Монография \ 3 «санат» а л м п и 1МП
eTyi, бул ретте “сез аяш н уйкдстыргандардьщ 6api
жүктеу/скачать 12,37 Mb. Pdf көрінісі
|
kabdolov zeinolla soz oneri
| eTyi,
бул ретте “сез аяш н уйкдстыргандардьщ 6api акын емес” деп, елец енерще ез тусыныц керкемдж талгам ы н белгхлеу1 — жалпы эстетиканыц даму тарихындагы улкен жетютгк. Агарту дау1рщщ эстетикасын буржуазиялык революция кдрсацындагы француз эшщклоцедистерщщ басы — аса ipi философ-материалист Дени Дидроныц (1713-1784) ецбектершец керш-бшем1з. Оныц теориялык толгамдары демократиялык сипатта болды. Дидро Буалога керюшше, сарай аристократиясыныц сулулык талгамы мен талабын аяусыз сынга алды, кдяыц букара рухын жакгады. Ол шын суреткерге туп-тура “сен ap6ip кимыл-карекеттеп улылык пен сулулыкгы мэцпге дерштеущ керек, талайсыз-баксыз Кор болтан i3riaiicriH абыройын сакгауыц кажет, ракдт пен курметке беленген кеселд1 кесюлеущ керек, мешр1мс1з жуандардыц заресш ушыруыц щарт” деп, ап-ашык курес талабын койды; суреткер ецбепндеп шыншылдыкты уагыздады; эстетикага реализм угымын енпздц реализмнщ Киялга, ойдан шыгару мен керкем жищкгауга аракатысын белплед 1 . Ал оныц Сарац мен Тартюф 1>уюл жер бетшдеп шыкберместер мен еюжуздшердщ жиынтык тулгалары екенш дэлелдеу1 Tiirri 6ip бшпрлнс midp efli. Классицизм эстетикасын катал сынга алып, абсолюгггк идеологияга ашык курес ашкандардьщ 6ipi — немктщ улы агартушысы Готхольд Лессинг (1729-1781). Оныцдуниета- 63 нымы дш мен теологияга кдрсы тартыс устшде калыптасты. Ол да Дидро секщгц “акынньщ енер объекта — сарай емес” деп узида-кесици байлау жасап эдебиет пен енерд1 ахруйектер эулетшщ ат тебежндей аз ортасынан кец алацга — калыц букдра арасына алып шыгып, реализм рельсше Tycipyre куш салды. Лессингпц енер туралы ой-толгамдары (“Лаокоон” , “ Гамбург драматургиясы” ) — Дидро туынды- лары секщдц, буржуазиялык агарту эстетикасыныц шыцы жене езшен кейшп агартушылар ушш енегел! мекгеп: немктщ белгип ойшыл-жазушысы Иоганн Гердердщ (1744- 1803), айталык, “жекелегенжупыныжертеледеплерде салта- натты сарайдагылардан элдекдйда эсем талгам бар” деген тамаша тужырымы тек кдна Лессинггщ эсершен тугандыгын эстетика тарихын зерттеушшер алдекдшан дэлелдед^ Н.Г.Чернышевскийше айткднда “немк халхнныц жаца эдебиетше ата болтан” Лессинг ецбектерш Карл Маркс пен Фридрих Энгельс ете жогары багалады. Иммануил Канттьщ <1724-1804) эстетикасы — субъек- тивп-идеалиспк эстетика. Канг эстетикасыныц зиялы журт- кд кецшен таныс басты-басты философияльщ тужырымдары оньщ курдел1 зерттеулершде (“ Байыптау кдбшетше сын” , “Таза санага сын”) жуйелетщ. Канттыц буюл дуниеш “езщдЬс заткд” жэне “ез1шздж заткд” белгеш, ал “езшддк зат” дегещй Tipi пенде бшгп болмайды деп туйтешмэлш. Сейтш, ол эдебиет пен енердо де “взшдис заткд” сайып, булардыц купий сырын эншешн долбар (априори) аркылы гана аздап жобаламаса, кез келген жүктеу/скачать 12,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|