Nazarbayev Intellectual Schools Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «назарбаев зияткерлік мектептері»

Nazarbayev

Intellectual

Schools

261

создание художественного образа, но в творческой деятельности художника она выступает более рельефно 

и ей подчиняются все элементы и этапы создания рисунка, живописной или композиционной работы. Вне 

образного решения творческая работа для художника не имеет смысла. 

Большое  значение  в  нашей  модели  отводится  мотивации,  как  фактору,  оказывающему  влияние  на 

отношение  и  соответственно  профессиональную  деятельность  в  рамках  компетентностного  подхода 

будущих учителей изобразительного искусства. Как и прежде, сфера мотивации мало доступна объективному 

исследованию  и  самонаблюдению,  потому  что  мотивы  человека  находятся  в  его  подсознании.  Однако, 

мотивация все еще является ключевым понятием в вопросах повышения качества образования.

Мы  придерживаемся  положения  о  мотивации,  как  объяснительном  конструкте,  используемом  для 

анализа причин поведения людей, его направленности и механизмов осуществления. Мотив формируется 

на  основе  актуальных  потребностей  и  особенностей  ситуации.  Мотив,  побуждающий  деятельность  и 

вместе с тем придающий ей личностный смысл, А.Н. Леонтьев назвал ведущим, или смыслообразующим. 

Так как в реальной жизни человеческая деятельность почти всегда полимотивирована, т.е. регулируется 

одновременно двумя или более мотивами, то и деятельность студента в процессе освоения специальных 

дисциплин определяется комплексом мотивов.

Таким образом, первый - ценностно-мотивационный блок модели в процессе изучения специальных 

дисциплин  характеризуется  устойчивым  интересом  к  освоению  специальных  дисциплин  на  высоком 

профессиональном уровне, а также положительно-активным отношением к ценности рисунка, живописи 

и  композиции,  как  основного  «фундамента»  профессиональной  компетентности  будущих  учителей 

изобразительного  искусства.  При  этом  приоритетным  в  системе  ценностно-мотивационого  блока 

являются мотивы саморазвития. Среди изначальных, первичных мотивов саморазвития (проявляющихся 

в  подростковом,  в  младшем  юношеском  возрасте)  фигурирует  обычно  мотив  самоутверждения, 

выражающийся в стремлении индивида к высокой оценке себя лично и своих действий («хочу выделиться 

среди  других,  сделать  карьеру…»).  Тут  отчетливо  просматривается  амбициозность,  честолюбивые 

устремления, вполне естественные и нередко «продуктивно работающие» на определенном возрастном 

этапе.  Постепенно,  со  временем,  в  процессе  профессиональной  деятельности  акценты  с  результата 

смещаются на процесс. Мотивом становится совершенствование творческого процесса, интерес к нему, 

увлеченность им. Это принципиально важный этап саморазвития индивида. В контексте этого процесса 

и под его влиянием совершается постепенный переход к высшей стадии профессиональной компетенции.

Е.И.  Игнатьев  отмечает:  процесс  реалистического  изображения  требует  постоянного  углубления 

«видения»  предмета.  В  художественной  практике  это  осуществляется  путем  постановки  вопросов, 

требующих  выяснения  новых  сторон  изображаемого  объекта.  Последовательно  ставя  вопросы-задачи, 

художник  каждый  раз  при  изображении  как  бы  в  первый  раз  смотрит  на  предмет,  исследует  его.  Весь 

процесс рисования с натуры и должен быть системой вопросов-задач к натуре» /3/. Следовательно, решая 

ту или иную изобразительную задачу, человек использует мыслительные операции в комплексе (анализ, 

синтез, сравнение, обобщение и т.д.). Поэтому второй блок назван нами познавательно-аналитическим, 

который  характеризуется  освоением  научных  основ  специальных  дисциплин  (рисунка,  живописи  и 

композиции). 

Третий блок профессиональных компетенций: технико-исполнительский характеризуется усвоением 

основных  технических  приемов  рисунка,  живописи  и  композиции.  Этот  блок  направлен  на  освоение 

техники рисунка, рисунка карандашом и мягкими материалами, свойств соуса, сангины, угля. Особенностей 

линейного  и  тонового  рисунка.  Также  в  этом  блоке  происходит  освоение  основных  техник  живописи: 

акварель, гуашь, темпера, масляная. Приемы многослойной живописи (лессировка), «аль прима» и многие 

другие. Мазок, характер мазка (гладкий, слитный или пастозный, раздельный, нервозный и т. п.). Два типа 

живописного изображения: линейно-плоскостное и объёмно-пространственное. Основы композиционных 

построений станковой картины, декоративная композиция, пространственная композиция, традиционная 

композиция народных промыслов и т.п.

И  наконец,  четвертый  блок:  самостоятельно-творческий  характеризуется  способностью  к 

262

Nazarbayev

Intellectual

Schools

самостоятельной творческой деятельности в области рисунка, живописи и композиции. При овладении 

этим блоком компетенций

студенты  выделяют  и  осознают  задачу,  убеждены  в  необходимости  ее  развернутого,  поэтапного 

решения, стремятся не только проникнуть глубже в суть изучаемых явлений, но и найти способы применения 

знаний и умений в новых ситуациях, то есть при создании авторских художественных произведений. 

При создании модели компетентности будущего учителя изобразительного искусства использованы 

различные методы сбора и обработки информации: анкетирование, метод экспертных оценок, написание 

эссе,  структурированное  интервью,  беседа,  метод  парных  сравнений  для  определения  весовых 

коэффициентов  различных  компетентностей  и  другое.  Результатом  проведенного  исследования  стала 

обобщенная  модель  компетентности  будущего  учителя  изобразительного  искусства,  состоящая  из  трех 

групп или блоков компетенций, которые впоследствии «расшифровываются» через единичные компетенции. 

В качестве критериев мы выделяем: ценностно-мотивационный, познавательно-аналитический, технико-

исполнительский и самостоятельно-творческий.

Уровни  сформированности  профессиональных  компетенций  будущих  учителей  изобразительного 

искусства в процессе изучения специальных дисциплин выглядят следующим образом:

1.  Уровень  начальный.  Характеризуется  неосознанностью  выполняемых  действий  в  процессе 

натурного  изображения;  шаблонным  характером  деятельности,  бедностью  выразительных  средств  в 

рисунке,  живописи  и  композиции;  неумением  проводить  анализ,  определять  перспективы  использовать 

знания  в  области  изобразительной  грамоты;  отсутствием  новаторских  творческих  (инновационных) 

идей в решении задач в рамках самостоятельной работы в процессе изучения специальных дисциплин; 

неумением принимать решения, низкой мотивацией, практически отсутствием (или слабо выраженным) 

профессиональным (художественным) мировоззрением, самоответственности. 

2.  Уровень  элементарный.  Выполняемые  учебные  работы  по  рисунку,  живописи  и  композиции 

частично  осознанны,  деятельность  носит  полушаблонный  характер,  целенаправленность  действий 

неустойчива. Проведение анализа поверхностно, видение перспективы - слабое, решения принимаются 

по явно высвеченным проблемам, в новой ситуации используются скудный арсенал методов и средств. 

Художественное мировоззрение и самоответственность - в стадии формирования. Мотивация неустойчивая. 

3.  Уровень  продвинутый.  Характеризуется  осознанностью  выполняемых  аудиторных  (учебных) 

работ  по  специальным  дисциплинам,  рациональным  их  исполнением  с  учетом  полученных  знаний. 

Действия  целенаправленны  и  результативны.  Студенты  начинают  анализировать  собственную  учебно-

художественную  деятельность,  возникает  положительная  мотивация  овладения  специальными 

дисциплинами,  наблюдается  стремление  к  самосовершенствованию  в  учебно-художественной 

деятельности. Художественное мировоззрение и самоответственность - на среднем уровне формирования. 

Мотивация более устойчивая. 

4.  Уровень  высокий.  Характеризуется  наличием  устойчивой  мотивации  к  совершенствованию 

своей  учебно-художественной  и  самостоятельно-творческой  деятельности,  обобщению  опыта, 

вариативности и целенаправленности действий, их творческому исполнению. На этом уровне студенты 

способны прогнозировать ход и результат создания художественной работы, адекватно и самостоятельно 

корректировать  пробелы  и  недочеты  в  процессе  работы  над  произведением,  сознательно  стремятся 

к  самосовершенствованию,  осознают  важность  всех  компонентов  компетенции  для  выполнения 

профессиональных  функций  и  способов  их  реализации  в  практической  деятельности,  все  компоненты 

профессиональной  компетентности  сформированы.  Художественно-профессиональное  мировоззрение 

частично  сформировано.  Высокий  уровень  самоответственности.  Устойчивая  профессиональная 

мотивация. 

5.  Уровень профессиональный. Характеризуется умением осуществлять выбор самой эффективной 

формы  комбинированияхудожественных  средств,  материалов  и  приемов,  позволяющим  организовать 

процесс создания художественного образа, а также сформированным художественно-профессиональным 

мировоззрением и профессиональным мышлением, развитой самоответственностью, умением определять 

Nazarbayev

Intellectual

Schools

263

и налаживать любые контакты на основе целеполагания и прогноза, сформированностью и расширением 

всех компонентов профессиональной компетенции.

Литература:

1.  Томас  Гилберт.  Компетентность  людей:  конструирование  достойной  эффективности.  В  книге: 

Чернова  Ю.К.,  Щипанов  В.В.  Квалиметриче-ское  проектирование  образовательного  процесса.  М.: 

Исследовательский центр проблем качества подго-товки специалистов, 2002. 250 с. 

2.  Шерифзянов  Р.Ш.  О  процессе  формирования  художественного  образа  в  ходе  обучения 

академическому рисунку, Вестник МГПУ, декабрь 2008. - С. 16-25.

3.  Игнатьев  Е.И.  Формирование  сложного  образа,  пригодного  для  полноценного  рисования  по 

представлению// Психология рисунка и живописи. М., 1954. - С.10 — 22.

Нұрғалиева С.Д.

Павлодар облыстық педагог кадрлардың біліктілігін 

арттыру институтының 

(Қазақстан Республикасы)

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ТӘРБИЕ БЕРУ ЖӘНЕ ОҚЫТУДА ЖАҢА ТҰРПАҚТЫ ПЕДАГОГ 

ДАЯРЛАУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ

Білім беру мазмұнының өзгеруі, педагогикалық жаңа технологиялар, жаңа әдістемелердің жасалуы, 

педагогтың  кәсіби  өсуі  мен  құзыреттілігінін  қамтамасыз  ететін,  әдістемелік  қызмет  жұмысының 

ұйымдастырылуына айрықша назар аударуды талап етеді. Қазіргі өскелең заманымызда өзінің нәтижеге 

жету қызметін болжай және жобалай алатын, әдістемелік мәдениетті меңгерген зертеуші педагог үлкен 

сұранысқа ие болып отыр. Болашақтың бүгіндегі жарқын болуына жол ашатын құдіретті күш тек білімде 

ғана, ал білімді заман талабына сай оқыту, ол-педагогтың парызы. 

Білім  беру  жүйесіндегі:  бірінші  міндеті-ло  дүниежүзі  елдерінде  балаларды  бейбітшілік  рухта 

ынтымақтастыққа, әлемдік мәдениет пен әр халықтың ұлттық мәдениетін кіріктіре меңгерту.

Екінші мақсат- балалардың бойындағы адами құндылықтарды: қайырымдылықты, сүйіспеншілікті 

дамыта отырып оқыту, әрі тәрбиелеу.

Үшінші  міндет-  білім  беру  жүйесінің  бұрынғы  ағартушылық  бағыт  –  бағдарын  жеке  тұлғаның 

адамгершілік тұрғысынан кемелденуіне аудару.

Оқу – тәрбие үдерісін жаңартумен 

Білім  беру  жүйесіндегі  реформалар  мен  қазіргі  мектептің  тұлғалық-бағдарлы  оқытуға  бет  бұруы 

болашақ  мектепке  дейінгі  педагогтың  кәсіби  бағыттылығының  даярлығына  жаңа  талаптар  қояды. 

Педагогтардың біліктілігін арттыру жүйесі дамуының қазіргі кезеңі жаңа парадигмаға өтудің жолдарын 

іздестірумен, яғни білім берудің жаңа мақсатының жетістіктерімен байланысты.

Жаңа парадигманың маңызды компоненті – тұлғаның өзіндік даму тұжырымдамасы болып табылады. 

Тұлғаның әртүрлі саладағы икемділіктері мен қабілеттерін дамыту оның дербес ерекшеліктеріне, өзіндік 

талдау,  өзіндік  баға  беру  қабілеттеріне  байланысты,  мұның  өзі  әрбір  педагогқа  ерекше  қатынас  керек 

екендігін, оларға өзін көрсетуге, дамытуға мүмкіндік жасау қажеттігін дәлелдейді. Сондықтан мамандарды 

дәстүрлі  формада  даярлаумен  қатар  жаңа  педагогикалық  технологиялар  негізінде  жетілдіруді  көздейді. 

Осыны  ескере  отырып,  жалпы  жетекші  теориядан  туындайтын  талаптарға  сәйкес  жаңа  педагогикалық 

технологиялар  болашақ  педагогтың  кәсіби  бағыттылығын  қалыптастыру  моделі  туындады.  Модельдің 

аясында компоненттер, өлшемдер, көрсеткіштері, деңгейлер қарастырылады. 

Сурет 

264

Nazarbayev

Intellectual

Schools

Сурет 1 - Педагогтың мамандық даярлығының моделі

Nazarbayev

Intellectual

Schools

265

Жоғарыда ұсынған модельдің үш құрамдас бөлігі бір-біріне өзара ықпал етеді, бірін-бірі толықтырып, 

дамыта түседі.

Тәрбиешінің  кәсіби  іс-әрекеті  және  жаңа  педагогикалық  технологиялар  бойынша  білімді  жетік 

меңгерген,  мектепке  дейінгі  тәрбие  және  білім  беру  мекеме  практикасында  еркін  іске  асыра  алады, 

жаңашылдық тұрғысынан шығармашылыққа және өзін-өзі жетілдіруге деген тұрақты ынтасымен, жүйелі 

мүддесімен сипатталады. 

Жоғары деңгей, мектепке дейінгі педагогтың кәсіби іс-әрекеті және жаңа педагогикалық технологиялар 

бойынша білімді жетік меңгерген, оларды кез-келген білім беру мекеме практикасында еркін іске асыра 

алады, жаңашылдық тұрғысынан шығармашылыққа және өзін-өзі жетілдіруге деген тұрақты ынтасымен, 

жүйелі  мүддесімен  сипатталады.  Оқу-тәрбие  үдерісінде  жаңа  педагогикалық  технологияларды 

пайдаланады. Икемділіктеріне шығырмашылық сипат тән, мақсатты - мәнді, психологиялық - педагогикалық 

қызметтің  заңдылықтары  деңгейінде  негізделген,  біліктілігін  көтеру  жағдайында  жаңа  педагогикалық 

технологияларды  пайдаланып,  жұмыс  істеудің  табиғаты  мен  ерекшеліктеріне  сәй  келеді.  Қиыншылық 

туындай  қалса,  жағдайды  тек  түзетіп  қана  қоймайды,  сонымен  бірге  оның  ықтимал  өзгерістерін 

сарапттайды, қиыншылықтан шығудың жаңа, тапқыр шешімдерін жасайды.

Жеткілікті деңгей, мектепке дейінгі педагог кәсіби іс-әрекеті және жаңа педагогикалық технологиялар 

бойынша білімі жеткілікті, оларды іс жүзінде асырудың әдіс-тәсілдерін, жолдарын, құралдарын, әдістемесін 

меңгерген, теория мен практикадан алған білім, білік, дағдысын практикада мүмкіндігінше пайдалануға 

тырысады. 

Орташа  деңгей,  кәсіби  іс-әрекеті  мен  жаңа  педагогикалық  технологиялар  туралы  жалпы  білім 

бар, бірақ оларды іс жүзінде іске асырудың әдіс-тәсілдерін, жолдарын, құралдарын, әдісте-месін толық 

меңгермеген, теория мен практикадан алған білім, білік, дағдысын практикада анық көрсете алмайды. 

Аталған модель бізге жаңа педагогикалық технологиялар арқылы мектепке дейінгі педагогтың кәсіби 

бағыттылығының қалыптасу деңгейін зерттеп білуге, принциптер жүйесін анықтауға және педагогикалық 

шарттарды айқындауға мүмкіндік берді. 

Мектепке  дейінгі  кабинеттің  әдістемелік  жұмысының  басымдылық  бағыты  жаңа  ұстанымдағы 

педагог маманын қалыптастыру болып табылады. 

Педагогикалық  кадрларының  сұраныстары,  қажетсінулері,  қиыншылықтарының  анализі  мектепке 

дейінгі  және  мектепалды  даярлық  педагогтардың  біліктілігін  арттыру  кабинетінің  негізгі  бағыттарын 

белгіледі:

- мектепке дейінгі даму процессіндегі мәселелерді айқындау және сараптау;

- ғылыми – әдістемелік, консультациялық кеңес беру;

- педагогтың мамандық деңгейін көтеруге бағытталған жұмыс бағдарламаларын құрастыру;

- шығармашылық топтардың жұмысын белсендету.

Осы  белгіленген  бағыттарға  сәйкес  мектепке  дейінгі  педагогтардың  қажеттерін  қанағаттандыру 

мақсатымен біліктілік көтерудегі білімдендіру қызмет етудің жаңа тәсілдері енгізілді: сырттай – күндізгі 

оқыту  жүйесі,  қашықтық  оқыту  курстары,  он-лайын  тәртібінде  тақырыптық  кеңестік  консультациялар, 

оқыту бағдарламалардың мазмұны мен құрылымы өзгертілді. 

Курс барысында тәрбиешілерді белсендітанымдық ізденіс әрекетіне енгізу арқылы білімденуді іске 

асыру қажеттігі айқындалды. Сондықтан курстың жалпы тақырыбында қатысты мәселені зерттеу, оның 

қайшылықтарын анықтау, себеп – салдарын ашу, нәтижеге жету жолдарын нақтылау мәселесі төңірегінде 

проблемалық жағдаятқа енгізу іске асырылады. Шығармашылық ізденіс пен зерттеу әрекеттерін талқылау, 

проектілер дайындау мақсаты қойылды. Курстың мазмұны әдіснамалық модульде қозғалған мәселелерді 

жеке дәптерде берілген тапсырмалар арқылы бекітілсе, технологиялық және әдістемелік модульде зерттеу 

– зерделеу нысандары тыңдаушылардың таңдауы бойынша беріледі.

Курстық  даярлау  кезінде  семинар-практикумдер,  тренингтер,  шеберлік  класс,  шығармашылық 

таныстыру, педагогикалық шеберхана, дөңгелек үстел жұмыс түрлері белсенді қолдану тыңдаушылардың 

266

Nazarbayev

Intellectual

Schools

белсенділігін және мамандық іскерліктерін көтереді. 

Мектепке  дейінгі  мекемелерде  көптілдікті  енгізу  үшін  мемлекеттік  тілді  оқыту  сапасын  арттыру 

бойынша  жұмыстар  жүргізілуде.  Павлодар  қаласының  №38  балабақшасында  неміс  тілінде  оқитын  топ 

қызмет етеді, облыстағы 18 балабақшада 4000-дай бала ағылшын тілін оқиды. 

Қазіргі  таңда  облыста  15  мектепке  дейінгі  мекеме  инновациялық  тәртіппен  жұмыс  істейді  оның 

ішінде:

•  Балаларды  эстетикалық  дамыту  орталықтары  –  Павлодар  қаласының  №126  және  Екібастұз 

қаласының №15 орталығы

•  Павлодар қаласының №96 үйлесімді дамыту орталығы және Екібастұз қаласының №1 Дамыту 

орталығы

•  Павлодар  қаласының  №122  және  Ақсу  қаласының  №2  мемлекеттік  тілде  оқытатын  және 

тәрбиелейтін мектепке дейінгі гимназия

•  Екібастұз қаласының №23 «Гимназиялық сыныптармен мектепке дейінгі гимназия»

•  Павлодар қаласының №86 және Екібастұз қаласының №18 дене шынықтыру – сауықтыру бағытты 

балабақшалар

Тәжіриебелі  педагогтар  шығармашылық  топтың  жұмысына  белсенді  қатысып,  тәрбиешіге  көмек 

ретінде мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бағдарламаларының талаптарына сәйкес, қазіргі сабақ моделі, 

әр  жастағы  топтарда  баланың  жас  ерекшелігн  ескере  отырып  жасайтын  ізденіс  алаңының  моделі,  оқу-

тәрбие үрдісін циклограмма, технологиялық карта арқылы жоспарлау әдістемелік нұсқаулар құрастырды. 

Нәтижеге бағдарланған білім берудің жаңа жүйесінде жаңа формациядағы педагог – бала оқыту мен 

тәрбиелеу  үдерісіне  қатысты  кеңістікте  заманауи  талаптарға  сай  терең  шығармашылық,  шексіз  ізденіс, 

сарқылмас қайрат пен еңбектің, яғни әрекетшіл парасаттың тұлғасы болуы шарт.

Әдебиет:

1. Қазақстан Республикасының жаңа формация үздіксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы . 

Педагогикалық мәселелері. 2006,№1-2

2.  Қазақстан  Республикасының  жоғары  педагогикалық  білім  беру  тұжырымдамасы.  Педагогика 

мәселелері. 2006,№1-2

3. 050101 – Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеу мамандығының Мемлекеттік білім стандарты.-

Астана,2006

4. Сарыбеков М.Н. Жаңа тұрпақты мұғалімдер даярлаймыз – «Ақ жол» үнқағазы, Тараз.14.12.2004

5. «Бала тәрбиесі» журналдары. №2,4 2010ж

жүктеу/скачать 9,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: