ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ

ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
 
Вестник
 
КАСУ
 
27 
сти  в  образовательном  процессе  формиро-
вания учебных умений у первоклассников. 
К ним относятся: 
-  постоянная  опора  учителя  на  дос-
тигнутый  ребенком  в  результате  дошколь-
ного  обучения  уровень  овладения  общими 
учебными умениями; 
- знание и учет педагогом возрастных 
особенностей  шестилеток,  психологиче-
ских  новообразований  переходного  перио-
да  (нарастающая  произвольная  регуляция 
психических  процессов  и  поведения  шес-
тилетнего  ребенка,  появление  наглядно-
схематического мышления, проявляющееся 
в  сознательном  оперировании  обобщенны-
ми схематизированными образами); 
- знание учителем специфики форми-
рования  общих  умений  у  шестилетних  де-
тей; 
-  выделение  педагогом  специальной 
задачи  уроков  по  формированию  общих 
учебных  умений,  при  этом  важно  форми-
ровать  комплекс  учебных  умений,  учиты-
вая  их  взаимообусловленность,  на  основе 
содержания  конкретной  учебной  дисцип-
лины и тесной связи со специальными уме-
ниями [3]. 
В  качестве  конкретных  путей  реали-
зации преемственных связей И.И. Гончаро-
ва  предлагает  использование  дифференци-
рованных  заданий  для  детей  с  разными 
уровнями  овладения  общеучебными  уме-
ниями,  постепенное  усложнение  характера 
выполняемых  упражнений  по  овладению 
умениями, взаимосвязь практической и по-
знавательной  деятельности  в  процессе 
формирования учебных умений. 
Постановка проблемы преемственно-
сти  в  обучении  между  различными  ступе-
нями  дошкольного  и  начального  общего 
образования, подходы к ее решению харак-
теризуются  со стороны динамики развития 
детей. Исходя из этого, под преемственно-
стью  понимается  установление  взаимосвя-
зей  между  этапами  развития  личности  и 
предъявление требований к реализации ме-
дико - гигиенических и психолого - педаго-
гических  условий,  обеспечивающих  опти-
мальный  уровень  развития,  овладение  сис-
темой  знаний,  умений,  норм  и  правил  по-
ведения.  Преемственность  в  развитии  рас-
сматривается с позиции готовности детей к 
обучению в школе и адаптации его к новым 
условиям.  Готовность  к  школе  рассматри-
вается  как  условие  для  прогнозирования 
дальнейшего развития ребенка. 
В  психологическом  аспекте  преемст-
венность  рассматривается  в  контексте  изу-
чения  закономерностей  развития  высших 
психических  функций,  возрастных измене-
ний и кризисов, в поэтапном усвоении зна-
ний, в  смене  ведущих  типов  деятельности. 
Преемственность  обусловливает  процесс 
приобретения  нового  качества,  новообра-
зования,  приобретения  новых  умений  и 
знаний на основе постепенного перехода, а 
также наличия определенных предпосылок. 
В  педагогическом  аспекте  преемст-
венность трактуется в качестве: 
-  дидактического  принципа,  т.е.  ос-
новного  положения,  определяющего  со-
держание,  организационные  формы  и  ме-
тоды учебного процесса; 
-  условия,  т.е.  обстоятельства,  сопут-
ствующего образовательному процессу; 
-  в  форме  движущей  силы,  т.е.  фак-
тора,  способствующего  осуществлению 
образовательного процесса; 
-  требования,  обязательного  для  вы-
полнения в ходе обучения, развития и вос-
питания. 
Преемственность - это процесс, кото-
рый  представляет  собой  единство  качест-
венных  и  количественных  изменений  в 
системе,  которые  носят  необратимый  ха-
рактер и способствуют появлению новооб-
разований, связанных с ранее имеющимися 
признаками, направленный на совершенст-
вование  и  развитие  какой-либо  сферы  че-
ловеческой  деятельности  (образования, 
культуры и т.п.). 
Преемственность  является  объектив-
ной закономерностью развития вообще. Ее 
можно  рассматривать  как  связь  между  яв-
лениями  в  природе,  обществе  и  познании, 
когда  новое,  сменяя  старое,  сохраняет  в 
себе  некоторые  его  элементы,  растет  на 
основе старого, с принятием его, в борьбе с 
ним,  ибо  без  сохранения  не  может  быть 
обогащения  и  накопления,  без  отрицания 
нет развития и обновления. 
Преемственность  не  тождественна 
повторению,  хотя  и  предполагает  удержа-
ние,  сохранение  в  новом  определенных 
элементов  старого.  Эти  элементы  не  пере-
носятся  механически  из  прошлого  в  на-

ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
 
Вестник
 
КАСУ
 
28 
стоящее,  а  существуют  в  нем  в  преобразо-
ванном  виде,  зависящем  от  конкретных 
условий  возникновения  новой  качествен-
ной определенности. 
В настоящее время пока нет  единого 
подхода  к  определению  понятия  преемст-
венности  и  его  статуса.  Различные  авторы 
по-разному  трактуют  преемственность. 
Одни  его  трактуют  как  закон,  закономер-
ность, принцип. Другие - как условие, тре-
бование, фактор, способ, средство и т.д. 
Мы  под  преемственностью  будем 
понимать  общепедагогический  принцип, 
требующий  постоянного  обеспечения  не-
разрывной связи между отдельными сторо-
нами,  частями,  этапами  и  ступенями  обу-
чения  и  внутри  них;  расширения  и  углуб-
ления  знаний,  приобретенных  на предыду-
щих  этапах  обучения;  поступающее  -  вос-
ходящего  развертывания  всего  учебного 
процесса  в  соответствии  с  содержанием, 
формами и методами работы. 
В  понятие  «преемственность  в  обу-
чении»  (по  А.А.  Кыверялгу)  включаются 
три взаимосвязанных элемента: 
-  установление  необходимой  связи  и 
правильного  соотношения  между  частями 
учебного  предмета  на  разных  фазах  его 
изучения; 
-  установление  взаимосвязи  форм, 
методов  и  приемов  изучения  материала  на 
различных этапах обучения; 
-  определение  требований  к  знаниям 
учащихся,  к  их  умению  устанавливать 
внутри-  и  межпредметные  логические  свя-
зи. 
Проблема  установления  преемствен-
ных  связей  была  и  остается  актуальной  и 
требует  постоянного  осмысления  для  обу-
чения в новых условиях. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.  Годник  С.М.  Процесс  преемственности 
высшей  и  средней  школы.  -  Воронеж: 
Изд-во 
Воронежского 
университета, 
1981. - 208 с. 
2.  Мороз  А.Г.  Пути  обеспечения  преемст-
венности  в  самостоятельной  учебе  уча-
щихся  средней  общеобразовательной 
школе  и  студентов  вуза  (на  материале 
школ  и  вузов  УССР):  автореф...  канд. 
пед. наук. Киевск. госуниверситет. - Ки-
ев, 1972. - 24 с. 
3.  Махмутов  М.И.,  Безрукова  B.C.  Специ-
фические принципы обучения в процессе 
осуществления  взаимосвязи  общеобра-
зовательной  и  профессиональной  подго-
товки  //  Научные  основы  межпредмет-
ных связей в средних профтехучилищах: 
сб. науч. тр. ВНИИ профтехобразования. 
- Д., 1986. - С. 29-41. 
4.  Запорожец  А.В.  Педагогические  и  пси-
хологические  проблемы  всестороннего 
развития и подготовки к  школе  старших 
дошкольников  //  Дошкольное  воспита-
ние. - 1972. - № 4 - С. 37-42. 
5.  Симонович  А.С.  Связь  детского  сада  со 
школой //Детский сад. - 1999. - № 4.  
6.  Педагогический  словарь  /  Гл.  ред.  И.А. 
Каиров,  Н.К.  Гончаров,  Н.Д.  Кузьмин  и 
др.  В  2  т.  -  М.:  Изд-во  АПН  РСФСР, 
1960. - Т.1. - 774 с. 
 
 
 
УДК 37.013.2:004 
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
Чукотаев М.Н., Нуртазина Е.М. 
 
Бүгінгі  таңда  мемлекеттің  алдына 
қойған  мақсаты  мен  мұраты  тарих 
сахнасынан  өзіндік  орын  ала  отырып, 
өркениетті  елдердің  қатарына  қосылу 
болса,  бұл  қажеттілікті  қанағаттандыру 
үшін  ел  ертеңі  бүгінгі  жас  ұрпаққа  сапалы 
білім 
мен 
саналы 
тәрбие 
беруге 
бүкілхалықтық дәрежеде мән беру – қазіргі 
таңдағы  үлкен  мәселе.  Мұның  қозғаушы 
күші  –  білім  десек,  білімнің  негізі  мектеп 
қабырғасынан басталатыны айдан анық [1]. 
Қазақстанның  білім  беру  туралы 
заңында  «Білім  беру  –  бұл  қоғам 
мүшелерінің 
адамгершілік, 
интеллек-
туалдық  мәдени  дамуына  жоғары  деңгейін 
және  кәсіби  біліктілігін  көтеруге  арналған 
тәрбиемен  оқытудың  үздіксіз  процесі»  - 
деп көрсетіледі. 
 

ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
 
Вестник
 
КАСУ
 
29 
Оқу 
мен 
тәрбие 
саласындағы 
мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды 
міндет – талабы таудай дарынды – тұлғаны 
іздеп тауып оны жетілдіріп шығару. 
Жеке  адамды  қалыптастыру  үшін 
оған  не  керек?  Ол  үшін  оқытудың  мазмұ-
нын  жаңартатын  жаңашыл,  шығармашыл, 
ізденімпаз ұстаз керек. 
Ол  үшін  ұлттық  педагогиканы,  әдеп-
ғұрып,  халық  ауыз  әдебиетін  пайдалану, 
діни  дағдыларды  зерделеп  оқи  отырып 
намысты,  имандылық  пен  ізгілікті,  жат  іс-
әрекеттерге  сын  көзбен  қарап,  өз  бағасын 
бере  білетін,  рухани  байлықты  қастер-
лейтін Азамат тәрбиелеу, ұлттық мектепте-
рімізде  жаңа  типпен  білім  беруді  жаңаша 
әдіс-тәсілмен  жүргізуіміз  керек.  Жасыра-
тыны  жоқ  соңғы  кездері  мектептердің 
аттарын  гимназия,  лицей  етіп  өзгертуге 
құмармыз, бірақ соған лайық білім сапасы, 
білім  деңгейі  көтеріліп  жатыр  ма.  Мектеп 
атын  өзгерткенімен  жетістіктерге  жете 
алмаймыз.  Ендеше  атын  өзгертелік,  яғни 
оқыту  жүйесін,  мазмұнын  білім  беру 
технологиясын  өзгерту  керек.  Баланың 
ыңғайына  бейімі  мен  талабы,  талантына, 
қабілетіне,  дарынына,  талап-тілегіне  қарай 
ұлттық  тәрбие,  салт-дәстүр,  бабалар 
тарихын  негізге  ала  отырып,  тұлға 
қалыптастыруға  бағытталу  керек.  Қазіргі 
педагогика  теориясы  жаңашылдыққа  бет 
бұрып,  білім  беру  мазмұны  жаңарып  жаңа 
көзқарас  пайда  болумен  жаңа  технология-
лар өмірге келді. Оқытудың жаңа техноло-
гиясын жете меңгерген, оны оқушылардың 
жас  және  психологиялық  ерекшелігіне 
қарай  таңдап  пайдаланудың  маңызы  зор. 
Қазіргі  педагогикалық  технология  ұғымы 
іс-әрекетімізге  кеңінен  еніп,  жиірек  қолда-
нылып,  практикаға  енуде.  Дегенмен,  оның 
мән-мағынасы туралы пікірлер алуан түрлі. 
Түсіндірме  сөздікте:  «Технология  –  бұл 
қандай  да  болсын  істегі,  шеберліктегі, 
өнердегі  амалдардың  жиынтығы»  делінсе, 
Б.Т.  Лихачев  педагогикалық  технологияны 
оқу  процесіне  белгілі  бір  мақсат  көздей 
әсер  ететін  педагогикалық  ықпал  деп 
түсіндіреді.  Ал,  технологиялық  үрдісті 
нақты  педагогикалық  нәтижеге  жетелейтін 
бірліктердің  (өлшемдердің)  белгілі  бір 
жүйесі  ретінде  көрсетеді  және  педагоги-
калық  технология  түпкілікті  өзгермейтін 
механикалық  құрылым  емес,  қайта  бала 
мен  мұғалімнің  үнемі  түрленіп  отыратын 
өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұнды 
ұйымдастырушы құрылым дейді [2]. 
ЮНЕСКО-ның  анықтамасы  бойын-
ша,  педагогикалық  технология  –  бүкіл 
оқыту  үрдісі  мен  білімді  техникалық  және 
адам  ресурсын  олардың  бір-біріне  өзара 
әсерін,  білім  берудегі  формасын  оңтай-
ландыру міндеттерін ескере отырып меңге-
руді  жүзеге  асырудың  жүйелі  әдісі.  М.В. 
Кларин  «Педагогикалық  технология  -  бұл 
педагогикалық  мақсатқа  қол  жеткізу  жо-
лындағы  қолданылатын  барлық  қисынды 
ілім  амалдары  мен  әдіснамалық  құралда-
рының  жүйелі  жиынтығы  және  жұмыс 
істеу  реті»,  -  деп  жазады.  Абай  атындағы 
Алматы  мемлекеттік  университетінің  про-
фессоры  Ш.Т.  Таубаеваның  пікірінше 
педагогикалық үрдіс технологиясы мақсат-
мүддені  анықтаудың  жалпы  әдіснамасы 
негізінде  мемлекеттің  қазіргі  таңда  білім 
беру саласына қойып отырған талаптарына 
сәйкес  анықталып,  іріктеліп,  реттелген 
оқытудың  мазмұн,  форма,  әдіс-амалда-
рының,  дидактикалық  талаптарының  пси-
хологиялық-педагогикалық  іс-әрекеттердің 
жүйелі кешені. Ол оқушылардың тәртібіне, 
оқуға  ынтасына,  оқу  іс-әрекетіне  игі  әсер 
етумен қатар, педагогиканы нақты ғылымға 
жақындату, 
мұғалімдердің 
интеллек-
туалдық,  шығармашылық  қызметі  болып 
табылатын  педагогикалық  іс-тәжірибесінің 
нәтижелілігіне,  жинақылығына  ұтымды 
әсер ететіндей оқу-тәрбие процесінің басты 
күре тамырының ролін атқарады. Былайша 
айтқанда, педагогикалық технология – оқу-
тәрбие 
процесінің 
шығармашылықпен 
терең  ойластырылған  көптеген  фактор-
лардың  үйлесімділігі  оқыту  мен  тәрбиенің 
тиімділігін  қамтамасыз  ететін  жанды 
құрамдас бөлігі (компоненті) [3]. 
Педагогикалық жаңа технологиялар – 
іс-әрекетке,  оқыту  барысында  жүзеге  аса-
тын педагогикалық жүйенің жобасы. 
Ал,  педагогикалық  жүйе  –  тұлғаны 
жетілдіруге,  қалыптастыруға  бағыттау  мен 
белгілі  бір  мақсатқа  жету  жолындағы 
арнайы  педагогикалық  ықпалды  ұйымдас-
тыруға қажетті өзара байланысқан әдістер-
дің,  құралдардың  жиынтығы.  Олай  болса, 
дәл  қазір  бізге  осы  педагогикалық  жүйені 
дамыту,  оны  практикада  пайдалану  қажет 
болып отыр. 

ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
 
Вестник
 
КАСУ
 
30 
ХХI  ғасырдағы  білім  беру  жүйесі 
қандай  болуы  керек?  деген  мәселе  әркімді 
де  толғандырары  сөзсіз.  Американдық 
мұғалімдер  ассоциациясының  вице-прези-
денті,  доктор  А.  Урбански  білім  берудің 
болашақ  мұратын  былайша  сипаттайды: 
«Оқыту  -  ойлауға  үйретуге  негізделуі  тиіс. 
Осыған  байланысты  оқу  үрдісіндегі  өте 
маңызды кезең – рефлексті емес, басымды-
лықтан  ойлау  әдістері  мен  амалдарын 
саналы түрде игеруге көшу». 
Жаңа  оқыту  технологиясы  бойынша 
материал сипаттамалы түрде емес, шынайы 
проблема  негізінде  берілуі  тиіс.  Көптеген 
ғалым-әдіскерлер  «Методология  мәселені 
шешеді» деп есептейді. Бұдан басқа кейбір 
белгілі 
әдіскерлер 
«оқытудың 
жаңа 
жүйесінде  мұғалім  назары  дұрыс  жауап 
алудан оның қандай жолмен алынғандығын 
түсіндіруге көшуге ауады», - дейді [4]. 
Адами  қарым-қатынастар  оқу-тәрбие 
үрдісінің нәтижелерін белгілейтін маңызды 
фактор  болып  табылады.  Сондықтан  жаңа 
технологияның негізі саналатын ізгілендіру 
мен  демократияландыру  –  мектептегі  оқу 
үрдісін жетілдірудің басты ұстанымдары. 
Балаларға  ізгілік  тұрғысынан  қарау 
дегеніміз: 
-  балаларға  деген  ұстаздық  сүйіс-
пеншілік, олардың тағдырына алаңдау; 
-  баланың  болашағына,  қабілетіне 
сену; 
- ынтымақтастық, қарым-қатынас ше-
берлігі; 
- тікелей қысым көрсетпеу; 
- баланы ынталандыру; 
-  баланың  кемшіліктеріне  шыдам-
дылық көрсету. 
Қарым-қатынастарды 
демократияландыру дегеніміз: 
- мұғалім мен оқушының тең құқықта 
болуы; 
-  оқушының  еркін  таңдауына  мүм-
кіндік құқығы болуы; 
- қателесу құқығы; 
- өзіндік көзқарас құқығы; 
-  «балалар  құқықтарының  конвен-
циясын» сақтау; 
- қарым-қатынас стилі, тыйым салмау 
–  бағыт  беру,  басқармау  –  бірігіп  тең  бас-
қару, зорламау – ұйымдастыру, шектемеу – 
еркін таңдау мүмкіндігін беру. 
Еліміздің  егемендік  алуы  нәтиже-
сінде  қоғамдық  өмірдің  барлық  сала-
ларында,  соның  ішінде,  білім  беру  са-
ласында жүріп  жатқан  демократияландыру 
мен  ізгілендіру  мектепті  осы  күнге  дейінгі 
дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныс-
тарға жол ашты. 
Бұған  дейінгі  дәстүрлі  білім  беру 
оқушыларға  тек  пәндік  білім,  білік,  дағды-
лардың  белгілі  жиынтығын  меңгертуге 
ғана  бағытталып,  олардың  жеке  басының 
дамуына,  тұлға  ретінде  қалыптасуына 
көңіл бөлінбеді. 
Қазіргі кезде біздің республикамызда 
білім  берудің  жаңа  жүйесі  жасалып, 
әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  енуге  бағыт 
алуда.  Бұл  педагогика  теориясы  мен  оқу-
тәрбие  үрдісіндегі  елеулі  өзгерістерге  бай-
ланысты  болып  отыр:  білім  берудің  маз-
мұны  жаңарып,  жаңа  көзқарас,  басқаша 
қарым-қатынас,  өзгеше  менталитет  пайда 
болуда. 
-  білім  беру  мазмұны  жаңа  үрдістік 
біліктермен,  ақпараттарды  қабылдау  қабі-
леттерінің  дамуымен,  ғылымдағы  шы-
ғармашылық  және  нарық  жағдайындағы 
білім  беру  бағдарламаларының  нақтыла-
нуымен байи түсуде; 
-  ақпараттың  дәстүрлі  әдістері  – 
ауызша және жазбаша, телефон және радио 
байланыс  –  қазіргі  заманғы  компьютерлік 
құралдарға ығысып орын беруде; 
-  баланың  жеке  басын  тәрбиелеуде, 
оның  жан  дүниесінің  рухани  баюына, 
азамат,  тұлға  ретінде  қалыптасуына  көңіл 
бөлінуде; 
-  мектеп,  отбасы  және  қоршаған 
әлеуметтік  ортаның  бала  тәрбиесіндегі 
бірлігіне ұмытылысы жасалуда; 
- қоғамдық біліммен бара-бар педаго-
гикалық  технологияның  кеңінен  қолданы-
луына  және  ғылымның  рөліне  мән  бері-
луде.  Сөйтіп,  оқытудың  технологиясын 
жетілдірудің 
психологиялық-педагогика-
лық  бағыттағы  негізгі  ой-тұжырымдары 
төмендегіше сипатталады; 
-  есте  сақтауға  негізделген  оқып 
білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пай-
далана  отырып,  ақыл-ой  әрекетінің  дина-
микалық құрылым жүйесіне көшу; 
-  оқушыға  орташа  деңгейде  білім  бе-
ретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқы-
ту бағдарламасына өту. 
Қазір  республика  оқу  орындары  пе-

жүктеу/скачать 2,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: