6ip Typi — сез тастап кету, яки эллипсис (грекше ellepsis —
rycipin тастау, аттап айту) — свйлем штде немесе елец шумагында атап айтпаса да m y cm iK m i кейбгр свздерд! эдеш жазбай тастап кету. Ак кебитн... ак жузщ
Сол майдандар... кдтгы айкдс
Айнам еда 6ip кзрар.
Еанде ме, ер Айдар?
бтйзген тушм... куншам...
вшкен курбан... аккдн жас...
Тербетер меш, ойсалар.
бтп жылдар... кеп айлар...
(Ж.Саин). Осындагы эр ойдыц арасында жеке сез емес, бутш сурет
не улкен шындык кэлып к,ойып отыр. Айталык, ак кебйс
айна болу ушш тап-таза, меп-мелдар болса керек. Оны акын
айтпайды. Айдарда еткен тун мен кун акынды тербету ушш
олар — жай тун мен кун емес,
ipi-ipi окщига, шындыквд,
сырга толы тун мен кун. Оларды да автор айтпайды. Кдй
майдан? Кдндай курбан? Жас теккен кшдер? Кдй тустагы
жылдар мен айлар?.. Буларды да автор тэптшггеп жаткдн
жок, бйткеш булардьщ б1ркдтары акданьщ шындыкцы сурет-
теу тенденциясынан айкьгн
KepiHin турса,
6ip алуаны жалпы
логикадан
TyciHiicri, ал кдйсыб1рш, lim i, айтудьщ кджеп жок.
Эллипсис кейде эвфемизмнщ орнына да колданыла
бередг кейб1р былапыт сездерд1 букпелей жумсартып
жатпай-ак, тастап кетсе де тусшуге болады:
— Шап, екеннщ... — дедам мен оган акырып
( “Mendipмахаббат ”). Мундай эллипсистщ
Typnepi кеп-ак, оларды мысалга
кептеп келпрш жатудьщ кажеп жок.
Эллипсис кейде адамньщ шла халш, киын-киын кендл
куйш, шым-шытырык, окдхау сезшдер1 мен угымдарын,
шытырман психологиялык шр1мдерш ацгарту ушш де
жумсалады. Ала-кула ой, кдыр-шиыр киял, api-cepi туе,
кейб1р кияли шещщ окыс куйЬиш-суйшцш... Осылардыц
бэрш эллипсис аркылы укгыруга болады. Мысалга акылы
ауыскан Кдракездщ мьша сездерш альт кдральпс
Жыгылып барам. Уйыкгайын ба? влеем бс?.. Кулап кетсм, тау
басынан ушып келем... жерде тогай... квп тогай?.. Шакырады... Ив,
ив, барам... Кслс жатырмын... тогай... 0 ... кайда K erri?..
(М.Эуезов.) 240
