Сөйлеу механизмі. Сөйлеу түрлі механизмдер арқылы жүзеге асып отырады
да, олардың нақтымазмұны мен мәніне, мақсатына орай дамиды. Сөздерді
қабылдағанда біз «сигналдардың сигналы» (2 сигнал жүйесі, бұл – адамның
сөйлеу әрекетімен байланысты жоғары жүйке қызметі) арқылы тітіркендіру
нәтижесінде нәрселердің мән-жайын қабылдап, олар туралы хабар аламыз.
Әрине, ондай хабарлар саналы да, санасыз да болуы мүмкін. Осы орайда,
сөйлеудің физиологиялық негізі И.П: Павлов іліміндегі екінші сигнал жүйесіне
негізделеді. Ал екінші сигнал дыбысты сөзбен, сөйлеу әрекетімен байланысты.
Адам сыртқы тітіркендіргіштерге әсерленіп қана қоймай, оларды тең мағынада
сөз арқылы бейнелейді. Халқымызда «Көз жеткізбегенді сөз жеткізеді» деген
тамаша мақал бар.Мұның мағынасы тікелей таным арқылы бейнеленетін заттар
мен құбылыстардың қасиеттері түйсік, қабылдау, елес, процестерінің шектеулі
шеңберін тереңдете түсіп, олардың мән-мағынасы сөз бен сөйлеу әрекетінің
бейнелеуші – танымдық ерекшеліктері арқылы барынша ұғынықты бола түседі
дегенге саяды.
