Национальной академии наук республики казахстан
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЛИТЕРАТУРА
- ШЕКТЕУЛІ АҚПАРАТТАРДЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ МƏСЕЛЕСІ А. Е. Жатқанбаева 1 , Г. А. Алибаева 2
- VALUE CONCEPTS OF «QUALITY OF LIFE» AND «STANDARD OF LIVING» IN THE DEFINITION OF A HEALTHY LIFESTYLE K. M. Kozhabek
- Халықтың өмір сүру деңгейі
- Сондай-ақ, бұларды іргелі жеті топқа жіктеп барып
ISSN 1991-3494 № 1. 2015 151 нальной понималось содержание информации. Служебная тайна – это государственная инфор- мация, что, в принципе, вытекает из содержания служебной тайны как составляющей госу- дарственных секретов и определенной соответствующим законом как сведения, разглашение или утрата которых может нанести ущерб национальным интересам государства, интересам госу- дарственных органов и организаций Республики Казахстана. Тогда как профессиональная тайна вытекает из особенностей профессии, не имеющей отношения к государственным интересам. То есть, это достаточно разные понятия. Однако законодатель свободно интерпретирует и использует понятие «служебная ин- формация», не сохраняя при этом его первоначального смысла и содержания. Так, Закон РК «О рынке ценных бумаг» от 2 июля 2003 года № 461-II под служебной тайной понимает «сведения о деятельности субъектов рынка ценных бумаг, не являющиеся общедоступными на равных условиях для неограниченного круга лиц» и к ее держателям относит «лицо, которое в силу своего служебного положения или родственных отношений, трудовых обязанностей или договора (в том числе устного), заключенного с субъектом рынка ценных бумаг или его аффилированным лицом, имеет возможность доступа к указанной информации, включая: 1) руководящего работника данного субъекта рынка ценных бумаг; 2) любого работника данного субъекта рынка ценных бумаг, имеющего доступ к указанной информации; 3) работника аудиторской организации, оценщика и других лиц, оказывающих услуги субъекту рынка ценных бумаг; 4) работника организатора торгов, которому данный субъект рынка ценных бумаг предос- тавляет информацию о своей деятельности как член этого организатора торгов или как эмитент, чьи ценные бумаги включены в список этого организатора торгов; 5) работника организации, участвующего в подготовке выпуска эмиссионных ценных бумаг, а также в их размещении; 6) работника лицензиата, осуществляющего совершение сделки с ценными бумагами и иными финансовыми инструментами по поручению клиента; 7) работника государственного органа и саморегулируемой организации, имеющего в силу представленных ему полномочий доступ к указанной информации» [8]. Соответственно, служебная тайна носит двойственный характер, который выражается в том, что она может трактоваться как: 1. Информация о деятельности государственных органов и организаций, доступ к которым ограничен соответствующим законодательством с целью защиты национальных интересов. К ней следует отнести военную тайну, тайну следствия, судебную тайну. В данном аспекте режим обес- печения служебной тайны регламентирован Законом РК «О государственных секретах». Сведениям, составляющим служебную тайну, присваивается гриф "секретно". Уполномоченные государственные органы и организации самостоятельно определяют объем засекречиваемой информации. 2. Иная конфиденциальная информация, ставшая известной должностным лицам государ- ственных органов и органов местного самоуправления в силу исполнения ими своих служебных обязанностей. В данном случае к ней следует отнести коммерческую тайну, банковскую тайну, конфиденциальные персональные данные, профессиональную тайну и пр. В этом случае секреты обеспечиваются в объеме, переданном их владельцами государственным служащим и служащим органов местного самоуправления в соответствующем режиме тайны, к которой относится данная информация. Профессиональная тайна представляет собой защищаемую по закону информацию, дове- ренную или ставшую известной лицу в силу своих профессиональных обязанностей, распро- странение которой может нанести ущерб правам и законным интересам граждан, доверивших эти сведения, не являющихся коммерческой, служебной или государственной тайной. Выделяют следующие признаки профессиональной тайны: 1. Информация доверена или стала известна лицу только лишь в силу исполнения им своих профессиональных обязанностей, не связанных с государственной службой; Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан 152 2. Лицо, которому доверена информация, не состоит на государственной или муниципальной службе; 3. Запрет на распространение информации установлен законом; 4. Информация не относится к сведениям, составляющим служебную, государственную и коммерческую тайну; 5. Профессиональная тайна направлена на защиту других видов тайн, в основном, коммер- ческой, личной и семейной. Это позволяет говорить о ее производном характере [9, с.90]. Фактически можно выделить следующие виды профессиональной тайны: - врачебная тайна - информация о факте обращения за медицинской помощью, состоянии здоровья гражданина, диагнозе его заболевания и иные сведения, полученные при его обсле- довании и (или) лечении, составляют врачебную тайну; - тайна страхования - сведения о размерах страховой суммы, выкупной суммы и оплаченных страховых премий, иных условиях договора страхования (перестрахования), относящихся к личности страхователя, застрахованного или выгодоприобретателя; - адвокатская тайна - сведения о содержании устных и письменных переговоров с лицом, обратившимся за помощью, и другими лицами, о характере и результатах, предпринимаемых в интересах лица, обратившегося за помощью, действий, а также иная информация, касающаяся оказания юридической помощи, а также сам факт обращения к адвокату; - тайна переписки - информация о почтовых отправлениях, телефонных переговорах, те- леграфных и иных сообщениях; - налоговая тайна - информация о почтовых отправлениях, телефонных переговорах, те- леграфных и иных сообщениях; - нотариальная тайна – сведения о любых нотариальных действиях; - тайна усыновления - сведения об усыновлении (удочерении) ребенка; - тайна исповеди – сведения, доверенные гражданином священнослужителю на исповеди. Режим профессиональной тайны предполагает осуществление следующих действий: 1. Держатель обязан подтвердить доверителю гарантии неразглашения передаваемых данных и сведений; 2. Держатель обязан контролировать порядок хранения, передачи, использования и уничто- жения конфиденциальных сведений; 3. Держатель обязан отказывать в предоставлении конфиденциальных сведений без специального на то согласия доверителя, за исключением требований, установленных законом; 4. За разглашение профессиональной тайны держатель обязан нести ответственность в по- рядке, установленном законодательством Республики Казахстан; 5. Пользователи профессиональной тайны из числа государственных органов обязаны перевести ее в режим служебной тайны и обеспечить ее сохранность. Из всего этого вытекает, что профессиональная тайна является отдельным, самостоятельным объектом правового регулирования. Отдельные аспекты и виды профессиональной тайны нашли отражение в действующем законодательстве Республики Казахстан. Однако само понятие не нашло должного закрепления. В связи с этим считаем необходимым выделить отдельный объект правового регулирования – профессиональную тайну, представляющую собой отдельную систему конфиденциальных сведений, предоставляемых гражданами лицам, выполняющим определенные профессиональные обязанности на доверительной основе. Доверительные основы передачи информации в то же время предполагают установление режима профессиональной тайны, пред- ставляющего систему мер, направленных на обеспечение сохранности, целостности и конфи- денциальности доверенной информации. ЛИТЕРАТУРА [1] Городов О.А. Информационное право: Учебник. – М.: Проспект, 2009. – 256 с. [2] Копылов В.А. Информационное право. Вопросы теории и практики. – М.: Юристъ, 2003. – 623 с. [3] Фатьянов А.А Тайна как социальное и правовое явление. Ее виды // Государство и право. – 1998. – № 6. – С. 5-14. [4] Указ Президента Российской Федерации «Об утверждении перечня сведений конфиденциального характера» от 6 марта 1997 г. № 188 // СЗ РФ. – 1997. – № 10. – Ст. 1127. ISSN 1991-3494 № 1. 2015 153 [5] Закон Республики Казахстан «Об электронном документе и электронной цифровой подписи» от 7 января 2003 г. № 370-II // Информационная система «Параграф». – 2014. [6] Бачило И.Л. Информационное право: Основы практической информатики: Учебное пособие. – М., 2006. – 254 с. [7] Лопатин В.Н. Информационная безопасность России: Дис. … докт. юрид. наук: 12.00.01. – СПб., 2000. – 433 с. [8] Закон Республики Казахстан «О рынке ценных бумаг» от 2 июля 2003 г. № 461-II // Информационная система «Параграф». – 2014. [9] Лопатин В.Н. Правовая охрана и защита служебной тайны // Государство и право. – 2000. – № 6. – С. 85-91. REFERENCES [1] Gorodov O.A. Information law: tutorial. M.: Prospekt, 2009. 256 p. (in Russ.). [2] Kopylov V.A. Information law. Questions of theory and practice. M.: Jurist, 2003. 623 p. (in Russ.). [3] Fatyanov A.A. Secret as social and legal phenomenon. Its types. State and law. 1998. N 6. P. 5-14. (in Russ.). [4] Decree of the President of the Russian Federation "On approval of the list of confidential information" from March 6, 1997 No. 188. SZ RF. 1997. N 10. St. 1127. (in Russ.). [5] Law of the Republic of Kazakhstan “On electronic document and electronic signature” from January 7, 2003 No. 370-II. "Paragraph" information system. 2014. (in Russ.). [6] Bachilo I.L. Information law: foundations of computer science: a practical guide M., 2006. 254 p. (in Russ.). [7] Lopatin V.N. Information security of Russia: Dis. … doc. jurid. sc: 12.00.01. SPb., 2000. 433 p. (in Russ.). [8] Law of the Republic of Kazakhstan "On securities market" from July 2, 2003 No. 461-II. "Paragraph" information system. 2014. (in Russ.). [9] Lopatin V.N. Legal protection and protection of official secrets. State and law. 2000. N 6. p. 85-91. (in Russ.). ШЕКТЕУЛІ АҚПАРАТТАРДЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛАУ МƏСЕЛЕСІ А. Е. Жатқанбаева 1 , Г. А. Алибаева 2 1 Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан, 2 Д. А. Қонаев атындағы көлік жəне құқық гуманитарлық унивеситеті, Алматы, Қазақстан Тірек сөздер: ақпарат, мүмкіндікті шектеу, құпиялылық, мемлекеттік құпия. Аннотация. Мақалада мүмкіндігі шектеулі ақпараттардың классификациясы мен түсінігіне талдау жасалынған. Ақпаратты ашық жəне шектеулі деп бөлу ерекшеліктері зерттеледі. Шектеулі ақпараттың айқын белгілері бөлініп шығарылады. Ғалымдардың шектеулі ақпаратты классификациялаудағы қазіргі тəсілде- мелері талданады. Құпия ақпаратқа берген авторлық түсініктемелері қарастырылады. Отандық заң шыға- рушылардың шектеулі ақпараттардың түрлерін құқықтық бекітудегі ұстанымы талданады. Мемлекеттік құпия мен кəсіби сыр түсініктері талданады. Қолданыстағы ашық ақпарат түрлерін талдай келе кəсіби құпия түсінігін атап өтуге болады. Оған лауазымдық қызметтерін жүзеге асыруда қызметкерге жария болған ақпараттарды жатқызуға болады. Атал- мыш түсінікті заңды түрде бекіту туралы ұсыныстар берілуде. Сонымен қатар бұл түсінікті қылмыстық заң- намаға енгізу қажеттілігі атап өтілуде. Бұл ақпараттық жəне қылмыстық құқық аясындағы терминологияны бір жүйеге келтіруге мүмкіншілік береді. Поступила 27.01.2015 г. Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан 154 BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN ISSN 1991-3494 Volume 1, Number 353 (2015), 154 – 159 VALUE CONCEPTS OF «QUALITY OF LIFE» AND «STANDARD OF LIVING» IN THE DEFINITION OF A HEALTHY LIFESTYLE K. M. Kozhabek Al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan. Email: kozhabek.amangeldy@mail.ru Key words: Quality of life, standard of living, quality of life indicators. Abstract. The article gives the interpretation of «quality of life» and «standard of living» as to the legal position of science and from the standpoint of philosophical and economic science. The author reveals features, distinctive features, and the measurement parameters and limits of these concepts in relation to the definition of a healthy lifestyle. Much attention is paid to the problem of correlation between these concepts and their application in the regulatory acts in the field of healthy lifestyle. The article also analyzes the historical aspects of the formulation of the problem in certain time periods. In examining these concepts the author of a systematic approach to the definition of these concepts, and taking into account the diversity of approaches, offered his interpretation of «quality of life» and «standard of living». УДК 13058:614 САЛАМАТТЫ ӨМІР САЛТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ «ӨМІР СҮРУ ДЕҢГЕЙІ» МЕН «ӨМІР САПАСЫ» ҰҒЫМДАРЫНЫҢ МАҢЫЗЫ Қ. М. Қожабек Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан Тірек сөздер: өмір сапасы, өмір сүру деңгейі, өмір сапасынның идикаторлары. Аннотация. Мақалада халықтың өмір сүру деңгейі мен өмір сапасы концептуальді түрде қарастыры- лып, ең бастысы мұны анықтайтын параметрлер мен парадигмалар, индекстер мен өлшемдер таразыланған жəне сол ұғымдар мен түсініктерге талдаулар жасалынып, олардың əрқайсысының айырмашылықтары көрсетілген. Өмір сапасы жəне адамның жанжақты дамуы – бұл санаттар экономикалық өсу жəне қоғамның дамуы проблемаларының қазіргі заманғы тəсілдерінің мазмұндық сипаттамасын құрайды. Бұл проблема- лардың қойылуы жəне өзектілігі XX ғасырдың соңында жаңа болып көрінген жоқ. Ғылыми ойдың дамуының əртүрлі кезеңдерінде ойшылдар бұл тақырыпқа жүгінген. философиялық, экономикалық, əлеуметтану жұ- мыстарының негізгі мəселесі болды. Мақалада осы мəселелер жан-жақты қарастырылып, өмір сүру деңгейі мен өмір сапасының салауатты өмір салтын қалыптастырудағы маңызы зерттелінген. Қазақстан жоғары өмір стандарттары бар əлеуметтік мемлекет құруға бағдар жариялады. Бұл ұстаным Мемлекет Басшысының мəлімдемелерінде көрініс табады. Нұрсұлтан Назарбаев 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында атап өткендей: «Біз қазақстандықтардың ел болашағының тұтқасын нық ұстауы үшін «Қазақстан-2050» Стратегиясын қабылдадық. 2050 Стратегиясы айқын шамшырақ секілді басты мақсатымыздан көз жазбай, азаматтарымыздың күнделікті тіршілігінің мəселелерін шешуге мүмкіндік береді. Бұл біздің 30-50 жылда емес, жыл сайын халық тұрмысын жақсартатынымызды білдіреді.» [1]. ISSN 1991-3494 № 1. 2015 155 Бұл ретте, мемлекет тек қана өзінің азаматтарының жоғары өмір сапасы принциптерін ресми жариялап қоймай, сондай-ақ, бұл салада жетістіктерге қол жеткізуде. Алайда «өмір сүру деңгейі» жəне «өмір сапасы» - мəні жағынан ұқсас ұғымдар ретінде қарастырылғанымен, олар барабарлығы жағынан алшақ. Материалдық қамтамасыз етілген болып, бұл ретте таза суға, сапалы медициналық қызмет көрсетуге, сапалы тамаққа жəне басқа да өркениет өнімдеріне қол жетімді болмауы мүмкін. Бұл қиыстырылған өмір сапасы болып табылады. Өмір сапасы жəне адамның жанжақты дамуы – бұл санаттар экономикалық өсу жəне қоғамның дамуы проблемаларының қазіргі заманғы тəсілдерінің мазмұндық сипаттамасын құрайды. Бұл проблемалардың қойылуы жəне өзектілігі XX ғасырдың соңында жаңа болып көрінген жоқ. Ғылыми ойдың дамуының əртүрлі кезеңдерінде ойшылдар бұл тақырыпқа жүгінген. Филосо- фиялық, экономикалық, əлеуметтану жұмыстарының негізгі мəселесі болды. Адамның өмір сапасы жəне дамуының қазіргі заманғы тұжырымдамаларын көне ойшылдардың еңбектерінен, көптеген мəдениеттерден жəне діндерден табуға болады. Бірақ адамның проблемалары – оның өмір сапасы жəне дамуы – екінші кезекте болған кезде экономикалық ғылымда ерекше айқын пайда болған ұзақ мерзімді кезең бар. Өткен ғасырда экономикалық мақсаттарға қол жеткізу ретіндедамуға қадам басу басым болды. Адам экономикалық теорияларда тек қана өндіріс құралы ретінде түсіндіріліп, «адам факторына» айнады. Дегенмен 60-жылдардан бастап адамның өмір сапасы жəне дамуы проблемалары қайтадан əлемдік экономикалық ғылымның əртүрлі мектептері мен бағыттарының назарын барынша аудара бастайды. Танымал халықаралық ұйымдар жəне зерттеу орталықтары бұл проблемаларды өздерінің ғылыми əзірлемелері мен талқылауларында көтере бастады. Алайда тек қана XX ғасырдың соңғы онжылдықтарында экономикалық жəне əлеуметтік теорияда бұл проблемаларға елеулі бетбұрыс байқалды. Бұл процесте мынадай факторлар елеулі орын алды: ол үшін адамның экономикалық мақсаттарға жəне міндеттерге бағынышытылығы ерекше тəн даму проблемаларының неокласси- калық тəсілінің барынша айқын болып келе жатқан шектелгендігі; əлеуметтік қарама-қайшылық- тардың күрт тереңдеуі жəне оларды экономикалық теорияның дəстүрлі тəсілдері негізінде шешудің мүмкін еместігі; институционализмнің қарқынды дамуы жəне институционалдық тəсілдің қолдану аясының кеңеюі; экономикалық өсуді қамтамасыз етуде адамның орнын өзгерту; əлеуметтанудың экономикалық ғылымға əсерінің күшеюі [2, 3 б.]. Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясының (ағылш. Universal Declaration of Human Rights, UDHR) 25 бабына сəйкес Əр адам өзінің жəне отбасы мүшелерінің ден-саулығын əл- ауқатын қамтамасыз ететіндей, тамақты, киімді, баспананы, медициналық күтімді қамтыйтын өмір сүру деңгейіне құқылы жəне де жұмыссыз қалған күнде, науқас болған кезде, мүгедек болып қалған, жесір болып қалған күнде, қартайған шақта, немесе өзіне байланысты емес басқа да себептермен тіршілік ету мүмкіншілігінен айырылып қалған жағдайда қамсыздандырылуына құқылы [3, p. 5]. Дегенмен, мұндай түсіндірме əдебиеттерде «тар мағына» деп аталады. Оның аясында өмір сүру деңгейі игіліктер мен қызметтерде халықтың тұтынуын қанағаттандыру деңгейі мен дəрежесі ретінде анықталады. Керісінше – тұтынуды қанағаттандыру деңгейі халықтың өмір сүру дең- гейімен анықталады. Халықтың өмір сүру деңгейі, кең мағынасында – материалдық жəне рухани игіліктерді пайдалану өлшемдерін білдіретін қоғамдық үдерістердегі қалыптасқан белгілі бір талаптар мен нормалар аясынан туындаған əлеуметтік-экономикалық категория деп түсіндіруімізге болады. Ал тар мағынасында белгілі бір параметрлер бойынша құрылған халықтың əл-ауқатының жалпы бағдарын анықтайтын сапалық көрсеткіш болып табылады. Себебі, бұл ұғым өмір сапасымен де тығыз байланысты болғандықтан, сандық көрсеткіштерден гөрі нақты практикалық параметрлерге бағындырылады. Өмір сапасы, кең мағынасында алғанда – өмір ағымындағы адам қызметі мен жағдайларының алғышарттары болып табылатын биологиялық қажеттіліктері мен рухани мүдделерінің бірлігінен тұратын жүйелі ұғым десе де болады. Тар мағынасында алғанда, салыстырмалы түрде ұсынылатын заманауи талаптардың қойылған шарттарының тікелей өмір сүруге қатысты деңгейлері. Себебі, «сапаның» өзі біріншіден, заман ағымына байланысты өзгеріп отырады, екіншіден, ол бəрібір Вестник Национальной академии наук Республики Казахстан 156 басқа мемлекеттердегі жағдайлармен барып салыстырылғанда ғана толық ашыла түседі. Əлемдік өркениет ілгерілеген сайын өмір сапасына қойылатын талаптар да күшейе түседі, заманауи техника мен ғылымның жетістіктерінің адамзатқа қызмет етуі тиістілігі жəне қаншалықты деңгейде қызмет етіп отырғандығы өмір сапасын жаңа белестерге ұмтылдырады. Бұл əрбір мемлекеттегі дамудың деңгейімен де байланысты болып келеді. Сондықтан, өмір сапасының өзі дамушы мемлекеттердегі саяси-экономикалық жағдайлар мен дамыған елдердегі осындай жағдайларға да тікелей қатысты, осыдан, тұрмыс қалпының сапалы деңгейін өркениетті мемлекеттер өзгелер үшін идеалға айналдырады. Бірақ осы тұста өмір сапасының идеалдандырылуы мен ұмтылатын басты құндылық деп есептелуі жəне оған қарсы көзқарастар бар екендігін атап өткіміз келеді. Өмір сапасын жақсарту жəне оған деген шексіз ұмтылыс адамзаттың гедонистік мүдделерінен туындайды, яғни, адамның тəндік жəне рухани лəззат алуы, биологиялық, психологиялық, рухани қажеттіліктерінің табиғи мөлшерлерін қанағаттандырып қою ғана емес, адамзат өзі тудырған жаңа талаптарды да қоса қамтып отыруды көздейді. Сондықтан да ол ұмтылыс шексіз жəне заманға байланысты салыс- тырмалы болып келеді. Мысалы, ол техника жетістіктерін пайдалануда анық байқалады: бос уақытты көбейтуге ұмтылуда, физиологиялық жағынан күш шығындамауда, тіпті есте сақтауға салмақ түсірмейтін компьютерлік жүйелерді пайдалануда т.б. тұрмыстың сапалылық өлшемі болып белгіленеді. Ал бұған қарсы бағыт ұстанушылар, өмір сапасын арттыруды тежеуді қолдаушылардың өзі бірнеше дүниетанымдық бағдарлар арқылы жіктеле береді: діни, антисциентистік, антитехни- цистік, экологияшылдар, жасылдар қозғалысы т.б. Мысалы, көптеген діндерге ортақ аскеттік өмір кешу идеалын ұстанатындар: исламдағы сопылар, буддизмдегі, христиандықтағы монахтар, дəруіштер т.б. өмір сапасы мен тұрмыс деңгейінің ең төменгі шарттарымен қанағаттануды қол- дайды жəне өздері де оны талап етпей өмір сүру шарттарын ұстанады. Немесе, 1970 жылдары Рим клубының өкілдері ұсынған «Өсудің шегі», «Нольдік өсім» сияқты теорияларда [4, 266-268-бб.] Жер планетасындағы табиғи ресурстардың шектеулілігіне, осыншама адам санын плане- тамыздың асырай алмауы қаупіне байланысты адамзат өзінің экономикалық-өркениеттілік өсуін саналы түрде шектеу қажеттігі, сол сəтте адамның тұтыну мөлшері де азаятындығы туралы пі- кірлер айтылады. Міне, осы тұста, адам өмірінің сапасының шексіз емес, белгілі бір дамудың көрсеткіштерінде шектелуі тиіс екендігі туралы тұжырым өздігінен туындайды. Дегенмен, қазіргі адамзат өркениеті мен мемлекеттер ұстанып отырған əлеуметтік саясат өмір сапасы мен халықтың күн көріс деңгейін арттыра түсуді, тіпті, оның бəсекелестік жағдайында болуын, ғылыми-техникалық прогресс жетістіктері баршаға қолжетімді болуын қалап отыр жəне соған ұмтылу үстінде. Сонымен қатар, тұрмыс сапасына күннен-күнге жаңа талаптар мен бұрынғы таалптардың жаңа деңгейлері келіп қосылып жатыр десе де болады. Бірақ белгілі бір қалыптасқан өлшемдер жүйесі бар екендігін де атап өтуіміз керек. Сонымен қазіргі заманғы өмір сапасына қандай белгілер кіреді жəне оны қалай топтастырып түсінуге болады деген сауал қойылады. Кейбір зерттеушілер өмір сапасын анықтаудың екі түрлі идикаторларын ұсынады: обьективті жəне субьективті. Обьективті индикаторының өзін екі бөліп қарастырады: табиғи жəне əлеуметтік. Субьективті индикаторларды когнитивтік (өмірге жалпы қанағаттанушылықты бағалау жəне өмірдегі əр түрлі саладағы қанағаттанушылық) жəне сезімдік [5, 32б.]. Сондай-ақ, оны жалпы белгілері бойынша топтастырып көрсететін көзқарастар да бар. Макрокөрсеткіштер: халықтың номиналды жəне реалды жалақылары, демографиялық көрсет- кіштер, жұмыс аптасының ұзақтығы, бос уақыт, инфляцияның деңгейі, ішкі жалпы өнім т.б. Микрокөрсеткіштер: жанұя мен жеке адамды қанағаттандыруды білдіретін негізгі қажеттіліктер. Өмір сүру деңгейі категориясының мəнінің бейнеленуін сипаттауы бойынша: тікелей – өмір сапасына тікелей қатысты нəрселердің өлшемі, мысалы, негізгі азық-түлік өнімдерінің тұтыну деңгейі т.б.; жанама – тікелей əсер етпейтін жағдайлар мен шарттар, мысалы, демографиялық жағдай. Қажеттіліктер бойынша қойылған жіктеулер былайша басшылыққа алынады, оның ішінде үшеуі негізгі нысанға қойылады: физикалық қажеттіліктер, рухани (интеллектуалдық қажет- тіліктер), əлеуметтік қажеттіліктер [6]. Сондай-ақ, бұларды іргелі жеті топқа жіктеп барып жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|