Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,86 Mb.
|
Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова-emirsaba.org
| Басқару іс-әрекетіндегі коммуникативтік
құбылыстар мен процестер Жетекшінің коммуникативтік мінез-құлқының барлық фор- малары мен коммуникация процесінде туындайтын белгілі бір заңдылықтар мен құбылыстарға негізделген. Олар коммуника- тивтік құбылыстар ұғымымен белгіленген. Олардың негізгілері: еліктіру, мәжбүрлей түсіндіру, сендіру, ұқсату, еліктеу; олардың әрқайсысының өзіндік ерекше заңдылықтары бар. Еліктіру – эмоционалдық күйді (көбінесе санадан өтпеген деңгейдегі) бір адамнан екіншісіне беру процесі. Бұл әсер көбі- несе үлкен аудиторияларға тән. Мәжбүрлей түсіндіру адамның психикалық саласына олар- дың ақпаратты қабылдауының санаға сіңгендігін және іске асы- рылуын әдейі төмендетуге, оның белсенді түсінуінің, талдауы- ның және өткен тәжірибемен байланысының болмауына байла- нысқан әсер ету процесі ретінде анықталады. Мәжбүрлей түсін- дірілген ақпарат мазмұны түзетуге қиынырақ беріледі, «мәжбүр- ленген мінез-құлықтық бағдар» түрін қабылдайды. Мәжбүрлей түсіндіру тиімділігі суггестор («мәжбүрлей түсіндірушінің») бе- деліне байланысты болады. 174
Сендіру қисынды негіздеу көмегімен ақпарат қабылдаушы адамнан ерікті келісім алуға тұрғызылады. Бұл – интеллектуалдық, ал мәжбүрлей түсіндіру көңіл-күйлік, еріктік әсер ету. Ұқсату (еліктеу) – бөтен мінез-құлықты белсенді қайталау. Еліктеудің бірнеше негізгі типтері бар: қисынды және қисын- сыз, ішкі және сыртқы, еліктеу-сән және еліктеу-дәстүр, ішкі және топаралық еліктеу. Бұл – конформистік мінез-құлықтың негізгі механизмдерінің бірі. Осы құбылыстардың барлығының психологиялық механизм- дері өзіндік ерекше коммуникативтік процестердің және тұл- ғаның олар шартталатын сапаларының болуымен байланысқан. Бұл эмпатия, аттракция, идентификация, рефлекция, т.б. про- цестері. Оларды сипаттаудың алдында олар таралатын жалпы комму- никативтік контексті сипаттаушы ұғымды анықтау қажет: 1. Коммуникативтік цикл – бұл бірқатар негізгі коммуника- тивтік іс-әрекеттің тізбектілігі. Оның құрылымы коммуника- цияның жалпы құрылымына тұтастай ұқсас, бірақ біраз қосым- ша компоненттерден тұрады: – коммуникативтік түрткі – коммуникативтік актінің баст- алуына және оның формасын таңдауға ұмтылудың туындауы; – әріптесті «шақыру»; – шақырудан «бас тарту»; – «шақыруды» қабылдау; – ақпарат беру; – адресатпен байланысты аяқтау және түйсінудің аяқталуы мен адресаттың жауаптық сөзінің инициациясын білдіретін өзін- дік ерекше операциялар; – адресаттың байланысты үзу мүмкіндігі; – адресаттан кері байланысты ақпарат алу және оны интер- претациялау; – бастапқы хабарды түзету және коммуникативтік циклді аяқтау немесе оны қайталау (егер коммуникацияның бастапқы мақсаттары орындалмаса). 2. Коммуникативтік күй – бұл тұлғаның коммуникацияға қосылу шамасы мен толықтығын, оның мүмкіндіктерін және он- дағы белсенділігін сипаттайтын қорытушы ұғым. Бұл әрі тұл- 175
дивидтер жағынан ықпалды-рецептивтік бағдарды қабылдауға әзірлік. 3. Коммуникативтік біліктілік – бұл басқа адамдармен бай- ланыс орнату және қолдау қабілеті. 4. Коммуникативтік қабілеттер өзара іс-қимыл тиімділігінің жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Мұның себебі – алынған бі- лім мен тәжірибе емес, тұлғалық сапалар және ерекшеліктер. Бұл қабілеттер құрамына экстраверттік, ашықтық (соның ішінде когнитивтік), көңіл-күйлік, сезімталдық, т.б. кіреді. Интегративтік сапа ретіндегі коммуникативтік қабілетті қам- тамасыз етуде коммуникативтік қабілеттермен тығыз беттесетін коммуникативтік процестер басты рөл атқарады, оларды процестер ретінде де, тұлғаның сапалары ретінде де қарастыруға болады. Төмендегілер олардың негізгілері болып табылады. жүктеу/скачать 1,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|