Морфология

жетіліл  бағытты  орын  ауыстыруымен  жəне  сапалы  айырмашылықтар  мен 

өзгерістердің 

жүруімен 

сипатталатын 

күрделі 

жəне 

кездеріңде  бластуланың  бір  қабат  жасушаларынан  туратын  бластодермадан 

екі қабат ұрық жапырақшаларынан құралған ұрық— гаструла дамиды. Оның 

сырқы  ұрықжапырақшасы  —  эктодерма  (грек,  ektos  —  сыртқы;  derma  — 

қабық,  тері),  ішкі  ұрық  жапырақшасы  —  энтодерма  (грек,  endon  —  ішкі... 

қабық).  Гаструляцияның  соңғы  кезеңінде  эктодерма  мен  энтодерманың 

аралығында  хордомезодермалық  өскін  жетіліп,  кейінірек  одан  хорда  жəне 

мезодерма (грек, mesos — аралық, ортаңғы ... қабық) дамып жетіледі. 

78 

 

Гаструланың  дамып  жетілуі  бластуланың  құрылысына  байланысты. 

Сондықтан,  əр  түрлі  жануарларда  гаструляция  процесі  турліше  жүреді. 

Гаструляцияның төрт түрі ажыратылады: 

1.  Инвагинация  —  қынаптану.  Қандауыршаның  (ланцетник)  шар 

төрізді  іші  куыс  бластуласының  бір  қабат  бластомерлерден  құралған 

бластодерма  түбінің  қабырғасы,  ішіндегі  қуысы  бластоцельге  қарай, 

бластодерма  төбесіне  қарама-қарсы  бағытта  майыса  еніп,  пішіні  қынапқа 

ұқсас  қапшық  тəрізді  екі  қабат  гаструлаға  айналады.  Оның  сыртқы  қабатын 

эктодерма,  ішкі  қабатын  энтодерма,  энтодерманың  ішінде  пайда  болған 

қуысын  біріншілік  ішек  қуысы  немесе  гастроцель  (грек,  gaster  -  қарын  ... 

куысты) — деп атайды. Ал гастроцельдің сыртқы ортамен қатысатын тесігін 

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: