек  өнімділігін  жедел  арттыруға,  өнім 
дайындаудың  материалсыйымдылығы  мен  энергиясыйымдылығын  төмендетуге  мүмкіндік 
беретін  ілгері  ресурсүнемдеуші  технологиялар  мен  алдыңғы  қатарлы  техниканы  енгізіп, 
өндіріс автоматтандырылуын қолдану арқылы жұмыс істеп тұрған жəне жаңа кəсіпорындар 
мен  цехтар  құрылысын  кеңейтуді  қамтамасыз  ету;  қайта  өңдеуші  салалардың  тұрақты 
табыстылығы  есебінен  ауылшаруашылық  тауарөндірушілердің  экономикалық  жағдайын 
нығайту жəне т.б. табылады. 
 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: