Түрлері мен топтастыру негіздері

Түрлері мен топтастыру негіздері

• Қаржылық бақылаудың іс жүзіндегі көптеген типтері, түрлері және нысандарын мынандай белгілері бойынша жіктемелеуге болады:

•  Бақылау қызметінің субъектісі мен сипаты: мемлекеттік, ведомстволық пен сыртқы ведомстволы, корпоративтік, меншік иесінің бақылауы, комиссиялық және жекелік; 

• Бақылау объектісі: ішкі, сыртқы, техникалық, экономикалық, басқарушылық техникалық, экологиялық, заңдылық және т.б.

•  Бақылау аясы: халықаралық, қоғамдық, тәуелсіз, парламенттік, үкіметтік, соттық, салалық, салааралық, ішкі-шаруашылық

•  Бақылау нысаны: аудит, тексеру, тақырыптық тексеру, зерттеу, шолулы, талдау, қаржылық бухгалтерлік сараптама

•  Өткізу мерзімі: алдын ала, жедел, ағымдағы, келесі, жылдық, тоқсандық, ай сайынғы, он күндік және тәуліктік; 

• Қамту толықтығы: толық, ішінара, кешенді, камеральдық операциялық, тақырыптық, жаппай, іріктеулі, бір және көп мәнді;

• Бақылаудың түрлері: орындалудың бақылауы, сәйкестігін бақылау, есеп беруді бақылау, тиімділігін бақылау мен арнаулы бақылау; 

• Бақылау әдістері: құжаттық, нақтылық, атқарымдық, жүйелік, логикалық, ыңғайласпалық, ұйымдастырушылық, математикалық, құқықтық, компьютерлік, мониторингтік, технологиялық; 

•  Бақылаудың кезеңдгігі: бір жолғы қайталамалы, жүйелі, жоспарлы, төтенше және т.б. 

Қаржылық бақылаудың түрлері

• Бақылау түрлері

• Мемлекеттік

• Қоғамдық

• Жалпымемлекеттік

• Ведомствалық

• Аудиторлық

• Ішкі шаруашылық

• Парламенттік

• Макродеңгейдегі қаржылық бақылау – бұл бүкіл мемлекет ауқымында қаржыны ұйымдастыру мен оның әс-ірекет етуін бақылау.
• Микродеңгейдегі қаржылық бақылау – меншіктің барлық нысанындағы шаруашылық жүргізуші субъектілер деігейіндегі бақылау.
• Жалпымемлекеттік қаржылық бақылау – ведомствалық бағыныштылығы мен меншік нысанына қарамастан бақылаудың кез келген объектісіне қолданады. Бақылаудың бұл түрін мемлекеттік билік пен басқару органдары жүргізіледі.
• Салықтық бақылау салық заңнамасының атқарылуы, бюджетке салық және басқа төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарнамаларының толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз етеді.
• Бюджеттік бақылау тексерістік және талдамалық (аналитикалық) қызметтік мынадай түрлерін қамтиды: елдің негізгі қаржы жоспарының – мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары бойынша орындалуын бақылау: қаржылық ақпаратты, соның ішінде салықтық бақылаудың нәтижесін жинау, бұл ақпаратты талдау және бюджетке қаржы ресурстарын қосымша тарту жөнінде ұсыныстар жасау.
• Ведомстволық қаржылық бақылау жеке министрліктің, ведомствоның өкілдері шегінде олардың жүйесіне кіретін шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметіне жүргізіледі.
• Ішкішаруашылық бақылаудың мақсаты есеп саясатын да қоса алғанда, субъектінің экономикалық саясатының сақталуына сарапшылық баға беру, оның барлық құрылымдары жүзеге асырып келген ішкі сипатындағы міндеттерден өзге ішкішаруашылық бақылау қаржы стратегиясын талдап жасау, экономикалық диагностика, маркетингтік зерттеулер, басқарушылық кеңестер міндеттерін және басқаларын шешеді