Монография «Тұран-Астана»

МАЗМҰНЫ:
Сәбит М. Абай тылсымы философ иялык сырсандық...........3
Смагүлов Ж.Қ. Үлылар үндестігінің үдесіне үңілген............5
Әубәкір Д.Ә. Ғ үламалар салған даңғыл жолға адалды қ..... 12
Ысқаков МТР. Өэекті өртеген өмір/Алгысөз 
орнына/
........... 23
Бүгінгі кезең талаптары /Кіріспе орнына/................................ 29
БІРІНШІ  БӨЛІМ. АБАЙ  ӘЛЕМІ
Б1Р1Н1ІІ1  ТАРАУ.
АБАЙ ӘЛЕМІМӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1.1  Тарих койнауынан: Қоркыт аггадан
Д. Қонаевқа д ей ін ........................................................ ..45
1.1.2  Мұхтар Әуезов - АбаЙ әлемі теорстигі...................... . 60
1.1.3  Алаш - ұл гтык м әселе..................................................107
1.1.4  Әйелтагдыры.................................... .......................... .  125
ЕКІНШІ  ТАРАУ.
АБАЙ ӘЛЕМІТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР,
1.2.1  Абай әлемі »ъі л ы м и-теори ялы қ м эселелері
Мүхтар Әуезов көзімен................................................. 150
1.2.2  Абайдың когам дық-саяси көзқарасы
Абай когамтануы. Жалпы түсінік  ................................ 164
1.2.3  Абай. ГІысыкша ұгымы туралы .................... .............. 195
1.2.4  Ел 
багу: Абай ойлары
.................................................... 203
1.2.5  Ел бағудың езектісі - мемлекет баскару.................... 214
1.2.6  Абай. Мемлекет туралы.............. ....... ..........................226
342

ҮШ Ш Ш І  ТАРАУ.
АБАЙ МЕН МҰХТАР ӘУЕЗОВ  Ш ЫҒАРМ АШ ЫЛЫҒЫ
1.3.1  Абай мен Мұхтар Әуезов шығармашылыгыньщ
халықгығы.................................................................... 235
. 
а
1.3.2  Абайдың тікелей халыкгығы........................................246
1.3.3  Абайдың «тікелей халықгық» қағидасы -
1 |Е
ұлттық идеология арнасы............................................ 271
10
ТӨРТШ Ш І ТАРАУ.
ТҮЛҒА - ТЕО РИ ЯЛЫ Қ МӘСЕЛЕ
1.4.1  Тұлға ұғымы Мұхтар Әуезов талдауында................ 292
1.4.2  Тұлғаұгы мы ................................................................ 294
1.4.3  Құнанбай тұлғасы........................................................ 301
1.4.4  Абай тұлғасы................................................................ 303
1.4.5  Әйгерім тұлғасы........................................................... 305
1.4.6  Тұлға ұғымы. Философиялық м эн і.............................313
Редакторлардың кітап бойынша ескертпе
тұжырымдары..........................................................................341
Мазмұны.................................................................................. 342
343

ӘБДІРАЙЫМОВ 
Шақанай  Әміржанұлы
Абай жумбақтығы -
философияпыц мөселе
Бірінші  к і та бы
Басуға қол қойылды  30.06.2015 ж. 
Пішімі 84x108.  '/іб. Шартгы баспа табағы 21,5. 
Таралымы 300  дана. Тапсырыс№633 .
«А-Полиірафия» ЖШС-де басылды.
. 030012, Ақтөбе каласы, Т. Рысқұлов көшесі, 190.
Тел.:  8(7132)  56-21-54
Тапсырыс  берушінің  дайын  оригинал-макетінен  басылган

жолын ұзақ өріске қарай ұлғайтып алып кетеді. Өзі де ғылымды 
зерттей бастайд ы. Сонымен,  1884 жылдары жасы қырыққа таман 
ілінгенде,  -  деп,  ғалым-жазушы  ойын  эрі  жалғастырады,  -  ол 
дүниеден көп мағлұматы бар кісі болады. Әр нәрсе туралы 
гылыми 
философияга
 сүйенген арнаулы көзқарасы, сыны бар қырағы озғын 
азамат  болып,  жекеленіп шыға  бастайды...»} 
(Осында,  125 б.). 
Осы  үзіндіде  жэне  төменде  М ұхтар  Ә уезовтің  «Абайда
философиялық  сие:
туралы Шақанай Әбдірайымовтың
толықгай келісемш, тіптен, ғұлама-жазушының неге солаи еткендіп 
көкірегі ашық, ой-санасы зерделі адамға айдан-анық түсінікп ғой, 
тек кейбір абайтанушы деген мамандардьщ еоны түйсінбеуі таң
■
қалдырады.  Осы  Гордий  түйінін  шешіп-тарқатушы  -  биік
интеллектгі автор.
{«Абай Үшкілі» ұлы ойшыл философиясында жуйе (система) 
бар деген ойды негіздеп, Мұхтар Әуезовтің «Абайда философиялық 
система жоқ» деген секемін сейілтіп:«жоқ емес, жүйе бар» деген 
тұжырымды куаттауға ақыл қосады. Сонда, Абай философиясы 
әлемдік философия дэстүрлі кагидаларымен байланысын қазақгьщ:
«Оты», «Жері», «Суы»,«Ауасы», яғни көне гректердің дүние пайда 
болуы мен құрылымының алғаш бастамасы,«алғаш себептілігі» 
сырын  ашуға  бағытталған  қағидаларының логикалық жалғасы 
ретінде  қабылдауға  мүмкіндік  береді.  Мұнымен  бірге  Абай 
философиясы  көне  гректердің  аңғырт,мифтен  аса  алмаған 
көзқарасынан тереңірек жатыр. Абай ғалым ретінде өз заманының 
ғылыми-техникалық жетістіктерінен хабардар екенін, түсінігі бар 
ғалым екенін де аңғартады, оған электр қуаты (электрон), зауыт, 
фабрика жөнінде философиялык сөздерінде келтірген деректері куэ. 
Мәселен, үш миллион халқы бар ірі қалалар, жер шарын үш айналып 
шыққан жиһанкездер туралы айтқаны, элем ақпарат кұралдарынан 
тым шалғай жатса да, деректі, негізді пікірді жоғары бағалайтынын, 
бұларды ғалым көзімен қабылдап,қатты дэрінтейтінін танытады
С
саһарасннын* 
философиясы» ■
{Сонда,А&
«адамдыюыи
акикат жольша г
2-ш і кітабы,  I 1
үгымыбүтінп  І
пананын  шыга
молы
0.11
ұгымдар
философия
болашак 
филоі 
{Абаимен)
«мейлінше тут
емес  пе?!} 
(Монограф
136  б.).
  Қаз

саһарасының жай ғана оишылы деп жүргеніміз осылайша, «Абай 
философиясы» - «Абай -философ» тұғырында!
{Сонда, Абай ғылымы тілімен айтсақ, зерде, санат (интеллект) 
«адамдықтың орыны»-  надандықтан  қорғайтын  камал,  эділдік, 
ақиқат жолына апаратын сенімді ғылыми құрал.} 
(Монографияның 
2 - м і  к іт а б ы ,  1 4 5   б .).
 
Абай  бабамыздың заманында «интеллект» 
ұғымыбүгінгі  мән-мағынасында  болмайтын,  соған  қарамастан, 
дананың  шығармаларында  соның  дэл  мағынасын  білдіретін 
ұғымдар  молынан  болганын  көрсетеді  автор,  ал  бұл  Абайды 
философия  олимпіне
  көтереді:  жэй  ғана  өз  заманының  емес  - 
болашақ 
философия олимпіне\
{Абай мен Мұхтар Әуезов шығармаларын мұқият оқып барып, 
«мейлінше түгел камтып, тексеріп, талдап» ойшыл даналардың 
шығармашылығы арнасы «Үшкіл» мен гылым екенін түсіндіру, 
дәлелді  негіздеу  м ақсаты нда  «интеллект»,  «ойшыл», 
«шығармашылык»  қағидалары туралы ойымызды ұсындық.  Ал 
бұлар  болса,  Абай  философиясы  жүйесін  негіздейтін  келесі 
мэселелер - гылым мен дін екенін қуаттайды} 
(Монографияның 
2-іиі кітабы,  149 б.).
 Демек, Абай бабамыз дін, діншілдік сенім- 
наным ұғымдарына ғылым тұргысынан 1 философия тұрғысынан 
келе алған, яғни дінді адами дүниетаным деп білген.
{Сократ хаким  айтты деп,  Абай дүние (материя) туралы өз 
ойын  түжырымдайды.  Бүл  ғаламды  көрдің,  өлшеуіне  ақылың 
жетпейді,  келісті  көрімдігіне һэм  қандай  лайықты жарастықты 
законімен жаратылыгі, оның ешбірінің бүзылмай-түғынын көресің. 
Бүлардың бәріне таңгажайып қаласың һәм ақылың жетпейді, осының 
бэрі де кез келгендікпенен, бір нәрседен жаралған ба, яки бүлардың 
иесі, бір өлшеусіз үлы ақыл ма? Егер ақылменен болмаса, бұлайша 
бүл хисабына, өлшеу іне ой жегпейтүғын дүние эрбір түрлі керекке 
бола  жаратылыгі  һэм  бір-біріне  себеппен  байланыстырылып, 
пенденіңдкмлвініг олшеу ^оріішйтүгын  мықты  көркем  законга 
кдрагылып ж а^^Щ Ү ^Щ ді> > , -реп, Сократ болып философ Абай
өз  ойын 
Цкінш і  том,  123-124  бб.).}
атындағы  ғыяыми 
j 
/О  

жүктеу/скачать 19,69 Mb.