Морфология

ферменттік  заттары  біркелкі,  белсенді  қышқыл  фосфатазаға  бай,  ұсақ 

жарғақты  көпіршіктер.  Бұлар  гранулалы  эндоплазмалық  тордың  шеткі 

ұштарында түзіледі. 

заттармен  қосылуы  нəтижесінде  түзіледі.  Екіншілік  лизосомалардың  2  түрі 

болады.  Егер  біріншілік  лизосомалар  фагоцитоз  немесе  пиноцитоз  кезінде 

жасушаға 

енген 

бөгде 

қосылатын 

болса, 

онда 

өз  органеллаларымен  байланысқан  жағдайында  аутофагосомалар  —  деп 

аталады.  Екіншілік  лизосомалар  ферменттерінің  көмегімен  қосылған 

заттардың  күрделі  биополимерлерін  мономерлерге  ыдыратып,  жасуша 

гиалоплазмасына өткізеді. 

Телолизосомалар  немесе  қалдық  денешіктер  екіншілік  лизосомалар 

қуысына жиналған қорытылмаған заттардан пайда болады. 

0,5 мкм шар тəрізді денешік. Пероксисома қуысында каталаза жəне оксидаза 

ферменттері  жинақталған.  Каталаза  жасушалар  үшін  улы  зат  —  сутегтің 

асқын  тотығын  (сутег  перекисі)  ыдырату  арқылы  қорғаныс  қызмеұлпа 

атқарады.  Сонымен  қатар,  ол  жасушадағы  холестериннің  алмасуына  жəне 

стероидтардың  түзілу  процесіне  қатысады.  Оксидаза  амин  қышқылдарының 

алмасу процестерін реттейді. 

58 

 

Рибосомалар — жасушадағы белоктардың түзілуін қамтамасыз етеұлпа, 

құрамы  күрделі  рибонуклеопротеидтерден  тұратын  мөдшері  20  -  25нм  ұсақ 

денешіктер. Рибосомаларды 1958 жылы Робертс ашқан. Олар екі: үлкен жəне 

кіші  суббірліктерден  құралған.  Эндоплазмалык  тор  жарғағына  жанаса 

орналасқан  рибосомалар  жасушадан  сыртқа  шығарылатын  белоктарды,  ал 

гиалоплазмадағы  бос  рибосомалар  жасушаның  өз  мұқтажына  керекті 

белоктарды  синтездеуге  қатысады.  Рибосомалар  кешенін  полирибосомалар 

(полисомалар) — деп атайды. 

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: