Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
| Басқару шешімдерін қабылдау процестерін
құрылымдық ұйымдастыру
Кез келген объектінің құрылымдық сипаттамасы оны ашып көрсету кезінде басты болып табылады. Басқару шешімдерін қабылдау процестеріне қатысты дәл осы негізгі жоспар таным үшін бұл процестердің жоғары күрделілігіне байланысты әлде- қайда қиын, сондықтан ол басқаларға (мысалы, процессуалдық аспектілерге) қарағанда, нашар жасалынған. Басқалардың шешімдер сипаттамасын бір мезгілде құры- лымдардың бірнеше негізгі типтеріне сүйене отырып береді, бұл осы шешімдердің күрделілігін шарттандырады. Құрылым- дардың типтері кешенді ғана басқару шешімдері құрылысын сипаттай алады. Басқару шешімдерін қабылдау процестерінің формальды, деңгейлік және операциялық құрылымдарын атап көрсетеді. 151
құрылымы. Объект немесе процесс құрылымын орнату, оның компоненттік құрамын анықтауды және бұл компоненттер қалай өзара байланысатынын білдіреді. Басқару шешімдерінің басты ерекшелігі – өзіндік және тұрақты компоненттік құрам: шешім мақсаты, оның ақпараттық негізі, таңдау ережелері мен көрсеткіштері, шешім дайындау және қабылдау стра-
Өздерінің мазмұны бойынша бұл компоненттер объективті мен субъективтінің бірлігі ретінде болады. Олар таңдау жағ- дайының нақты ерекшеліктерін көрсету нәтижесі болып табы- латындығымен және солардың нәтижесінде қалыптасатынымен объективті болады. Олар шешім қабылдаушының өзі тұжырым- дауы керек екендігімен, оған дайын түрде берілмейтіндігімен субъективті. Әрбір компонент нормативтік және дискриптивтік маз-
факторлардың, яғни шектеулердің, бұйрықтардың, құқықтық, технологиялық және әлеуметтік нормативтердің, т.б. ықпалымен қалыптасуы мүмкін. Бірақ кез келген шешім практикада олардан ауытқу арқылы сипатталады. Компоненттердің кез келгені саналаланатын және сана- ланбайтынның бірлігімен беріледі. Ақпараттың едәуір бө- лігі, мысалы, шешім процесінде саналанады, бірақ оның әлі көп бөлігі интуитивтік болжаулар мен шешімдер құбылы- сында байқала отырып, саналанбайтын деңгейде қайта өңде- леді. Бұл компоненттердің тағы бір ерекшелігі – олардың фор- мальды және мазмұнының бірлігін көрсететіндігінде. Формаль- ды түрде – құрамы бойынша таңдауды бұл компоненттердің толық жиынтығы ғана қамтамасыз ете алады, әрбір жекеленген жағдайда «формальды каркас» нақты жағдайға тәуелді әртүрлі мазмұнмен толығады. Формальды құрылым ұғымы басқару шешімдерін қабылдау процестерінің құрылысын түсіну үшін аса маңызды, бірақ оның «толығу» заңдылықтарын, яғни шешімдер процестерінің маз- мұндық құрылым ерекшеліктерін білу қажет. 152
«Формальды құрылым» ұғымында таңдау процестерінің ішкі мазмұны тіркелетіндіктен, оны белгілеу үшін ұқсас «микро- құрылым» және «эндоқұрылым» ұғымдары атап көрсетіледі. Формальды құрылым басқару шешімдеріне де тән, өйткені ол тұлғалық таңдаудың барлық типтері үшін әмбебап. Ол жеке формада іске асатын шешім түрлері үшін әсіресе маңыз- ды. Коллегиялық басқару шешімдері ұйымдастыруды да білу қажет.
Бұл сұраққа бүгінгі күні бар басқару шешімдерін қабылдау теорияларының бірі – басқару шешімдерінің құрылымдық-дең- гейлік тұжырымдамасы жауап береді. Оның негізгі ережелері мынада. Басқару шешімдерін қабылдау процестері үшін кәсіби шешімдердің басқа түрлерінің арасында әлдеқайда айқын көрі- нетін полиморфизм тән екендігі белгілі. Күрделілігі бойынша түрлердің, кластардың және формалардың осы шоғырлануы, жетекші оны «басқара алатындай» реттелуі және бірлесе ұйым- дасуы қажет. Мұндай реттелу басқару шешімдерінің негізгі ерекшелігіне – оның бір мезгілде жеке және топтық таңдау процестерін қосып алатын туынды, синтетикалық сипатына негізделген. Бұл про- цестер арасындағы пропорцияның өзгеруі жетекшінің топпен
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|