Морфология
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Pdf көрінісі
|
| Цитология — жасушаның (клетканын) дамуын, құрылысык жəне
тіршілігінін жалпы зандылықтарын зерттейұлпа морфологиялық ілім. Жасуша (грек, kytos, дат. — cellula) — тірі материяның ең ұсақ құрылымдық 46
жəне кызметтік бірлігі. Ол барлық жануарлар мен есімдіктер организмдерінің дамып жетілуінің, құрылымдық құрделенуінің жəне тіршілік қасиеттерінің негізін құрайды. Жануарлар организмдерінде жасушалардың екі түрі кездеседі. Олар: дене (сома) жəне жыныс жасушалары. Дене жасушалары жануарлардың дене мүшелері мен ұлпаларын құрайды, ал жыныс жасушалары жануарлардың көбею процесін іс жүзіне асырады. Жануарлар мүшелері мен мүшелер
жүйелерінің ұлпаларын құрайтын дене
жасушаларының пішіні мен мөлшері, олардың денедегі орналасу орны мен атқаратын қызмеұлпае байланысты əр түрлі болып келеді. Мысалы, жануарлар денесін сыртынан қаптап, оны қоршаған ортадан бөліп тұратын жəне дене қуыстарының ішкі беұлпа астарлайтын жасушалар бір-біріне жанасып, тығыз орналасады. Олардың пішіндері, жасушалардың денедегі орналаскан орындары мен атқаратын қызмеұлпае сəйкес жалпақ, текше (куб) тəрізді жəне призма төрізді болып келеді. Жүйке жүйесі мүшелерінің жасушалары жұлын мен миды дененің барлық мұшелерімен байланыстырьш, жүйкелік толқындарды (импульстерді) ұзақаралыққа өткізіп таратуына байланысты, олардың ұзындығы əр түрлі өсінділері болады. Организмнің ішкі ортасын түзеұлпа тірі сұйық ұлпалар — қан мен лимфаның жасушалары тамырлар арқылы ағып, қозғалуға бейімделгендіктен, олардың пішіндері дөңгелек, ал жиырылуға маманданған ет ұлпасының жасушалары ұзынша немесе ұршық тəрізді болып келеді. Бірақ, пішіні мен мөлшерінің əр түрлілігіне қарамастан, барлық дене жасушаларының құрылысы бір-біріне ұқсас. Олар бір-бірімен тығыз байланыста тіршілік етеұлпа екі бөліктен: цитоплазма мен ядродан тұрады.
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|