Н. Ж. Жақашов, Ж. Ж. Бекмағамбетова, М. Е. Жоламанов, Қ.Қ. Тоғызбаева

Жасы бойынша дене жұмысы белсенділігіне сәйкес келетін нормаға қосымша

жүктеу/скачать 9,48 Mb. бет 112/296 Дата 02.10.2023 өлшемі 9,48 Mb. #112645 түрі Оқулық

Бұл бет үшін навигация:

• * барлық топтағы 50 жастан асқан әйелдер үшін кальций 1000 мг/тәулік 8.2. кестенің жалғасы
• Қарт және өте қарт айған жастағы адамдарға арналған нормалар
• 8.3. –кесте Балалар мен жасөспірімдерге арналған физиологиялық қажеттілік нормалары ( бір күнге)
• 3. Тағамның құрам бөліктері. Тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығы түсінігі

Жасы бойынша дене жұмысы белсенділігіне сәйкес келетін нормаға қосымша Жүкті әйелдер +350 30 20 12 30 300 450 50 20 5 0,03 20 200 2 10 0,4 0,3 0,3 2 200 1 Бала емізуші (1-6 ай) +500 40 26 15 40 400 600 50 15 10 0,05 40 400 4 10 0,6 0,5 0,5 5 100 1 Бала емізуші (7-12 ай) +450 30 20 15 30 400 600 50 15 10 0,05 40 400 4 10 0,6 0,5 0,5 5 100 1 * барлық топтағы 50 жастан асқан әйелдер үшін кальций 1000 мг/тәулік 8.2. кестенің жалғасы Қарт және өте қарт айған жастағы адамдарға арналған нормалар 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Ер адамдар 60-74 2300 68 37 77 335 1000 1200 400 10 15 0,15 80 1000 15 2,5 1,4 1,6 2,2 18 200 3 75+ 1950 61 33 65 280 1000 1200 400 10 15 0,15 80 1000 15 2,5 1,2 1,4 2,2 15 200 3 Әйелдер 60-74 1975 61 33 66 284 1000 1200 400 10 15 0,15 80 800 12 2,5 1,3 1,5 2 16 200 3 75+ 1700 55 30 57 242 1000 1200 400 10 15 0,15 80 800 12 2,5 1,1 1,3 2 13 200 3 Ескерту: 1. А дәруменінің қажеттілігі мкг ретинол эквивалентімен көрсетілген (1мкг ретинол эквиваленті =1 мкг ретинолға немесе 6 мкг бета-каротинге тең). 2. Е дәруменінің қажеттілігі мг токоферол эквивалентімен көрсетілген (1 мкг токоферол эквиваленті = 1 мг альфа-токоферолға тең). 3. Д дәруменінің қажеттілігі мкг холекальциферолмен көрсетілген (10 мг холекальциферол =400 ИЕ Д дәруменіне тең). 4. Ниациннің қажеттілігі ниацин эквивалентімен көрсетілген (1 ниацин эквиваленті= 1 мг ниацинге немесе рациондағы 60 мг триптофанға тең). 8.3. –кесте Балалар мен жасөспірімдерге арналған физиологиялық қажеттілік нормалары ( бір күнге) Жасы мен жынысы Энергия, ккал Ақуыздар, г Майлар, г Көмірсулар, г Минералды заттар, мг Дәрумендер Барлығы Жануар текті Ca P Mg Fe Zn J C, мг А, мкг ре-тин. экв. Е, мг то-коф. экв. Д, мкг В1, мг В2, мг В6, мг Ниа-цин, мг ниац.экв. Фо-лат, мкг В12, мкг 0-3 ай*. 115 2,2 2,2 6,5 (0,7) 13 400 300 55 4 3 0,04 30 400 3 10 0,3 0,4 0,4 5 40 0,3 4-6 ай. 115 2,6 2,5 6,0 (0,7) 13 500 400 60 7 3 0,04 35 400 3 10 0,4 0,5 0,5 6 40 0,4 7-12 ай. 110 2,9 2,3 5,5 (0,7) 13 600 500 70 10 4 0,05 40 400 4 10 0,5 0,6 0,6 7 60 0,5 1-3 жас 1540 53 37 53 212 800 800 150 10 5 0,06 45 450 5 10 08 0,9 0,9 10 100 1,0 4-5 жас 1970 68 44 68 272 900 1350 200 10 8 0,07 50 500 7 2,5 0,9 1,0 1,3 11 200 1,5 6 (мектеп) 2000 69 45 67 285 1000 1500 250 12 10 0,08 60 500 10 2,5 1,0 1,2 1,3 13 200 1,5 7-10 жас 2350 77 46 79 335 1100 1650 250 12 10 0,10 60 700 10 2,5 1,2 1,4 1,6 15 200 2,0 11-13 жас (ұл балалар) 2750 90 54 92 390 1200 1800 300 15 15 0,10 70 1000 12 2,5 1,4 1,7 1,8 18 200 3,0 11-13 жас (қыз балалар) 2500 82 49 84 355 1200 1800 300 18 12 0,10 70 800 10 2,5 1,3 1,5 1,6 17 200 3,0 14-17 жас (ұл балалар) 3000 98 59 100 425 1200 1800 300 15 15 0,13 70 1000 15 2,5 1,5 1,8 2,0 20 200 3,0 14-17 жас (қыз балалар) 2000 90 54 90 360 1200 1800 300 15 12 0,13 70 800 12 2,5 1,3 1,5 1,6 17 200 3,0 * Бір жасқа дейінгі балаларға энергияның, белоктың, майлардың қажеттілігі г/кг дене массасына есептеліп берілген. Жақшаның ішінде линоль қышқылының (г/кг дене массасына) қажеттілігі көрсетілген. Белоктардың қажеттілік мөлшері ана сүтімен немесе құрамындағы белоктарының биологиялық құндылығы (БҚ) 80 % артық ана сүтін алмастыратын сүтпен тамақтырандыратын балалар үшін берілген, БҚ 80 % кем сүт өнімдерімен тамақтандырған кезде, көрсетілген мөлшерді 20-25 % арттыру қажет. 3. Тағамның құрам бөліктері. Тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығы түсінігі Адам тамаққа өте көп, әр түрлі азықтарды қолданады, еске сала кететіні, тек жануар текті, өсімдік текті және минерал текті ғана емес, сонымен қатар синтездеу жолымен алынған және генетикалық түр өзгерту нәтижесінде алынған азықтарды да қабылдайды. Кез келген азықтың құрамы, химиялық қосылыстардың бірқатар кешені болып саналады, олар табиғи азықтардың құрам бөліктері немесе оларға сырттан түсетін бөгде заттар болуы мүмкін. Табиғи құрам бөліктеріне жататындары: 1. Негізгі тамақтық (қоректік) заттар (нутриенттер) – ауқаттық (алиментарлық) мәні бар, яғни ағзаны энергиямен, пластикалық заттармен, биологиялық белсенді қосылыстармен, т.б. қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералды заттар, дәрумендер, су. 2. Шартты түрде алиментарлық емес қосылыстар, олардың алиментарлық мәні әзірше анық емес: азық түріне тән дәмін, түсін, иісін қамтамасыз ететін дәм беруші заттар (органикалық қышқылдар, эфирлер, кетондар, бояғыштар, фитонцидтер, ароматты қосылыстар); биологиялық белсенді қосылыстар (биогенді аминдер, кофеин, танин, алкоголь, фенолдар және полифенолдар, тиолдар, лигниндер, терпендер және басқалар); антиалиментарлық заттар - әдеттегі тамақтық заттардың антагонистері болып табылатын заттар (антиферменттер, антидәрумендер, минералды заттардың сіңімділігін төмендететін факторлар және басқалар); табиғи тағамдардың уландыратын құрам бөліктері (лектиндер, цианогенді гликозидтер, соланин және басқалар). Келтірілген құрам бөліктерінің ішінен, азықтың тамақтық құндылығын қамтамасыз етудегі негізгі роль нутриенттерге беріледі, солардың арқасында ағзаның тіршілігі қамтамасыз етіледі. Басқа құрам бөліктері, адамның денсаулығына пайдалы да (фитоқосылыстар – тиолдар, лигниндер, терпендер және басқалар), қолайсыз да (биогенді аминдер, улы құрам бөліктері, антиалиментарлық факторлар, амин қышқылдарының және майлардың пиролиз өнімдері және басқалар) әсер етуі мүмкін. Бөгде қосылыстар басым антропогенді болады және көпшілік жағдайларда адам ағзасына зиянды әсер етеді. Олар тағамдық азықтарға, гигиеналық талаптардың сақталмауы нәтижесінде, азықтарды өсірудің, алудың, өңдеудің, тасымалдаудың, сақтаудың және тағам дайындау мен сақтаудың әр түрлі кезеңдерінде түседі. Азықтардың тамақтық құндылығын бағалау кезінде, тамақтық және биологиялық құндылығы түсінігін бөліп көрсетеді. Тамақтық құндылығы тағамдық азықтардың пайдалы қасиеттерінің барлығын толығымен көрсетеді: энергиялық құндылығын, барлық негізгі тамақтық заттардың мөлшері мен сапасын, дәмділік сапасын, қорытылуын, сіңуін және жалықтыруын (шығып қалуын). Азықтың биологиялық құндылығы болса, тамақтық құндылығының жеке сипаттамасы болып табылады және ең алдымен ақуыздың сапасын, сонан соң – басқа биологиялық белсенді алмастырылмайтын қосылыстарды – дәрумендерді, минералды заттарды, КҚМҚ (ПНЖК) және басқаларды көрсетеді. Ақуыздың сапасы құрамындағы алмастырылмайтын амин қышқылдарының жиынтығы қаншалықты толық және олардың өздерінің және алмастырылатын амин қышқылдарымен ара қатынастары қаншалықты қолайлы, және осыған байланысты, ағзада қаншалықты толық ұсталынады және берілген ақуыздың азоты қаншалықты пластикалық мақсатқа пайдаланылатынымен анықталады. Ең жоғары биологиялық құндылыққа, аминқышқылдың қоры жоғары және ағзада азоттың жоғары дәрежеде ұсталынуын қамтамасыз ететін жануар текті ақуыздар ие. Тағамдық азықтардың тамақтық құндылығын бағалауда, олардың қорытылуының, сіңімділігінің, жалықтыратындығының маңыздылығы аз емес. Қорытылу деңгейі - азықтың химиялық құрамының, олардың пайдаға асуын қамтамасыз ететін ағзаның ферменттік жүйесіне сәйкес келуі және жеңіл қорытылу дәрежесіне байланысты. Сіңімділігі - жеке нутриенттердің пайдаға асу дәрежесімен сипатталады. Жалықтыратындығы – азықты қаншалықты тез тамақтануға қабылдағысы келмей қалатындығымен сипатталады. жүктеу/скачать 9,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу: