Н. Ю. Зуева (жауапты хатшы), О. Б. Алтынбекова, Г. Б. Мәдиева

151 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №5-6 (139-140). 2012 
 
 
əдебиетіне, тілі мен салт-дəстүріне деген қызы-
ғушылығы  өсіп  келеді.  Ал  мұндай  мақсаттың 
тек тіл арқылы ғана жүзеге асатыны мəлім. 
Тілдің экспрессивті-эмоционалды лексикасы 
саналатын одағай сөздер – тіл білімінде белгілі 
дəрежеде  зерттелген  мəселе,  алайда  олардың 
сан алуан тілдердегі зерттелу дəрежесі əр қилы. 
Бұған  себеп – одағай  сөздердің  өздеріне  ғана 
тəн  тілдік  ерекшеліктері  мен  олардың  алуан 
түрлі  тілдердегі  қолданысының  əр  түрлілігі. 
Мəселен, көптеген ғалымдар бұл сөздерді жан-
жақты зерттеп, бірқатар түркі тілдерінде дербес 
сөз  табы  ретінде  қарастырса,  үндіеуропалық 
тілдерде бұл сөздер негізінен үстеулердің құра-
мында сарапталады. Көптеген ғалымдар тілдегі 
атқаратын  рөлі  жоғары,  негізгі  сөз  таптарына 
жататын  сөздермен  салыстырғанда  одағай  сөз-
дер  аса бір  маңызды  тілдік  феномен  болып та-
былмайды  деген  пікірді  ұстанатын  еді.  Алайда 
тілді жəне оның бірліктерін тілдік таңбалардың 
қатынасы  емес,  сөйлеуші  мен  тыңдаушының 
қатынасы  аясында  қарастыратын  прагматика-
лық  лингвистиканың  дамуымен  бірге  бұл  сөз-
дерге деген жаңа көзқарастар қалыптаса бастады.  
Тілдің  негізгі  қызметтерінің  бірі  болып 
табылатын  экспрессивтік-эмоционалдылықты 
жүзеге  асыруда  таптырмас  құрал,  ал  коммуни-
канттар арасындағы қарым-қатынаста маңызды 
тілдік  бірліктер  болып  табылатын  одағай  сөз-
дердің мəдениаралық қарым-қатынастағы ерек-
шеліктері  мен  құрылымдық,  функционалдық-
семантикалық  жəне  ұлттық-танымдық  айрық-
шылықтары  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерінің 
материалдары  негізінде  алғаш  салғастырыла 
зерттеліп  отыр.  Соңғы  жылдарда  халықаралық 
тілдердің  қатарына  енетін  ағылшын,  орыс  тіл-
дері  мен  қазақ  тілі  ауқымында  теориялық  тұр-
ғыда  салғастырыла  зерттелген  тілдік  құбылыс-
тардың  саны  да,  сапасы  да  өсіп,  олардың  өз 
практикалық  жемістерін  беріп  жүргені  белгілі 
жайт.  Сондықтан  тіл  жүйесіндегі  алатын  орны 
ерекше  одағай  сөздердің  аталмыш  үш  тілде 
алғаш  рет  салғастырыла  зерттелуінің  тіл  білі-
міне қосары мол.  
Аталған  үш  тілдегі  одағай  сөздердің  ерек-
шеліктеріне  жеке-жеке  тоқталуды  жөн  көрдік. 
Қазақ  тіліндегі  одағай  сөздердің  классифика-
циясы  мен  құрылымдық  тұрғыда  қарастыры-
луына  байланысты  жалпы  қалыптасқан  көп-
теген  пікірлерге  сай  ортақ  топтастырылу  үлгі-
сін  алдық.  Одағай  сөздер  құрылымы  жағынан 
негізгі  жəне  туынды  болып  екіге  бөлінеді. 
Негізгі одағайларға: ау, па, ей, əй, е, уа, уау, я, 
пай,  ə,  о,  оһо,  ой,  ие,  аһа,  ау,  беу  дегендер 
жатады. Ал, туынды одағай сөздерге: мəссаған, 
бəрекелді,  əттегенай,  жаракімалла,  масқарай, 
о  тоба,  астапыралла,  япырмай,  ойпырмай,  о 
дариға..., т.б. жатады. 
Ал,  мағынасы  жағынан  ишарат  одағайлар, 
жекіру одағайлары, шақыру одағайлары, көңіл-
күй  одағайлары,  императивтік  одағайлар,  тұр-
мыс  салт  одағайлары  жəне  т.с.с.  болып  бөлі-
неді.  Соның  ішінде  əрқайсысына  жеке-жеке 
тоқталып өтсек. Ишарат одағайлары – бұйрық, 
сұрау,  мəнді  сөздер  (кəне,  кəнеки,  ал,  əйда). 
Мысалы:  Кəне,  коллектив  боламыз  дегендерің 
қол  көтеріңдер  (Б.  Майлин).  Жекіру  одағай-
лары: 1) адамға  арнайы  айтылатын  одағайлар: 
көрсету я нұсқау сөздері (кəні, міне, əні), ұсыну 
сөздері (мə, айда), тыю сөздері (жəй, тəй, тек, 
тəйт); 2) жануарға арнап айтылатын одағайлар 
Бұл топқа төрт түлік мал, ит, мысық сияқтанған 
үй  айуандарын  жемге  шақыру,  айдау, үркіту  т. 
б.  мақсатымен  қолданылған  сөздер  мен  тіркес-
тер  жатады.  Мысалы:  түйеге:  көс,  көс!  сорап, 
сорап!'қош-қош!";  қой  мен  ешкіге:  пфша 
(пішə),  құрау-құрау!  шəйт!  шек!  шеге,  шеге!; 
жылқыға:  моһ,  моһ!  тəк,  тəк!  құрау,  құрау! 
құр,  құр!;  ит  пен  мысыққа:  кə,  кəһ!  күшім, 
күшім!  мышы-мышы!  пырс!  Шақыру  одағай-
лары – таңдайды  тақылдатып,  еріндерді  шүйі-
ріп,  ысқырып  айтатын,  транскрипциялауға 
қиын болатын  одағайлар. Бұларды, əдетте, ша-
қыру одағайлары дейміз, бірақ олар тек шақыру 
ғана  емес,  жекіру,  ұрысу  тағы  сол  сияқты 
мағыналарды білдіреді. Көңіл-күй одағайлары - 
адамның  əр  түрлі  сезімдерін,  көңіл-күйін 
білдіретін  сөздер.  Олар:  жағымды  көңіл-күйді 
білдіретіндер  (Алақай!  Паһ-паһ!  Бəрекелді! 
Ура!  т.  б.);  жағымсыз  эмоцияны  білдіретіндер 
(Əттең!  Əттеген-ай!  Қап!  Түге!  Пішту!  Бай-
бай-бай!  т.б.);  əрі  жағымды,  əрі  жағымсыз 
көңіл-күйді  білдіретіндер  (Пай-пай,  шіркін, 
Алатау!  Пай-пай,  мыналар  төбелесетін  болды 
ғой!) болып бөлінеді. Императивтік одағайлар 
–  адам  не  айуанға  бағышталып,  шақыру,  же-
кіру,  бұйыру  мақсатымен  айтылған  одағайлар. 
Бұлар бағышталып отырған объектілерге қарай 
ішінара екі топқа бөлінеді:  адамға бағышталып 
айтылған  одағайлар.  Бұған  бұйыру,  жекіру, 
тиым  салу  т.б.  мақсатында  жұмсалған  (Жə! 
Тəйт! Сап-сап! Əуһ! Əлди-əлди! Əйда!) сөздері 
жатады.  Тұрмыс-салт  одағайлары – Бұл  топқа 
өмірде  жиі  қолданылатын,  адамдардың  аман-
дасу,  қоштасу  т.б.  сыйластық  белгісі  ретінде 
жұмсалатын  Хош!  Рахмет!  Ассалаумағалай-
күм!  Хайыр!  Құп!  Лəббай!  Кеш  жарық!  т.б. 
одағайлар жатады [1, 72].  
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №5-6 (139-140). 2012 
Қазақ, орыс, ағылшын тілдеріндегі одағай сөздерге салғастырмалы талдау 

152 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. 
№5-6 (139-140). 2012 
Одағайлар  мағына  құбылмалылығына  бай-
ланысты  бірмағыналы  (Алақай!  Қап!  Əттең! 
т.б.) жəне көпмағыналы (Ə! Пəлі! Пай-пай! т.б) 
болып екіге бөлінеді. Одағайлар — эмоциянал-
дық-интонациялық  əуезділік,  ырғақ  құбылма-
лылығына  өте  бай  категория.  Одағайлар  негі-
зінен,  түрленбейтін,  қосымашаларды  көп  қа-
былдай  бермейтін  сөздер.  Олардың  арасында 
жеке-дара күйінде ғана айтылатындар да, қосар 
күйінде қолданылатындары да бар. Құрамы жа-
ғынан алып қарағанда түбір (Ə! О! Қап! Ой! т.б.) 
жəне  туынды  (Мəссаған!  Апырым-ай!  Бəрекелді! 
Əттеген!  т.б.)  түрлері  кездеседі.  Одағайлар  өз 
алдына сөйлем мүшесі бола алмайды. Олар жеке-
дара  тұрғанда  сөз-сөйлем  қызметін  атқарады. 
Одағайлар сөйлем ішінде, əсіресе, диалогты сөй-
лемдерде  етістіктермен  тіркеседі  де  белгілі  бір 
сөйлем  мүшелерінің  құрамына  енеді.  Одағай-
лар  кейде  етістіктермен  тіркесіп  фразеология-
лық тіркестердің жасалуына себеп болады (Ай-
шай демей, аһ ұрды, шу дегеннен, əу деді т.б.). 
Одағай  сөздерді  түрлі  топтарға  бөле  беруге 
болады,  дегенмен  нақты  əрі  ұтымды  топтары 
осы  болып  келеді.  Себебі,  əрбір  сезімге  байла-
нысты одағайларды бөле берсек мəні кетеді деп 
ойлаймыз.  
Орыс  тілінде  одағайларды  түрлі  белгілеріне 
қарап  топтастырады,  мəселен,  пайда  болу  бел-
гілеріне  қарай,  құрылымына  қарай  жəне  мағы-
насына қарай: 
•  пайда  болу  белгілеріне  қарай:  негізгі  жəне 
туынды одағайлар. 
• құрылымы бойынша: жай, күрделі, құрам-
дас одағайлар. 
•  мағынасына  қарай:  эмоцияналды,  қозғау-
шы, əдеп одағайлар. 
Одағай  сөздердің  генетикалық  жақтан  бай-
ланысы бар топтардың айрықша сөздер бойын-
ша классификациясы өте ауқымды:  
•  зат  есімдерден:  батюшки,  господи,  боже 
жəне т.б. 
• етістіктермен: ишь, вишь, пли жəне т.б. 
•  есімдікпен,  үстеумен,  бөлшектермен  жəне 
жалғаулықтармен:  то-то,  эка,  ш-ш,  вот-вот 
жəне т.б. 
Одағай  сөздерге  сонымен  қатар  төмендегі-
лер де енеді:  
•  жетілулер:  на  тебе,  ну  да,  да  уж,  эх  вот 
как, вот те раз жəне т.б.; 
•  тұрақты  тіркестер  мен  фразеологизмдер: 
батюшки светы, слава богу жəне т.б.; 
•  түрлі  дыбыстар,  жанауарлар  мен  құстар-
дың дауысын келтіретін сөздер: тра-та-та, ба-
бах, мяу-мяу, дзинь-дзинь жəне т.б.[2, 16].  
Одағай  сөздер  көптік  мағынада  қолданыл-
ғанда  зат  есімдерге  ауысады.  Одағайлардың 
басты дереккөздері сипаттаушы, бағалаушы зат 
есімдер  (страх,  ужас,  беда)  мен  экспрессивті 
етістіктер (постой, погоди, давай, валяй, мути, 
замути) болып табылады. Орыс тілінің класси-
фикациясы  мүлдем  бөлек.  Əрине,  əр  тілдің 
өзіндік ерекшеліктері болады. 
 Ағылшын  тіліндегі  одағайлардың  арнайы 
классификациясы жоқ. Бұл оны толық зерттел-
меген  дегенге  сай  келмейді.  Тек  мағыналары 
мен  жасалу  жолдарына  қарай  ғана  топтасты-
рылады.  Олар  эмотивті  одағайлар,  еліктеуіш 
одағайлар,  белгілі  бір  қимыл  не  ым-ишарамен 
бірге  айтылатын  одағай  сөздер  жəне  таптық 
мəні бар дербес сөздер негізінде жасалған ода-
ғай сөздер болып төртке бөлінеді. Соның ішінде: 
● эмотивті одағайларға Ahem! A-hey! Ai! Aw! 
Ay me! Cor! Dammit! Hah-hah! Height-ho! Hip-
hip hurrah! Hem! Hooray! Pshaw! Ur! Whoops!; 
●  еліктеуіш  одағайларға  Cock-a-doodle-doo! 
Flop! Poop! Woof! Wink-wink! Mew-mew! Bzzz! 
Mooo! He-haw!; 
●  үшінші  топтағы  одағай  сөздерге  Achoo! 
Bo-o! Cracko, jacko! Dilly-dilly! Heave-ho! Hey-
pass! Hush-a-bye!;  
●  төртінші  топтағы  одағай  сөздерге  Ah me! 
By George! Jazz up! My! By gum!, жəне т.б.  жатады. 
Одағай  сөздер  экспрессивті  немесе  қозғау-
шы  қызмет  атқарады,  мəселен,  адамда  таңыр-
қау  сезімін  тудырып  (қазақ  тілінде – Па!  Беу! 
Пах!;  орыс  тілінде – Ох!  Ого!  Ого-го!!!;  ағыл-
шын тілінде – Crazy! Gee! Goodness! Gosh! Ha! 
Heyday!),  немесе  шақыру  (Құрау-құрау!  Оу! 
Əй!;  Эй!  Цып-цып!; Wink-wink! Mew-mew!)  не-
месе бұйыру (Кəне! Кəнеки! Ал! Əйда!; Брысь!; 
Hey-pass! Let’s go! Ur! Hush! Whoops!)  одағай 
сөздерін  пайдалануға  түрткі  болады.  Көптеген 
одағай  сөздер  сыртқы  дүниенің  əсеріне  қарсы 
шығатын эмоционалды айқай мен дыбыстардан 
пайда болған делінеді (Бай-бай-бай суығын-ай!; 
А-а-а,  Ах,  больно!  Ух,  тяжело!  Брр.  Холодно!; 
Аһ!  Оһ! Ouch! Ow!),  мұндай  одағай  сөздердің 
құрамындағы  дыбыстар  айрықша  қасиетке  ие. 
Одағай  сөздер  арасында  дыбыспен  айтылуға 
келмейтін  одағайлар  да  кездеседі,  олар  адам-
ның  таңдай,  тіл,  тіс  жəне  т.б.  дене  мүшелері 
арқылы айтылады. Одағай сөздер көптеген сөз-
дерді  немесе  бір  сөйлемді  қысқартылған  фор-
мадағы  одағай  сөздермен  ауыстырады.  Мы-
салы, қандай керемет деген таңырқау сөзін бір 
ғана  мəссаған!  одағайы  немесе  қатты  қуанып 
тұрмын  деген  сөзді  бір  ғана  алақай!  одағайы-
мен    ауыстыруға  болады.  Орыс  тілінде:  какая 
Г.Ə. Бөрібаева 

153 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №5-6 (139-140). 2012 
 
 
гадость!   – тьфу,  брр;  тише,  не  шумите – 
тсс...;  подите  сюда,  послушайте – эй,  пст 
жəне т.б. Ал ағылшын тілінде: that’s bad – boo; 
it’s cold – brr; I didn’t mean to do that – oops; 
wait, I’m thinking – uhh жəне т.б. 
Ағылшын  тіліндегі  одағай  сөздер  жүйелі 
сөзде  сөйлеушінің  сезімін  жеке  дыбыстармен 
білдіре  алады:  Ok! Oh! Ah! Bravo! Hush! Hur-
rah!  немесе  тіркесіп  те  келе  алады:  For shame! 
Ұят-ай! Well done! Жарайсың!  жəне  т.б.  Сөй-
лем негізінде де: «Well, perhaps you are right! – 
Бəлкім,  сіздікі  де  дұрыс  шығар», «Oh! What a 
pleasure! – Паһ, қандай тамаша!».  
Орыс тіліндегі ох, ой, пли, ух, фу, фи, ага, ах, 
апчи, батюшки, господи, ишь ты, боже ж ты 
мой, о чёрт! Ай молодца! Молодец! Молодчина! 
да ну ты брось, да ну как же оно так вышло-
то, вот, при! ... жəне т.б. одағай сөздердің лек-
сикалық  жəне  грамматикалық  мағынасы  жоқ, 
өзгермейді  жəне сөйлем  мүшесі  бола  алмайды. 
Тек  қана,  егер  одағай  сөздер,  мəселен,  зат 
есімнің орнына келсе ғана, сөйлем мүшесі бола 
алады: «В темноте раздалось грозное эй».  
Сонымен қатар орыс тіліндегі одағай сөздер 
де  род  категориясы  бойынша,  жекеше  не 
көпшеге  түрленбейді  жəне  байланыстырушы 
қызмет  атқармайды.  Кей  кездері  одағай  сөздер 
өзге  сөз  табы  ретінде  сөйлем  мүшесі  бола 
алады. Сол кезде арнайы лексикалық мағынаға 
ие  болады:  «Ай  да  мёд!», «Вот  раздалось  ‘ау’ 
вдалеке». 
Ал  ағылшын  тіліндегі  одағайлар  мағынасы 
жағынан былайша түрленеді: 
Ашулану  сезімін  білдіретін  одағайлар: Damn! 
Damnation! The devil! Doggone! Ha! Hang it! 
Hell! Hunh! Rats! Shit! What! Zounds!;   Түршігу, 
тітіркену Bother! Deuce! Drat! Drot! Mercy! 
Merde! Oof! Ouf(f)! ouch! Rot! Son of bitch! 
Spells! Tut! tut-tut! Zut!; Қолдау, мақұлдау Нear! 
Hubba-hubba! Hurrah! Keno! Ole! So!; Ұнатпау, 
жек көру Вah! Boo! Booh! Hum! Humph! Hunh! 
Paff! Paf! Pah! Pfui! Pho! Phoh! Phoo! Phooey! 
Pish! Poof! Pouf! Pouf! Pooh! Prut! Prute! 
Pshaw! Puff! Poff! Quotha! Sho! Shoo! Shuh! 
Shah! Soh! Yech! Zut!; Таңдану  Аh! Ach! Coo! 
Coo-er! Goody! Goody goody! Whacko! Whizzo! 
Wizzo!;  Жиіркену Aargh! Buh! Gad! Humph! 
Pah! Phew! Phooey! Pish! Pshaw! Pugh! Rot! 
Shit! Shoot! Ugh! Yech! Yuck! Hubba-hubba! 
Wahoo! Zowie!; Eeek! Oh! Oh, no!; Қызығу, 
əуестік Hubba-hubba! Wahoo! Zowie! Қорқу 
Eeek! Oh! Oh, no!; Сабырсыздық chut! Gah! 
Pish! Pooh! Pshaw! Psht! Pshut! Tcha! Tchah! 
Tchu! Tchuh! Tut! Tut-tut! Why! Zut!; Наразылық 
Here! Why!; Ашулану Cor! Corks! Doggone! 
Hell! Hoot! Lord! Lor’! lor! Lors! Lordy! Lord me! 
Merde! Sapperment! Shit! Upon my word!; Қуану, 
шаттану Heyday! Hurrah! Ole! Whee! Whoop! 
Whoopee!;  Ауырсыну  Аh! Oh! Ouch! Ow! Wow! 
Yipe! Yow!; Аяу Alas! Dear! Dear me! Ewhow! 
Lackaday! Lackadaisy! Las! Och! Oche! Wel-
laway! Welladay! Welliday!; Лəззаттану  Аha! 
Boy! Crazy! Doggone! Good! Heigh! Ho! Wow! 
Yum! yum-yum!; Жеңілдену Whew! Whoof!; 
Күйіну Alas! Ay! Eh! Hech! Heck! Heh! Lacka-
daisy! Las! Mayrone! Och! Oche! Wellaway! 
Welladay! Welliday! Wirra!; Тосын  сыйлық Ah! 
Alack! Blimey! Caramba! Coo! Cor! Dear! Dear 
me! Deuce! The devil! Doggone! Gad! Gee! Gee-
whiz! Golly! Good! Goodness! Gracious! Gosh! 
Ha! Heck! Heigh! Heigh-ho!  Hey! Heyday! Ho! 
Hollo! Hoo-ha! Huh! Humph! Indeed! Jiminy! 
Lord! Mercy! My! Nu! Od! Oh! Oho! Oh, no! 
phew! Say! Shit! So! Son of a bitch! Upon my soul! 
Well! What! Whoof! Whoosh! Why! Upon my 
word! Wow! Yow! Zounds!; Қолдау Now! Tsk!; 
Триумф Aha! Ha! Hurrah! Ole! So!; Таң  қалу 
Вlimey! Crazy! Gee! Goodness! Gosh! Ha! 
Heyday! Oh! What! Wow! [3, 5-6]. 
Бір  қызығы,  мұндағы  түрлі  эмоционалды 
күйлердің кейбіреулерінің аса бір-бірінен айыр-
машылығы байқала қоймайды жəне кейбір ода-
ғайлар қайталанып келе берген. Əрине, бұл ода-
ғайлардың көпмағыналылығынан хабар береді. 
Одағай  сөздер  күнделікті  өмірімізде  қалыс-
пай, əсіресе, ауызекі стилінде жаппай қолданы-
лып  келеді.  Бірқатар  одағайлар  қайта  жаңар-
тылып қолданылып жатса, бірқатары кірме ода-
ғайлары болып табылады. Заманауи жаһандану 
үрдісіне сəйкес, көптеген төл шығармаларымыз 
шет  ел  тілдеріне  тəржімаланып,  сауда-саттық, 
тəжірибе  алмасу,  т.с.с.  халықаралық  қатынас-
тар саны күннен-күнге  артуда. Сондықтан өзге 
елдермен қатынас жасауда көпір қызметін атқа-
ратын мəдениаралық қарым-қатынаста сөздерді 
ұтымды пайдалана білу өте маңызды. Бұл жағ-
дайда  одағайлардың  да  атқаратын  рөлі  үлкен. 
Соның салдарынан одағай сөздердің түрлі ерек-
шеліктері күн санап көбейіп келеді. 
Осы  тұрғыда  алып  қарағанда  одағай  сөздер 
сөздер  жайлы  зерттеулер  əлі  де  болса  аксио-
маға  айнала  қойған  жоқ  жəне  əлі  де  толықтай 
зерттеуді  талап  етеді.  Одағай  сөздердің  əр 
тілдің  ұлттық-танымдық  ерекшеліктерін  білді-
руде  де  үлкен  рөл  атқаратыны  мəлім.  Сон-
дықтан осы тұрғыда зерттеу одағайлардың жан-
жақты  сыры  мен  ерекшеліктерін  ашуда  өз 
көмегін көрсетеді. 
ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №5-6 (139-140). 2012 
Қазақ, орыс, ағылшын тілдеріндегі одағай сөздерге салғастырмалы талдау 

154 
 
 
 
ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. 
№5-6 (139-140). 2012 
Одағай  сөздер  үш  тілде  де  сөз  табы  болып 
табылады  жəне  адамның  көңіл-күйін,  эмоцио-
налды  жағымсыз,  жағымды  сезімін  жəне  т.б. 
императивтік  ишаратын  білдіреді.  Сонымен 
қатар  аталған  үш  тілде  де  бірмағыналы  жəне 
көпмағыналы  бола  алады,  сөйлемде  түбір 
күйінде де, тіркесіп те, басқа сөз табы есебінде 
де  келе  береді.  Тек  ерекше  жағдайларда  бол-
маса, үш тілдегі одағайлар да түрленбейді жəне 
сөйлемнің не басында, не ортасында, не аяғын-
да үтір арқылы келеді. 
Одағай сөздер үш тілде  де ауызекі тілде  де,  
көркем  əдебиеттің  кез  келген  түрінде  де  кеңі- 
 
нен  қолданылады.  Соңғы  кездері,  əсіресе,  жас-
тар  тілінде  белсенді  түрде  қолданылып  келеді. 
Тіл-тілден  одағай  сөздер  еніп,  кірме  одағай 
атанады.  Кейбір  одағайлар  баламасын  тауып, 
сіңісіп  кетіп  жатады.  Ал  кейбіреулері  балама-
сыз, сол күйінде қолданыла береді. 
Бірақ  жоғарыда  атап  өткеніміздей,  одағай 
сөздерді  зерттеушілердің  пікірлері  мен  көзқа-
растары  əлі  де  болса  біржақты  емес.  Сонымен 
қатар отандық ғылымда одағай сөздерді зерттеу 
жұмыстары  толық  жетілмеген.  Сондықтан  да 
одағай  сөздерді  жан-жақты  зерттеу  келешектің 
еншісінде.  
 
Əдебиеттер 
 
1 Қазақ  тілі.  Энциклопедия.  Алматы:  Қазақстан  Республикасы  Білім,  мəдениет  жəне  денсаулық  сақтау  министрлігі, 
Қазжақстан даму институты. Алматы, 1998. -509 б. 
2 Шаронов И.А. Междометие в языке, в тексте и в коммуникации. Филол.ғыл.д-ры ... дис. автореф. М, 2009. – 35 б. 
3 Vladimir Z.J. The form, position and meaning of interjection in English. Facta Universitatis Series: Linguistics and Literature, 
2004. № 3. pp. 17-28. 
 
References 
 
1 Қazaқ tіlі. Entsiklopediya. Almaty: Қazaқstan Respublikasy Bіlіm, mədeniet zhəne densaulyқ saқtau ministrlіgі, Қazzhaқstan 
damu instituty. Almaty, 1998. -509 b. 
2 Sharonov I.A. Mezhdometie v yazyke, v tekste i v kommunikatsii. Filol.ғyl.d-ry ... dis. avtoref. M, 2009. – 35 b. 
3 Vladimir Z.J. The form, position and meaning of interjection in English. Facta Universitatis Series: Linguistics and Literature, 
2004. № 3. pp. 17-28. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Г.Ə. Бөрібаева 

155 
 
Вестник КазНУ. Серия филологическая. №5-6 (139-140). 2012 
 
 
 
 
 
УДК 800.1:801= 30 
 
Л.Е. Дальбергенова 
докторант PhD I курса ЕНУ им. Л.Н. Гумилева,
 
Казахстан, г. Астана 
E-mail: ljasatdal@mail.ru 
 
Каузальные отношения в простом предложении 
 
В  современной  антропоцентрической  парадигме  лингвистики  основное  внимание  исследователей  на-
правлено на раскрытие сущности когнитивной и коммуникативной функций. Языковая картина мира есть ре-
зультат концептуализации и категоризации познанной человеком окружающей реальности. Она находит своё 
отражение  в  понятийных  категориях,  семантических  категориях,  в  таких  как  темпоральность,  локальность, 
модальность,  каузальность  и  др.  Функционально-семантическая  категория  каузальности  является  объектом 
лингвистического  исследования  на  протяжении  многих  лет.  Данная  статья  посвящена  анализу  причинно-
следственных  отношений,  выраженных  в  простом  предложении  в  немецком  языке.  В  статье  рассматриваются 
также различные семантические оттенки каузальности, эксплицируемые предложными конструкциями. 

жүктеу/скачать 18,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: