Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің пруденциалдық

47 
Кесте 13жалғасы 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
2 деңгей капиталы 
637,0 
26,3 
521,9 
17,5 
540,8 
17,7 
3 деңгей капиталы 
2,0 
0,1 
- 
- 
- 
- 
Меншікті есепті капитал 
барлығы 
2423,3 
100,0 
2990,5 
100,0 
3057,6 
100,0 
К1-1 меншікті капитал 
жеткіліктілігі коэффициенті 
- 
10,0- 
- 
12,8- 
- 
12,5 
К1-2 меншікті капитал 
жеткіліктілігі коэффициенті 
- 
12,1- 
- 
13,5- 
- 
13,1 
К2 меншікті капитал 
жеткіліктілігі коэффициенті 
- 
16,3- 
- 
16,3 
15,9 
Меншікті капитал жеткіліктілігі коэффициенттері: К1-1-12,5%; К1-2-
13,1%; К2-15,9%. Жоғарыӛтімді активтер 5043,1 млрд.теңге немесе активтердің 
21,2%-ын құрады (2015 жыл басы-3362,0 млрд.теңге болды), 2015 ж. ішінде 
ӛсу-50,0%. Банк секторының ӛтімділігі Кесте 14–тегі кӛрсеткіштерімен 
сипатталады [36]. 
Кесте 14 -ҚР банк секторының ӛтімділік динамикасы 
Кӛрсеткіш 
атауы 
Жылдар 
2014 
2015 
01.01.2016 
К4 ағымдағы ӛтімділік коэффициенті (min мәні 0,3) 
0,901 
0,924 
1,165 
К4-1 ӛтімділік коэффициенті (min мәні -1) 
5,210 
4,119 
4,552 
К4-2 мерзімді ӛтімділік коэффициенті (min мәні 0,9) 
2,992 
2,942 
2,984 
К4-3 мерзімді ӛтімділік коэффициенті (min мәні 0,8) 
2,254 
2,305 
2,308 
Ӛтімділігі жоғары активтер 
2676,4 
3362,0 
5043,1 
Ӛтімділігі жоғары активтердің жиынтық активтерге 
қатынасы, % 
17,3 
18,4 
21,2 
Валюталық ӛтімділік динамикасы 
К4-4 мерзімді валюталық ӛтімділік коэффициенті (min 
мәні 1) «А» тӛмен емес тәуелсіз рейтингі бар елдердің 
шетел валюталары бойынша 
14,735 
15,407 
6,719 
Ресей рублі 
12,864 
32,911 
10,937 
К4-5 мерзімді валюталық ӛтімділік коэффициенті (min 
мәні 0,9) «А» тӛмен емес тәуелсіз рейтингі бар елдердің 
шетел валюталары бойынша 
6,871 
6,454 
3,219 
Ресей рублі 
9,128 
16,829 
16,621 
К4-6 мерзімді валюталық ӛтімділік коэффициенті (min 
мәні 0,8) «А» тӛмен емес тәуелсіз рейтингі бар елдердің 
шетел валюталары бойынша 
3,308 
2,733 
2,395 
Ресей рублі 
6,981 
10,878 
8,272 
ҚР банк секторындағы ағымдағы ӛтімділік коэффициенті 2016 ж. 1 
қаңтарына 1,165 болды, ал 2014 ж. 0,901 құрады, бұл коффициенттің, ӛтімділігі 

48 
жоғары активтердің ӛсуінен, яғни елімізде соңғы үш жылда валюталық 
ӛтімділікті жоғарылату бойынша шаралар қабылданып, банктердің қазіргі 
жағдайда ӛз ӛтімділігін сақтап, қалыпты деңгейде ұстап тұратынына кӛз 
жеткізуге болады.
Ал мерзімді валюталық ӛтімділік соңғы үш жылда азайып, банктің тӛлем 
қабілеттілігі, яғни ҚР ЕДБ ӛз міндеттемелерін ӛте қысқамерзімде ӛтеуге 
әзірлеуге (әсіресе банкаралық нарықта несиелер мен қарыздарды алу мен ӛтеу 
мүмкіндіктері) дайын емес екенін кӛруге болады. 
Cурет 15- ҚР банк секторының баланс бойынша меншікті капитал 
құрылымы (2014-2016 жж. млрд теңге) 
Ал Сурет 10 сәйкес, ҚР банк секторының баланс бойынша меншікті 
капитал құрылымындағы ағымдағы жылдың бӛлінбеген таза пайдасы, 
жарғылық капиталы мен резервтік капитал соңғы үш жылда тӛмендеді, ал ӛзге 
қаражаттар керісінше, артты. 
Банктердің пруденциалдық нормативтерді орындауы олардың қызметі мен 
сапасына едәуір әсер етеді. ҚР ЕДБ пруденциалдық нормативтерді орындауы 
Кесте 15–те кӛрсетілген. 2015 ж. 1 желтоқсан айында ҚР 35 ЕДБ болды (ал 2015 
ж. басында 38 ЕДБ болды).
Кесте 15 сәйкес екінші деңгейлі 35 банктерден «Пәкістан Ұлттық 
Банкінің» Қазақстандағы ЕБ АҚ пруденциалдық нормативтерді орындаған 
жоқ. 
Меншікті капиталы ең кӛп «КАЗКОММЕРЦБАНК» АҚ-да, ал ең аз 
«Пәкістан Ұлттық Банкінің» Қазақстандағы ЕБ АҚ-да. Ағымдағы валюталық 
ӛтімділігі жоғары банктер-«Punjab National Bank»-Қазақстан ЕБ, Қазақстанның 
тұрғын үй құрылыс жинақ банкі мен KASPI BANK АҚ. 

49 
Кесте 15 -Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің пруденциалдық 
нормативтерді орындауы (01.12.2015ж. мың теңге) 
№ Екінші деңгейлі 
банк атауы 
меншікті 
капитал 
меншік
ті 
капита
л 
жеткілі
ктігі 
коэфф. 
k1 
меншікті 
капитал 
жеткілік
тігі 
коэфф. 
к2 
банкпен 
ерекше 
қа.байланыс
ты емес бір 
заемшыға 
тәуекелдің 
барынша 
жоғары 
мӛлшері 
коэфф.k3 
ағымдағ
ы 
ӛтімділі
к 
коэфф.k
4 
валюта
лық 
позици
яны 
орында
у 
(иә/жо
қ) 
пруденциал
дық 
нормативте
рді орындау 
(иә/жоқ) 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
1 
Казкоммерцбанк 
АҚ 
601978324 
0,090 
0,138 
0,169 
0,668 
иә 
иә 
2 
Қазақстан Халық 
Банкі АҚ 
490128977 
0,178 
0,180 
0,239 
1,609 
иә 
иә 
3 
БанкЦентрКреди
т АҚ 
167806609 
0,070 
0,152 
0,138 
0,981 
иә 
иә 
4 
АТФбанк АҚ 
163696545 
0,083 
0,181 
0,204 
1,161 
иә 
Иә 
5 
«Ресей Жинақ 
банкі» АҚ ЕБ 
159062305 
0,098 
0,113 
0,268 
1,186 
иә 
Иә 
6 
Цеснабанк АҚ 
166994613 
0,073 
0,101 
0,218 
0,872 
иә 
Иә 
7 
ForteBank АҚ 
185983784 
0,189 
0,219 
0,243 
2,506 
иә 
Иә 
8 
KASPI BANK 
АҚ 
193232215 
0,110 
0,204 
0,113 
6,491 
иә 
Иә 
9 
Еуразиялық банк 
АҚ 
90899807 
0,084 
0,109 
0,246 
0,878 
иә 
Иә 
10 Ситибанк 
Қазақстан АҚ 
93646573 
0,663 
0,663 
0,161 
1,173 
иә 
Иә 
11 Қазақстанның 
тұрғын үй 
құрылыс жинақ
банкі 
114337252 
0,446 
0,446 
0,111 
20,285 
иә 
Иә 
12 Нұрбанк АҚ 
47411728 
0,169 
0,186 
0,215 
0,640 
иә 
Иә 
13 Altyn BankАҚ 
32292460 
0,273 
0,273 
0,234 
1,414 
иә 
Иә 
14 Delta Bank АҚ 
49839617 
0,153 
0,153 
0,207 
1,651 
иә 
Иә 
15 Альфа-банк ЕБ 
АҚ 
42412714 
0,114 
0,143 
0,160 
1,009 
иә 
Иә 
16 Қазинвестбанк 
АҚ 
13388658 
0,128 
0,150 
0,221 
1,055 
иә 
Иә 
17 Банк ВТБ АҚ ЕҰ 19092437 
0,103 
0,136 
0,215 
1,605 
иә 
Иә 
18 Bank RBK АҚ 
72335865 
0,077 
0,097 
0,308 
0,669 
иә 
Иә 
19 «RBS» ЕБ АҚ 
12260568 
0,779 
0,779 
0,041 
1,598 
иә 
Иә 
20 Хоум Кредит 
Банк АҚ ЕБ 
28123876 
0,213 
0,213 
0,219 
7,563 
иә 
Иә 
21 ЭКСИМБАНК 
КАЗАХСТАН 
АҚ 
14972242 
0,181 
0,212 
0,246 
0,401 
иә 
Иә 
22 Қазақстандағы 
Қытай Банкі АҚ 
23225947 
0,855 
0,855 
0,165 
1,131 
иә 
Иә 
23 Азиа Кредит 
Банк АҚ 
23848509 
0,150 
0,150 
0,232 
1,669 
иә 
Иә 
24 Астана-финанс 
банкі АҚ 
23150184 
0,111 
0,111 
0,186 
0,428 
иә 
Иә 
25 Қытай СӚБ 
14343319 
0,305 
0,305 
0,214 
0,487 
иә 
Иә 

50 
Кесте 15жалғасы 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
26 Банк Kassa nova 
АҚ 
15096655 
0,160 
0,222 
0,160 
2,149 
иә 
Иә 
27 ҚЗХ Банкі ЕБ 
АҚ 
20559087 
0,448 
0,448 
0,229 
2,014 
иә 
Иә 
28 Заман-Банк АҚ 
11893056 
0,640 
0,640 
0,188 
3,489 
иә 
Иә 
29 БанкПозитив 
Қазақстан АҚ 
11616740 
0,409 
0,409 
0,246 
1,097 
иә 
Иә 
30 Шинхан Банк 
Қазақстан АҚ 
12058570 
0,816 
0,816 
0,216 
0,845 
иә 
Иә 
31 «Punjab National 
Bank»-Қазақстан 
ЕБ 
22170253 
0,665 
0,665 
0,193 
25,353 
иә 
Иә 
32 «Qazaq Banki» 
АҚ 
22190563 
0,105 
0,105 
0,248 
0,385 
иә 
Иә 
33 Al Hilal Ислам 
Банкі АҚ 
12024694 
0,624 
0,624 
0,246 
1,865 
иә 
Иә 
34 Capital Bank АҚ 
13587267 
0,176 
0,176 
0,259 
0,502 
иә 
Иә 
35 Пәкістан Ұлттық 
Банкінің 
Қазақстандағы
ЕБ АҚ 
4817133 
0,847 
0,847 
0,077 
2,427 
иә 
жоқ 
Меншікті капитал жеткіліктілігінің коэффициенттері «ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 
ҚЫТАЙ БАНКІ» ЕБ АҚ-да ең жоғары мӛлшерде. Валюталық позицияны 
барлық банктер орындады. Банкпен ерекше қатынасқа байланысты емес бір 
қарыз алушыға тәуекелдің барынша жоғары мӛлшері коэффициенті «Bank 
RBK» АҚ-да ең жоғары.
3.3 Қазақстандық және Базель стандарттарына сәйкес ӛтімділікті 
бағалау кӛрсеткіштері және оларды есептеу әдістемесі 
 
Отандық экономика дамуымен және оның әлемдік қоғамдастыққа 
интеграциялануына байланысты, сонымен қатар ішкі мен сыртқы нарықтың 
күшейтілген талаптарының дамуына байланысты банк жүйесі мен қызметінің 
механизмдері мен әдістері жаңғыртыла бастады, банктердің ескі бизнес-
модельдері жетілдіріліп, жаңа бизнес-модельдері жасалынып, сонымен қоса 
елдің банк жүйесінің қаржылық жағдайын талдау мен бағалаудың жаңа әдістері 
енгізілуде. [37]. 
Бүгінгі таңда пруденциалдық нормативтерді есептеу үшін ҚР 
коммерциялық банктері 30.09.2005ж бекітілген «екінші деңгейдегі банктер 
үшін пруденциалдық нормативтерді есептеу әдістемесі мен нормативті мән 
туралы Нұсқаулық) нұсқауларын қолданады.
Қазіргі кезде қазақстандық комммерциялық банктер ӛзінің ӛтімділігін 
бағалауды келесі коэффициенттер негізінде жүргізеді: 
-банктің ағымды ӛтімділік коэффициенті-к4; 
-банктің мерзімді ӛтімділік коэффициенті-к4-1, к4-2 пен к4-3; 
-банктің мерзімді валюталық ӛтімділік коэффициенті-к4-4, к4-5 пен к4-6. 

51 
Бұл кӛрсеткіштердің әрбіреуі ӛз функциясын атқарады және белгілі бір 
уақыт аралығында банк қаншалықты деңгейде ӛтімді және тӛлем қабілетті 
болатынын, нарықтық экономика жағдайларында банк қаншалықты деңгейде 
тұрақты екенін кӛрсетеді. 
ҚР ҰБ ҚҚК нұсқаулығына сәйкес,банктің ағымды ӛтімділік 
коэффициенті-к4 ӛтімділігі жоғары активтердің талап етуге дейінгі банк 
міндеттемелеріне қатынасы арқылы анықталады. 
Оның мәні 0,3 кем болмау керек. Аталған коэффициент нақты бір 
уақытқа банк балансының ӛтімділігін сипаттайды.
Ол нақты мерзімге ӛтімді қаражатар қорын ,барлық кредиторлар мен 
инвесторлар бір уақытта қажет ете алатын міндеттемелерді сипаттап, анықтап, 
әр күн, әр сағат сайын ӛзгеріп отырады. 
Мерзімді ӛтімділік коэффициенті-к4-1 кӛбінесе, банктің тӛлем 
қабілеттілігін сипаттайды, яғни банктің ӛз міндеттемелерін ӛте қысқа мерзімде 
ӛтеуге әзірлігін ( әсіресе банкаралық нарықта несиелер мен қарыздарды алу мен 
ӛтеу мүмкіндіктері) сипаттайды.
Берілген кӛрсеткіш ӛтімділігі жоғары активтердің ӛтеу мерзімі жеті күнге 
дейін міндеттемелеріне қатынасы арқылы анықталады. Комммерциялық 
банктер үшін минималды мән 0,9 деңгейінде бекітіледі. 
к4-2 пен к4-3 мерзімді ӛтімділік коэффициенттері үлкен уақыт аралығын 
қамтитындықтан, ӛтімділікті ағын ретінде бағалайды. к4-2 мерзімді ӛтімділік 
коэффициенті ӛтімді активтер мен ӛтеу мерзімі бір айға дейін міндеттемелерді 
есепке алады, ал к4-3 коэффициенті ӛтімді активтер мен ӛтеу мерзімі үш айға 
дейін міндеттемелерді есепке алады.
Нормативтердің мәні 0,8 бен 0,7 деңгейінде сәйкес бекітіледі. Аталған 
нормативтерді орындау қысқамерзімді уақыт аралығында сомма мен мерзім 
бойынша банктің активтері мен пассивтері қаншалықты деңгейде 
теңдестірілгенін, банктің дереккӛздері мен салымдарының құрылымы 
қаншалықты деңгейде жақсы жоспарланғанын, ағымдық тӛлемдер мен 
түсімдерді банк қызметкерлері қаншлықты деңгейде дұрыс болжайтынын 
кӛрсетеді. 
Сонымен қатар ҚР ҰБ ҚҚҚ к4-4, к4-5 пен к4-6 мерзімді валюталық 
ӛтімділік коэффициенттерін белгілейді. Олар жоғарыда айтылған к4-1, к4-2 пен 
к4-3 коэффициенттері сияқты, бірақ шетел валютадағы активтер мен 
міндеттерді есепке алып есептеледі.
Мерзімді валюталық ӛтімділік коэффициенттері Standard & Poor’s 
агенттігінің «А»-дан тӛмен емес дербес рейтингі немесе басқа да агенттіктердің 
соған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар елдердің шетел валюталары бойынша 
жиынтықта есептеледі[38]. 
Коммерциялық банктердің пруденциалдық нормативтерді орындауға 
жоғары талаптар нарықтың сұраныстарына сәйкес келеді және банктерге 
болашақ қаржылық дағдарыстарға аса тұрақты болуға, тым осал(уязвимыми) 
болмауға мүмкіндік беретіні туралы айта кету керек. 

52 
Бірақ ҚР-ғы екінші еңгейлі банктердің нұсқаулықта кӛрсетілген ӛтімділік 
нормативтерін орындауы әлемдік қаржылық дағдарыс кезінде банктік жүйенің 
тұрақтылығын дұрыс қамтамасыз ете алмады. 
Барлық нормативтерді формалды түрде орындаған кӛптеген банктер 
ӛтімділік пен меншікті капитал жетіспеушілігіне тап болды, яғни 
қаржыландырудың сыртқы кӛздеріне қолжетімділік шектеулі болды.
Бүгінгі таңда коммерциялық банктердің барлық нормативтерді 
орындауына қарамастан, несиелік портфель сапасының проблемалары және 
активтер мен пассивтер арасындағы теріс GAP позиция бойынша мәселелері әлі 
де шешілмеді. 
Соған орай, нарықтың жаңа сұраныстарына сай болу үшін әрбір банкке 
ӛзінің бизнес-моделін қайта қарастыру керек, ал қадағалау органдарына 
ӛтімділік пен капитал жеткіліктілігінің нормативтерін бағалаудың (берілген 
кӛрсеткіштердің сапалысипаттамасын кӛрсететін сандық бағамен қоса) аса 
тиімді әдістерін ӛндіру мен қабылдау керек.
Базель III халықаралық стандарттарына сәйкес, ӛтімділік тәуекелін 
бағалау кӛрсеткіштері мен оларды есептеудің әдістемесі. 
Комитеттің жауап реакциясы ретінде 2010 ж. қабылданған екі құжат-
«Базель III: банктік жүйелер мен банк тұрақтылығын кӛтеруге жалпы реттеу 
тәсілдемелері» және «Базель III: мониторинг, стандарт пен ӛтімділік 
тәуекелдерін бағалаудың халықаралық стандарттары» болды.
Берілген стандарттарда меншікті капитал мен банк тімділігін реттеу 
бойынша жаңа талаптар ұсынылған.
Комитет құжатта ӛтімділік тәуекелін бағалаудың екі кӛрсеткіштерін-
ӛтімділік кӛрсеткіші LCR мен таза тұрақты қорландырудың кӛрсеткіші NSFR 
(Net Funding Stability Ratio), оларды есептеу әдістемесін, сонымен қатар 
мониторинг құралдарын сипаттап қарастырады. 
Бірінші кӛрсеткіш-30 күн ішінде банктің ӛтімді қаражаттар қажеттілігін 
қамтамасыз ету үшін ақшалай қаражаттарға жеңіл конверсиялауғаболатын 
необремененный жоғары ӛтімді активтердің қажетті деңгейін банктер қолдау 
мақсатында қысқамерзімді ӛтімділік кӛрсеткіші LCR (Liquidity Coverage Ratio) 
енгізіледі.
Ол стресстік сценарий бойынша жағдай орнаған кезде жақын 30 күннің 
ішінде банк ӛзінің қызметін жүргізудің мүмкіндіктерін бағалауға мүмкіндік 
береді [39]. LCR ӛтімді активтердің таза ақшалай кері ағынына қатынасын 
білдіреді. 100% мӛлшердегі кӛрсеткіш мәні минималды болып келеді және 
қадағалау органдары қарауымен артуы мүмкін. 
LCR=(2) 
Берілген нормативтерді орындау үшін жоғары ӛтімді активтер мен 
ӛтімділіктің күтілеін 30 күндік кері ағыны арақатынасы банкте 100% кем емес 
болуы талап етіледі.

53 
Сонымен қатар банктер осы нормативті ылғи орындауы керек деп 
кӛзделіп отыр. 
Нақты бір банк үшін LCR анықтау үшін ондағы жоғары ӛтімді актвитер 
кӛлемін және ӛткізілген стресс-тестілеу нәтижелеріне сәйкес, ӛтімділік кері 
ағынының болжанған кӛлемін есептеу керек.
Юрисдикциялардың кӛбінде жоғары ӛтімді активтер орталық банкке 
кепілдік ретінде қабылдануы тиіс, сонымен қоса, олар стресс кезеңінде нарықта 
ӛтімді болуы керек.
Банктер иелігіндегі ӛтімді активтер ұсынылған стресс-сценариййге 
сәйкес, кемінде, бір айдың ішінде банкке ӛз қызметін жалғастыруға мүмкіндікті 
қамтамасыз етуге тиісті. 
Банк ӛтімділігі проблемаларын жою бойынша банк басқармасы немесе 
қадағалау органдары сәйкес шараларды қабылдау үшін бұл уақыт жеткілікті 
болады деп есептеледі, әйтпесе банк санация немесе белгіленген тәртіпте қайта 
құрылымдауға (реструктуризации) ұшырайды. 
Ақшалай қаражаттардың таза кері ағыны ақшалай қаражаттардың жалпы 
кері ағыны ретінде түсімдері қарастырылатын уақыттағы стресстік сценарийге 
сәйкес анықталады. Ақшалай қаражаттардың күтілетін жалпы кері ағындары әр 
түрлі категориялардың тартылған қаражаттардың ӛтелмеген қалдықтарын 
сәйкес коэффициенттерге (кӛрсетілген қаражаттардың жылыстауының 
ықтималдықтарына қарап) кӛбейту арқылы анықталады. Сонымен қатар есепке 
баланстан тыс міндеттемелер енгізіледі. 
Ақшалай қаражаттардың кері ағындарының мӛлшерін есептегенде, 
пассивтердің үш негізгі тобы есепке алынады: бӛлшек депозиттер, қамтамасыз 
етілген және қамтамасыз етілмеген корпоративтік қорландыру. 
Бұдан басқа, LCR шамасын есептеу бір валютада жүргізілуі тиіс, бірақ 
банктер әр түрлі валютада жоғары ӛтімді активтерді иелене алады деп 
жоспарлануда. 
Стресс-тестілеу кезінде банктер дағдарыс болған жағдайда банктрдің 
сыртқы валюталық нарықтарға қолжетімділік елеулі түрде шектеулі 
болатындығын, ал валюта бағамдарының күрт ауытқулары олардың ӛтімділігі 
үзілістерін(разрыв) арттыратындығын есепке алу қажет. 
LCR есептегенде, ақшалай қаражаттардың ағын (приток) шамасын 
анықтау үшін келесі операциялар есепке алынады: 
1.Кері РЕПО мәмілелері мен 1-ші деңгейлі (0% дисконтпен) активтер 
қамтамасыз етілуімен басқа операциялар; 2-ші деңгейлі активтер (15% 
дисконтпен) қамтамасыз етілуімен, басқа активтер (100% дисконтпен) 
қамтамасыз етілуімен. 
2.Басқа қаржылық институттардағы банктің ағымдық депозиттік 
операциялары (0% дисконтпен) 
3.Жеке тұлғалар мен қаржылық емес кәсіпорындардан түсімдер (100% 
дисконтпен). 
4.Қамтамасыз 
етілуі 
жоқ келісімшарттар бойынша 
қаржылық 
институттардан түсімдер (100% дисконтпен). 

54 
Сонымен қоса, басқа банктер мен қадағалау органдары ақшалай 
қаражаттардың кері ағыны мен түсімдер мерзіміндегі аралықты жабу үшін 
ӛтімді активтердің жеткіліктілігін қамтамасыз ету керек. 
Қысқамерзімді ӛтімділік LCR кӛрсеткіші 2015 ж. 1 қаңтарынан «міндетті» 
ретінде енгізуге жоспарланған (Кесте 16 және Кесте 17 қараңыз) [40]. 
Кесте 16 -LCR кӛрсеткішін енгізудің жоспарланған мерзімі 
Years 
2015 
2016 
2017 
2018 
2019 
Minimum LCR requirement 
60% 
70% 
80% 
90% 
100% 
Ӛтімділіктің бұл коэффициенті қоғаммен талқыланатын маңызды 
тақырып болып табылады және коммерциялық банктер жағынан сынға түсуде. 
Олар дағдарыс кезінде іске асыруға шектеу қойылған резервтік активтер едәуір 
құнсыздануы мүмкін, ал бұл сол активтердің қолданыстан шығуына әкеледі деп 
ойлайды. LCR кӛрсеткішін енгізу банктердің рентабельділігінің тӛмендеуіне де 
әсер етеді. Дегенмен, бұл депозиттерді алу (изъятие) тәуекелін тӛмендетуге 
және жаңа инвесторларды тартуға кӛмектеседі. 
Кесте 17- LCR кӛрсеткішін енгізудің нәтижесі 
-депозиттерді 
алу (изъятие) 
тәуекелі 
тӛмендетілген 
болуы керек. Ал 
бұл , ӛз 
кезегінде, 
қаржылық 
сектордың 
қаржылық 
тұрақтылығын 
жақсартады. 
-LCR коэффициентін 
енгізу 
рентабельдікке теріс 
әсерін тигізе алатын, 
ӛтімділікті жабу 
коэффициенттері 
талаптарын орындау 
үшін елеулі аса ӛтімі 
кірістілігі тӛмен 
активтерді қолдауды 
банктерден талап 
етеді. 
-ұзақмерзімді 
қаржыландыруға сұранысты 
арттыруға әкелетін ӛз 
қаржыландырудың профилін 
банктер ӛзгертеді. Мұндай 
қаржыландыруды 
институционалды 
инвесторлардан тарту 
қолжетімсіз болуы мүмкін, 
себебі институционалды 
инвесторлар әдетте 
қаржылық секторға ӛз 
инвестицияларын азайтуға 
тырысады. 
-ұлттық 
қадағалау 
органдары 
жүргізетін 
«дұрыс» 
ақшаллардың 
кері ағыны 
(«right run- off 
rate») 
деңгейлерінің 
интерпритациясы 
сансыз кӛп 
пікірталастарға 
әкелуі мүмкін. 
Халықаралық стандарттарда ұсынылған басқа кӛрсеткіш-таза тұрақтылық 
қаржыландырудың кӛрсеткіші NSFR (Net Funding Stability Ratio)1 жыл уақыт 
аралығындағы ӛтімділікті бағалауға банкке мүмкіндік береді.
Ол баланстан тыс міндеттемелерді орындағаннан ӛтімділік қайнар 
кӛздерін іздеу қажеттілігінің пайда болу ықтималдығы мен қорланатын 
активтердің ӛтімділік деңгейіне байланысты қажыландырудың орта, 
ұзақмерзімді, тұрақты қайнар кӛздері сомасын бағалау мақсатымен енгізіледі. 
Бұл кӛрсеткіштің арналымы-тұрақты құрылымдық негізде аса тұрақты 
кӛздерден банктердің ӛз қызметін қаржыландыруға қосымша стимул құру 
арқылы ұзақмерзімді болашаққа икемділікті кӛтеру. 

55 
Таза 
тұрақты 
қаржыландырудың 
NSFRкӛрсеткіші 
иеленудегі 
қаржыландырудың тұрақты кӛздері мен тұрақты қаржыландырудың қажетті 
кӛлеміне қатынасы ретінде анықталады және ол 100% жоғары болуы керек. 
NSFR= 
(3) 
Бұл кӛрсеткіш инвестициялық активтер, баласнтан тыс статьялар, 
секюритирленген және басқа да активтер олардың ӛтімділік деңгейлері 
жағынан тұрақты пассивтер кӛлемінің есебінен қаржыландырылатындай етіп 
құрастырылған. 
Таза тұрақты қаржыландырудың кӛрсеткіші нарықтағы ӛтімділігі мол 
болған кездегі (избыток) қаржыландырудың ірі кӛздеріне шамадан тыс тәуелді 
болудың шектеуге бағытталған және барлық баланстың және баланстан тыс 
статьялар бойынша ӛтімділік тәуекелін нақты бағалауға жәрдемдеседі. 
Мұндай тәсіл ӛтімділк кӛрсеткішінің мүмкін күрт нашарлануын азайтуға 
және қадағаланған тәртіпте белгіленген нормативті кезеңнен кейін мерзімі
келетін қаржыландырудың қысқамерзімді қайнар кӛздері есебінен банктердің 
ӛтімді активтер қорын құрудың алдын алуға кӛмектеседі (Кесте 18 қараңыз) 
[40]. 
Кесте 18- NSFR кӛрсеткішін енгізудің нәтижесі 
-NSFR 
коэффициенті 
қысқамерзімді 
қорландыруға 
банктердің 
тәуелділіктерін 
азайтуға, аралас 
қаржыландыруд
ың 
тұрақтылығын 
арттыруға 
банктерді 
ынталандырады. 
-банктерге 
мерзімі 1 жылдан 
артық, 
банкаралық және 
корпоративтік 
депозиттер 
пропорциясын 
арттыру қажет 
болады, бірақ 
қазіргі кезде 
мерзімді 
берешектерге 
«тәбеті»шектеулі.
-Кӛптеген 
банктерге 
мерзімі 1 жыл, 
банкаралықдепо
зиттер үлесін 
арттыру қиын 
болады(нарықта
ғы шектеулі 
сұраныс). Ал 
бұл кӛп 
жағдайда 
қаржыландыруға 
жоғарытылған 
шығындарға 
әкеледі. 
-Активтер 
құрамын 
ӛзгерту 
жолымен 
NSFR 
коэффициен
тін басқару 
қысқамерзім
ді активтер 
үлесінің 
артуына 
және 
кірістіліктің 
тӛмендеуіне 
әкеледі. 
-NSFR 
коэффициенті 
жоғары, аса 
күшті банктер 
активтер 
бойынша 
нарықтық баға 
белгілеуге әсер 
ете алады, яғни 
әлсіз банктердің 
бәсекегеқабілетт
ілігі тӛмендеп, 
бәсекелестіктің 
жалпы деңгейі 
де тӛмендейді. 
«Тұрақты қаржыландыру» деп тұрақты стресс кезінде бүкіл жыл бойы 
қаржыландырудың сенімді қайнар кӛздері болып табылатын меншікті капитал 
мен тартылған қаражаттарды айтады ( Кесте 19 қараңыз) [41]. 
Ұсынылатын стандарттардың ерекшелігі стресс-тестілеу элементтерін 
қолдану болып табылады, яғни стресс кезінде нормативтер жүйелік деңгейде 
де, ішкі проблемаларды тудырған банк үшін жеке стресс кезінде де жұмыс 
істеуі керек. 

56 
Комитет «берілген NSFR коэффициенті 2018 ж. 1 қаңтарынан бастап 
минималды стандарт болуы тиіс»-деп шешті. 
Сарапшылар «коэффициенттің негізгі кемшілігі-нарықтағы ұзақмерзімді 
қайта қаржыландыруды іздеу қиындықтары салдарынан банктердің 
ұзақмерзімді несиелерді беру қабілетінің тӛмендеуі»-деп атап кетті. 
Кесте 19- Банк үшін қорландырудың кӛздері және банктің тұрақты қорландыру 
қажеттілігі 
Тұрақты 
қорландырудың 
қолжетімді кӛздері 
Қолжетімд
іліктің 
коэффицие
нті, % 
Тұрақты қорландыруға қажеттілік 
Дисонт 
коэффиц
иенті, % 
1 
2 
3 
4 
1-ші және 2-ші 
деңгейлі капитал; 
басқа капитал мен 
міндеттемелер. 
100 
Ақшалай қаражаттар. Белсенді түрде саудаға түсетін 
қысқамерзімді қамтамасыз етілмеген құралдар. Кері 
РЕПО мәмілелері бойынша үшін қолданатын бағалы 
қағаздар.
0 
Кіші бизнес, жеке 
тұлғалардың 1 жыл 
немесе одан аса 
тұрақты депозиттері. 
90 
Билік органдарымен, орталық банктермен, Халықаралық 
есептеу банкімен, ХВҚ(МВФ), Еуроодақ 
комиссиясыменкепілдіктінемесе айналысқа шығарылған 
борыштық міндеттемелер. 
5 
Кіші бизнес және жеке 
тұлғалардың тұрақты 
депозиттері. 
80 
Қамтамасыз етілмеген облигациялар,билік органдарының, 
мемлекеттік кәсіпорындардың борыштық міндеттемелері 
20 
Даму банктері мен 
кәсіпорындардан, 
қаржыландыру. 
50 
«А+»-тан «А-» дейінгі рейтингі бар қаржылық емес 
ұйымдардың бағалы қағаздар немесе қамтамасыз 
етілмеген облигацияларына шек қойылмады.Алтын. 
50 
Жоғарыда енгізілмеген 
басқа міндеттемелер 
мен қаржылық 
құралдар 
қолжетімділігінің 
коэффициенттері. 
0 
Мерзімін ӛткізіп алмаған ипотекалық несиелер мен 
кешіктірусіз басқа несиелер, 
65 
Кіші бизнес және жеке тұлғаларға ӛтеу мерзімі 1 жылдан 
кем басқа несиелер 
85 
Барлық қалған активтер. 
100 
Жоғарыда кӛрсетілген кӛрсеткіштерден басқа, Комитет ӛтімділік 
мониторингінің құралы ретінде, келісімдердің шарттарына сәйкес, тӛлемдер 
мен түсімдердің мерзімдерінің үйлеспеушілігіқаржыландырудың шоғырлануы 
және иеленудегі бар, ауыртпалық түсірмейтін активтер кӛрсеткіштерін 
қолдануға қадағалау органдарын міндеттейді. 
Базель ұсыныстарына сәйкес, аталған кӛрсеткіштердің есептеуі мен 
нәтижелерді ұсыну бір айда бір реттен кем емес жүргізілуі тиіс. Бірақ банктік 
қадағалау талаптары бойынша стресстік жағдай болған кезде, кӛрсетілген 
есепті әр апта сайын, тіпті әр күн сайын жүргізу мүмкіндігі банкте болу керек. 
Солай, Базель комитетімен мониторинг құралдары мен ӛтімділік 
тәуекелін бағалау бойынша LCR мен NSFR кӛрсеткіштерін енгізу 
коммерциялық банктердің ӛтімділік тәуекеліне шалдығуының азаюын 
қамтамасыз ете алады. Бірақ жоғары ӛтімді активтердің шамадан тыс үлкен 
қорлары мен жоғары мәндері банктік операциялардың тиімділігі мен 
пайдалылықтың тӛмендеуіне, яғни коммерциялық банктердің кірістілігінің 
азаюына әкелуі мүмкін. 

57 

жүктеу/скачать 1,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: