Монография 63. 5 Ә58 354980 ӘмЛрова Б.Ә. Этностық 7009. 601 т

Үшінші  келеннін  өндеуі  арнаулы  формуламен  жүргізіледі.  Бұл 
формула  екі  фактор  “үстемдік”,  “досжарлық”  бойынша  анықталуы
керек.
үстемдік = I- V + 0,7 • (VIII  + II - 1V -  VI),
досжарлық= VII + 0,7 •  (VIII- II  - IV + VI),
Мүнда, 
рим 
цифрлары 
октант 
номерлерін 
керсетсе, 
арифметикалық  амалдар  әр  октант  бойынша  алынған  баллдар 
косындысы.
Қорытынды,  алынган  дискограммаларды  салыстыру  арқылы 
жасалып, жеке адам туралы  маглұмат алынады.
5.3 
Тұлгалы к  багдар  с ү р а к г а м а с ы   (В.  С мекала  жане  М. 
Кучера  эдістемесі)
Бүл  эдістемені  чех  психологтары  В.Смекала  мен  М.Кучера 
құрастырган.  Смекала-Кучера  эдістемесінін  негізінде  Б.Бассаныц 
багдарлау  анкетасының  өзгертілген  түрі  жатады.  Смекала-Кучера 
эдістемесінің  негізі  эртүрлі  жагдайдагы,  адамның  жұмысы  мен  оған 
басқа 
адамдардың 
катысын 
көрсететін 
сөздік 
реакцияларды 
зерттеушілерге  ұсынады.  Зерттеушінің  жауабы  оның  қанағаттану  мен 
мадақтану  түрлерінің  қайсысын  ақпарат болганымен,  адамның  негізгі 
емірлік позициясын аныктауға мүмкіндік береді.
Этнопсихологиялық 
зертгеулерде 
ұлттық 
іс-эрекет 
ерекшеліктеріне 
байланысты 
адамдар 
қатынасындағы 
коммуникативтік жағын қарастырады.
Зертгеу  бағыты  жеке  адамның  бағыттылыгын  анықтауға:  өзіне, 
белгілі  бір  іске  (мәселеге)  жэне  адамның  ұжымдық  багыттылығына 
(өзара әсеріне) арналады.
Анкета  27  бөлімнен  тұрады,  эр  біреуінде  үш  вариантты 
жауагітары  бар.  Бұл  әдістеменің  көмегімен  мынадай  бағыттар 
анықтапады:
1.  Адамның 
өзіне 
бағытталуы, 
яғни 
жұмысқа 
жэне 
қызметтестеріне  қатыссыз  тікелей  қанагаттану-шылығы  мен  сый 
алуына  бейімделген,  статусқа  жетудегі  агрессивтілігі,  өктемдікке 
эуестік, күндестікке бейімділік, ашушаңды, тынышсыздық.
2.  Адамның қарым-қатынасқа, қоршаған ортасына бағытталған - 
кез-келген  жағдайда  адамдар  мен  қарым-қатынасын  үзбеуге  тырысу, 
бірлескен  іс-эрікетке  бейімділік,  қоғамдық  мақұлдауға  бейімділік,
349

топқа тәуелділігі адамдар мен эмоционалды карым-қатынастарга және’ 
құштарлыққа мұктаждық.
3. 
Іскерлікке  багыттылык  -  іскерлік  проблемеларды  шешуге 
кызыгушылык, жұмыс мүмкіндігінше жақсы орындау, іскерлік карым- 
қатынысқа  бейімделу,  іске  кызыгушылыгында  бәріне  пайдалы  жалпы 
мақсатқа  жеткізетін  ез  пікірін  қоргай  алу  кабілеті.  Бүл  әдістемені 
колданудағы  максаты  адамдардың  өзіне,  коршаған  ортасына  жэне 
іскерлігіне багыттылығын анықтауға негізделеді.
Зерттеушілерге  ұсынылатын  нұсқау:  Сұрақтар  27  бөлімнен 
тұрып, олардың эрқайсысына үш вариантты (а, б, с) болуы мүмкін.
Ескерту:
1.  Әрбір  бөлімнің  жауаптарынан  өз  көзқарасыңызбен  мүлдем 
келіспейтін, өзінізге құнды емес пікірді тандаңыз.
2.  Әрбір  бөлімнің  жауаптарының  ішінен  сол  сұрак  бойынша  өз 
көзқарасыңызды бәрінен де жақсы білдіретінін тандаңыз.
«Сізге  баска  да  вариантгар  жақсы,  өзіңізше  дұрыс  болуы 
мүмкін, сонда да сізден тек біреуін гана таңдауыңызды өтінеміз».
Бұл  әдісті  өңдеу  арнаулы  кілт  бойынша  жүргізіледі.  Егер  кілт 
эріптері  (а,  б,с)  «бәрінен  көп»  рубрикасына  тіркелсе,  екі  балл 
көрсетілген 
бағытылық  түріне 
қосылады. 
Егер 
«бэрінен  аз» 
индексында тіркелген  болса, оған  0  баллы  беріледі.  Осыдай  кейін  ӨБ, 
ӨӘ  жэне  ІБ  жауаптарын  бірінен  соң  есептеп  жазамыз.  Нәтижесі  кай 
кілтті  пайдаланғанымызға  байланысты.  Екі  санын  БК  индексіне 
жазамыз.
Тура  осылай  етіп  БА  индексінде  есептейміз.  Алынған  екілерден
0  саны  анықталып,  оған  30  қосындысы  қосылады.  Бұл  косынды 
бағытгьшықтың  деңгейін  көрсетеді.  Есге  болатыны,  егер  0  сандары 
екі  сандарынан  көп  болса,  айырмашылыктары  30  санынан  алынып 
есептеледі.  Үш  бағыттылык  түрлерінін  балл  қосындылары  90  болуы 
керек.  Одан  көп  не  аз  болса,  есептеудегі  қателерді  іздестіру  қажет. 
Мәселен,  өзіне  деген  бағыттылық  (ӨБ)- 
1-42.  Өзара  эрекет
бағьптылығы (ӨӘ)  13- 45.  Іскерлік бағыттылығы (ІБ)  17- 49.
Есептеу  кестесі
Е Ж
Жынысы
А.Ж.
Тобы
Жасы
БК
БА
БК
БА
К )
о
1 6 ( )
О
2 0
о
1 7 ( )
о
3 
! 
)
1)  ....... ..........
1 8 0
о
4
  ( >
о
1 9 0
о
5()
о
20 0
о
350

[ 6 0
0
21  ( )
( )
' 7 0
о
22  0
( )
8 0
о
2 3 ( )
. "  
_ 
. 
. 
.
9 0
0
2 4 ( )
( )
І О О
о
2 5 ( )
0
11«)
_  
..... ...
2 6 ( )
о
1 2 0
о
2 7 ( )
0
1 3 0
0
2 8 ( )
( )
1 4 0
0
2 9 ( )
0
1 5 0
0
3 0 ( )
( )
Б К  
БА
ОБ   -
-  + 3 0 -
ӨӘ
-  + 3 0 -
І Б  -
-  +  30 -
Әріптердің кілттегі  орналасуы
Ө Б
ө ә
ІБ
•  А  16В
8.  С  16С
•  В  16А
•  В  17А
9  С  17 С
•  А 1 7 В
•  А  18А
10  С 1 8 С
•  В  18  В
•  А  І9А
11  В  19В
•  С  19С
•  В 20 С
12  А 20В
•  С 20А
•  С 2 1 С
13.  А 21А
•  В 21В
•  А 22 С
14.  С 22А
•  В 22В
•  С 2 3 В
15.  В23С
•  А 23А
•  С 2 4 С
16.  А 24А
•  В 24В
• 
С 25  В
17.  В 25А
•  А 25С
• 
В26В
18  С 26 А
• 
А 26С
• 
В 27 А
19.  А 27В
•  С 2 7 С
•  С 28  В
20.  А 28С
• 
В 28А
•  С 29 А
21  А 29С
• 
В 29В
• 
А ЗО С
22.  С ЗО А
• 
ВЗОВ
5.4 Түлға бағыттылыгын  аны кгау анкетасы
Мен үлкен  канағаттанушылыкты көбінесе:
A) Өз жүмысымды мақтағаннан аламын;
B) Жүмысымның жаксы  істелгенін  сезінуден;
C)  Орыс  және  басқа да үлт  өкілдерімен  қарым-қатнас  жасаудан 
аламын.
351

Егер мен футбол (волейбол, баскетбол) ойнасам, онда:
A) Мен ойын тактикасын  өндейтін тренер болар едім;
B) Атакты ойыншы болар едім;
C) Команда да орыс жэне т.б. ұлт екілдерімен бірге ойнар едім.
Менің ойымша жаксы ұстаз болып:
A)  Оқушыларга  қызығушылық  іуғызып,  эр  оқушылардың  жеке 
ынгайын таба білетін;
B)  Өз  сабаңында  окушылар  сабакты  сүйсіне  оқып,  сол  сабактаң 
өз  білімдерін  өздеріне  терендететіндей  етіп  қызығушылық  тудыра 
алатын;
C)  Үжымда  эр  кім  өз  пікірін  жасқанбай  айтатындай  етіп 
атмосфера туғыза алатын.
Маған:
A) Адамдардан орындалған жүмысқа куанатындығы ұнайды;
B)  Адамдардын  өз  жүмысын  басқалардан  жаксы  орындауға 
тырысатындыгы ұнайды;
C)  Адамдардың орыс  және басқа да ұлттардың салт-дәстүрі  мен 
мэдениетін білетіндігі ұнайды.
Мен достарым:
A)  Сәті  түскенде  адамдарға  көмектесетін  қайырымды  болғанын 
қалаймын;
B) Маган сенімді жэне берік дос болса;
C)  Достарым  арасында  орыс  жэне  т.б.  үлт  өкілдері  болғанын 
калаймын.
Ең жақсы достар:
A) Өзара жақсы  қарым-катыста болатындар;
B) Әрқашан сенім арта алатын адамдар;
C) Өмірде көп табысқа жеткен адамдар.
Бәріненде ұнамайтыны:
A) Егер менің істегенім дұрыс болмай шықса;
B) Жолдастарыммен қарым-қатнасым  бұзылса;
C)  Қазақстанда  тұратын  басқа  ұлт  өкілдері  қазақ  халқы 
мэдениеті  жайлы білмейтіндігі ұнамайды.
8.  Менің ойымша бэрінен де жаманы:
A)  Егер  ұстаз  езіне  кейбір  оқушылардың  ұнамайтындыгын 
жасармай, оларға күлігі,  қалжындаса;
B)  Егер  кейбір  ұстаздар  коллективте  күндестік  рухын  (дух 
соперничества) туғысса;
C)  Егер  эр  ұстаз  оқушыларға  өз  ұлтының  және  т.б.  ұлттардын 
мәдениеті мен таныстырып, үйретпесе.
Балалық шағымда маған бэрінен де:
352

A) Достармен бірге уақыт өткізген ұнайды;
B) Белгілі бір жұмысты орындағанымды сезіну ұнайды;
C) Орыс жэне басқа да ұлттар өз ұлтын мақтаганы ұнайды.
Мен:
A) Өмірде мол табыска жеткен  адамдарга ұксагым  келеді;
B) Өз жұмысына шындап берілгендерге ұқсагым келеді;
C)  Өз  хапқының  әдет-ғұрып,  салт-дэстүрін  құрметтейтін,  жақсы 
манераларга үйренген  мэдениетті адамга ұқсағым  келеді.
Ең бірінші  кезекте мектеп:
A)  Адам  алдына  омірдің  қоятын  мэселелерін  шешүді  үйретуі 
керек;
B) Ең алдымен окушының дербес қабілеттерін дамытуы  керек;
C)  Өз  халкының  жэне  озге  халықтың  мэдениетін  құрметтейтін 
парасатты, саналы.
Егер менің бос уақытым болса,  мен оны:
A) Достарыммен қарым-катнас үшін;
B) Демалуга жэне көңіл көтерүге;
C) Өзге ұлттың әдеби  кітаптарын  окып, салты  мен  мәдениетімен 
танысуға жүмсар едім.
Мен ұлкен жетістіктерге:
A) Өзіме сүйкімді  көрінетін адамдармен жүмыс істегенді;
B) Егер  менде қызықты жүмыс болса;
C) Орыс жэне басқа ұлт өкілдерімен  карым-қатынас жасауда. 
Мен жақсы көремін:
A) Егер басқа дамдар мені  бағаласа;
B)  Жаксы  орындалған  жұмыстан  канағаттанушылық  сезімін 
аңғарсам;
C) Достарыммен уақытты жаксы өткізгенді.
Егер мен түралы газетке жазатын болса, онда мен:
A)  Мен  қаттысуға  сэті  түскен  окумен,  жұмыспен,  споргпен 
байланысты қызыкты  істер жайлы жазғанын  калар едім;
B) Менің қызметім жайлы жазса;
C) Өз халқымның жетістігі жайлы жазса.
Мен бәрінен жақсы окыр едім, егер мүғалім:
A) Менің жеке, дербес рабымды тапса;
B) Мені  пэнге деген қызығушылыгымды арттырса;
C) Оқудағы проблемаларды  коллективтік талқылауға салса.
Мен үшін бұдан асқан жамандық жоқ:
A) Егер менің жеке басымның абьсройын қорласа;
B) Маңызды  істі орындауда сәтсіздік болса;
353

С) 
Өзге  үлт  экілдерімен  карым-катынас  барысында  сол  ұлтгың 
тілін білмеушіліктен.
Мен бэрінен бұрын:
A) Табыс, жетістікті бағалаймын;
B) Жақсы бірлескен жұмыстың жүзеге асуын бағалаймын;
C)  Баска  ұлт  екілдерімен  жаксы  карым-катынаста  болуды 
бағалаймын.
Мен:
A)  Өздерін  басқалардан  нашармын  деп  санайтын  адамдарды 
ұнатпаймын;
B) Жиі жанжалдасып дауласатын адамдарды ұнатпаймын;
C)  Өз  халқының  сапты  мен  мәдениетін  білмейтін  адамдарды 
ұнатпаймын.
Маған жақсы:
A) Барлығына маңызды  істе жұмыс істеген;
B) Көп достарының болганы;
C) Барлығына ұнасақ жэне таң калушылық тудырған.
Менің ойымша басшы ен бірінші:
A) Беделді, абыройлы болуы керек;
B) Қатал, талап койгыш болуы керек;
C)  Қол  астында  жұмыс  істейтін  барлық  ұлт  өкілдеріне  бірдей 
көзкараста болуы  керек.
Бос  уақытымда  мен  мынадай  кітаптарды  куана-куана  окушы
едім:
A)  Достарды  калай  табу  жайында  жэне  адамдармен  жақсы 
карым-қатынасты үзбеу жайында;
B) Атақты жэне жағымды адамдардың өмірі жайлы;
C)  Орыс  жеке  Қазақстан  Республикасын  мекендейтін  баска 
ұптгардың тарихы, тілі, салты және мәдениеті жайлы.
Егер  менің музыкаға қабілетім болса, онда мен:
A) Дирижер болуды қалар едім;
B) Композитор болуды калар едім;
C)  Өз  ұлттымның  ұлтгык  әндерін  айтатын  халык  әншісі 
болғанды қалар едім.
Менің:
A) Қызыкты  конкурс ойлап тапкым келеді;
B) Конкурста жеңіп  шыққым  келеді;
C)  Әр  ұлттың  мэдениеті  мен  салтынан  көрініс  конкурс 
ұйымдастарғым келеді.
Мен үшін бэрінен де маңызды білгім  келетіні:
А)  Менің не істегім келетіндегі;
354

B) Максатыма калай жету керектігі;
C)  Басқа  ұлт  екілдерінін  казак  халқы  мәдениетін  қаншалықты 
білетіндігі.
Адам мынаған талпынуы керек:
A)  Басқалардың оған разы болуына талпынуы керек;
B) Ең апдымен міндетін орындауга талпынуы  керек;
C)  Ата-бабалардың  қапған  асыл  мұра-  салт  дәстүр,  әдет 
гұрыпты, мэдениетгі дамытуға талпынуы керек.
Мен бос уақытымда бәрінен жақсы демапамын:
A) Егер достарыммен  карым-қатынас жасасам;
B) Көңіл көтеретін фильмдер  көрсем;
C)  Басқа ұлт  өкілдерімен  олардың  ұлттық  ерекшеліктері  жайлы 
жэне т.б.  қызықты тақырыптарда эңгімелессек.
Ұлтыңыз:  Жасыңыз:
5.5 Қатынастыц түстік тесті
Бізге 
белгілі, 
жеке 
адамның 
элеуметтік-психологиялық 
кұрылысының  орталық  компоненттерінің  бірі  -  ол  оның  өзіне 
қатынасы  жэне  өзін  эркезде  қоршаған  адамдарга  қатынасы  болып 
табылады.  В.Н.Мясищевтің қатынас теориясына байланысты.
Қатынас  жүйесі  адам  өмірі  ағысында  дами  отырып,  жеке 
адамның  әлеуметтік  функциялануына  шешуі  әсерін  тигізеді.  Әрине 
сондықтан, 
жеке 
адамның  элеуметгік 
психологиялык  зерттеу 
методтарының  ішінде  басты  орынды  жеке  адамның  өзіне  маңызды 
басқалармен  катысты  немесе танысу эдісті болады.
Қарым-қатынастың түстік тесті  адамньщ  өзіне  маңызды  адамдарға 
қатынасының эмоционалдық компонентерін оқуга арналган эдіс.
Сонымен  қатар,  адамның  өзіне,  саналық  бейнелеуі  сияқты, 
біртіндеп байқалынган, санасызқатынасының денгейі.
Қарым-қатынастың 
түстік 
тестінің 
теоретикалық 
негізі
Н.В.Мясищевтің 
қарым-қатынас 
концепциясы 
Б.Г.Ананьевтің 
деңгейдің  психикалык  кұрылысының  кез-келген  деңгейдегі  бейнелік 
табиғаты  туралы  жэне  А.Н.Леонтьевтің  жеке  адамның  мағыналық 
білімінің  сезімдік  тканьдері,  ягни  олар  оның  катынасы  мен  іс- 
әрекеттерінің күрделі процестерін ретгеп тұру күрделігі.
Қарым-қатынастың  түстік  тестінің  методикалык  негізі  түстік 
ассоциативті  эксперименті  болып  табылады.  Ол  езіне  немесе  өзіне 
маңызды  адамдарға  деген  қарым-қатынастың  сөздік  немесе  тілдік 
компоненттерінің  мінездемесі  түстік  ассоцияларда  бейнеленеді  деген 
пікірге сүйенеді.
355

Түстік  ассоциативтік  эксперимент  осы  болжамга  байланысты, 
неғұрлым 
терен, 
біртіндеп 
байкалмаган 
карым-қатынастың 
компоненттерін көрсетеді.
Осының  барысында  ол  сананын  сөздік  жүйесінің  кисык 
корғаныс механизмдерінен өтеді.
Түстік  сенсорика  жеке  адамның  эмоционалдық  өмірімен 
айтарлықтай 
тығыз 
байланысты. 
Бүл 
байланыс 
көптеген 
эксперименттік-психологиялык  зерпеулерде  бекілген,  ол  ертеден 
психо-диагностикалық 
эдістер 
қатарындаколданылып 
келеді. 
Мысалы,  (Роршах  тесті,  Люшер  тесті  т.б.).  Барлық  осы  эдістерде 
адамның  түстік  стимулдарга  деген  реакциясы  жалпы  аффективтік 
қалпының  индикаторы  ретінде  қолданылады.  Қарым-катынастың 
түстік  тесті  бүл  эдістерден  айырмашылығы  реакцияларды  алу 
(извлечения)  өзіндік  эдістемемен  көрінеді.  Қарым-қатынастың  түстік 
тестіндегі  ассоциативтік  реакциялар  өлшеу  табалдырықтары  мен 
басқа  тестердегі  қапаулары  жэне  тестік  зерттеудегі  жағдайдаң  басқа 
койылымымен  (қарым-қатынастың  түстік  тестіндегі  жеке  адамның 
накты  катынастарын оку оның жалпы  қасиеттері  мен басқа жерлердегі 
жағдайы).
Қысқа 
варианттағы 
қарым-катынастың 
түстік 
тестінің 
формальды  көрсеткіші  белгілі  ұғымдык  байланысты  калайтын  түстің 
рангі  болып  табылады.  Бүл  цифр  бірден  (1)  сегізге  (8)  дейін  ауыса 
алады.
Толык  варианттағы  сэйкес  келетін  көрсеткіш  Спирменнің 
рангтік  корреляциясындағы  коффициент  болып  есептелуі  мүмкін, 
яғни  ол  ассоциативті  келістіру  мен  қарау  келістіруінің  аралығында 
болады.
Әрбір 
түстік 
ассоциацияның 
эмоционалды-түлғалык 
магынасының  нұскауы,  ол  карым-катынастың  мазмұндық  көрінісінін 
бейнелеу негізінде күрылуы мүмкін.
Сонымен  қатар,  карым-қатынастың  түстік  тесті  2  үқсас 
жағдайда қалыптасады.
Біріншісі:  эрбір  зерттелген  түстік  түрткілер  белгілі,  нақты, 
түракты эмоционалды магынаны игереді.
Екінші:  түстердің  эмоционалдық  мэнінің  олар  байланысатын 
стимулдарға ауысу заңы.
Түстік  қарым-қатынасты  колдану  ең  басты  сол  қолданатын 
түстердін эмоционалдық мағынасын оқыл білуді талап етеді.
Қарым-катынастың  түстік  тестіндегі  эрбір  түстердің  өзіне  тән 
ойқын  берілғен  анықталған  эмоционалды  өзіндік  ерекшеліктері 
болады.
356

Қарым-қатынастың түстік тестіне кіретін өзіндік мінездемелер:
-К өк: адал, (шыншыл), эділ, қайрымды, ренжімейтін, сабырлы.
-Ж асы л:  тиянақты  өзін-өзі  қамтамасыз  ететін,  шыншыл,
саоырлы.
-  
Қызыл:  ашық  тартымды:  тәуекелшіл,  қайратты,  сезгіш,  іскер, 
жылдам.
-С ары :  сөзшең,  тиянақсыз,  ашык  мінез,  тез  тіл  табысатын, 
жылдам.
-Күлгін:  әділ емес, шыншыл емес, өзімшіл, тиянақгы.
-Қ оңы р: басқага жол бергіш, бағынышты, жуас, адал, әлсіз.
-Қ ара:  тартымсыз,  үндемес,  тік  мінезді,  түйық,  өзіншіл, 
тэуелсіз, жаушыл.
-С үр:  тэуекелсіз;  босаң,  былжыр,  сенімсіз,  тиянаксыз,  элсіз, 
белсенсіз.
5.6  Қакгыгы сты к жагдайды багалау  сүрактамасы
Төменгі 
келтірілген  эрбір  жүп  негіздерін 
мүқият  оқып 
шығыңыз.
Әр  жүп  негіздерінен  сіздің  мінез-қүлқыңызға  келетінің  таңдап 
алып біреуін белгілеңіз.
• 
а)  Кей  кездері  бэсеке  сүрақтардың  шешімің  басқа  біреудің 
жауапкершіліктеріне жүктеймін.
б)  Біздің  не  үшін  келіспейтінімізді  талкылағаннан  гөрі,  мен  көп 
көңілді қай жерлерде келісетінімізге бөлемін.
• 
а) Мен копромисті шешімдер табуға тырысамын.
б)  Мен  бэсеке  сүрақтарың  басқа  адамның  кызығушылығымен, 
өзімнің қызығушылықтарым-ның үлесінде шешемін.
• 
а) Негізі  мен өз мақсаттарыма жетуге тырысамын.
б)  Кей  кездері  мен  өз  қызығушылықтарымды  басқа  адамның 
қызығушылықтары үшін қүрбан етемін.
• 
а) Мен компромисті шешімдер қабылдауға тырысамын.
б) Мен басқа адамның сезмдеріне тиіспеуге тырысамын.
• 
а)  Бәсеке  сүрактарын  шешуде,  мен  басқа адамның  қолдауын 
іздеймін.
б) Мен керексіз күш жүмсамау үшін, бэрін  істеуге тырысамын.
• 
а) Мен өзімнің қолайсыз жагдайымнан қашуға тырысамын.
б) Мен өзімнің айтқаныма жетуге тырысамын.
357

• 
а)  Мен  бәсеке  сұрактарынык  шешімін  кейінге  калдырамын, 
уакыт аяғына дейін шешемін.
б)  Мен  өз  айтакандарымнан  ауыткуды  мэселенің  ен  маңызды 
жактарын шешуде ғана дұрыс деп есптеймін.
• 
а) Мен өз мақсатыма кайткенде де жетуге тырысамын.
б)  Ең  бірінші  бәсеке  сұрақтарының  қызығушылыктардың 
ауыткуына байланыстылығын аңыктауға тырысамын.
• 
а)  Кезкелген,  кенеттен  туган  келіспеушілікке  уайымдауға 
болмайды деп  ойлаймын.
б) Мен өз дегеніме жету ұшін  күш жұмсаймын.
• а) Мен нақты өз айтқаныма жетемін.
б) Мен компромистік шешімдер табуғатырысамын.
• 
а) 
Ең  бірінші 
мен  бәсеке  сұрақтарының 
қозғалған 
қызығушылыктарын  аңыктауға тырысамын.
б)  Мен  басқа  біреуді  басып,  бастапкы  карым-қатынасты 
сақтауға тырысамын.
• 
а)  Бәске  сұрактарын  туғызатын,  тұрақты  позицияның орнын 
алуға тырысудан  қашамын.
б)  Мен,  егер  ол  маған  қарсы  шыкса да, баска біреудің өз ойында 
калуына жол беремін.
• 
а)  Мен орташа позицияны ұсынамын.
б) Мен айтқандарымның орындалуын  қалаймын.
• 
а)  Мен  басқаға  өз  көз-қарасымды  хабарлап,  одан  өз  ойын 
сұраймын.
б)  Мен  өз  көзқарасымның  логикасы  мен  кұндылықтарын 
адамдарға түсіндіруге тырысамын.
• 
а)  Мен  баска  біреуді  басып,  бастапкы  карым-қатынасты 
сақтаға тырысамын.
б)  Мен  қолайсыз  жағдай  болдырмау  үшін,  барлығын  істеуге 
тырысамын.
• 
а) Мен баска біреудін сезімдеріне тиіспеуге тырысамын.
б) 
Мен  басқа  адамға  өз  позициямның  құндылыктарын 
дэлелдеуге тырысамын.
• 
а) Мен ез ойыма жетуге тырысамын.
б) Мен өзімнің қолайсыз жағдайымнан кашуға тырысамын.
• 
а)  Егер  ол  басқа  адамды  бақытсыз  етсе,  оган  өз  ойында 
қалуға мүмкіндік беремін.
б)  Егер  ол  маған  карсы  шықса  да,  өз  ойында  қалуға  мүмкіндік 
жасаймын.
358

• 
а) 
Ен  бірінші 
мен  бәсеке 
сұрақтарының  козғалған 
кьізығушылыктарын анықтауға тырысамын.
б)  Мен  бәсеке  сұрактарының  шешімін  уақыт  аяғына  дейін 
калдыруға тырысамын.
• 
а) Мен тез арада келісім табуға тырысамын.
б)  Мен  екуімізге  де  пайда  келетін  жағдайлардың  қолайлы 
кезендерін табуғатырысамын.
• 
а) Әңгіме жұргізе отырып, басқа адамға мұқият караймын.
б) Мен эрқашан жағдайларды тура талқылауға тырысамын.
• 
а) Мен “алтын ортаны” табуға тырысамын.
б) Мен өз позициямда қаламын.
• 
а) Мен  әркайсысымыздың мақсатымызды  қанағаттандыруды 
ойлаймын.
б)  Бәсеке  сұрақтарының  шешімін  кей  кездері,  баска  біреудің 
жауапкершілігіне жүктеймін.
• 
а)  Егер  басқа  біреудің  позициясы,  оған  маңызды  болып 
көрінсе, мен оның ойынан шығуғатырысамын.
б)  Мен  басқа  біреудің  компромиске  баруын  түсіндіруге 
тырысамын.
• 
а)  Мен  басқа  біреуге  өз  дұрыстығымды  дэлелдеуге 
тырысамын.
б)  Әңгіме  жүргізе  отырып,  мен  басқа  біреудің  дәлелдерін 
мұкият тындауға тырысамын.
• 
а) Мен орташа позицияны ұсынамын.
б) 
Мен 
әркасымыздың 
мақсатымызды 
канағаттандыруға 
тырысамын.
• 
а) Қақтығыстан қашуға тырысамын.
б) 
Егер  мәселе  ол  адамға  ұтымды  болса,  оған  өз  ойында  қалуға 
мүмкіндік беруге тырысамын.
• 
а) Мен ез ойыма қайткенде де жетуге тырысамын.
б)  Мен жағдайды  шешуде басқа біреудің қолдауына сүйенемін.
• 
а) Мен ортақ позицияны ұсынамын.
б) 
Кенеттен 
пайда 
болган 
келіспеушілікке 
уайымдауға 
болмайды деп ойлаймын.
• 
а) Мен баска біреудің сезіміне тиіспеуге тырысамын.
б) 
Мен  бэсекеде  жетістікке  жету  үшін  колайлы  позицияны 
аламын.
359

С ұрактам аны н кілті

жүктеу/скачать 11,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: