ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН

215 
 
еліміздің болашағын–қазіргі қоғам мұратына сай жан –жақты жарасымды тұлға 
етіп өсіру. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыс түрлері: 
тіл  ширатуға  ,талдау  дағдыларын  жетілдіруге,  зейінді  шоғырландыруға, 
тапқырлығы мен дүние танымын арттыруға, кеңістіктегі қиялын дамытуға және 
қисынды  ойлауды  жетілдіруге  қызықты  жұмбақтар,  жаңылтпаштар,  мақал- 
мәтелдер,  жоғалған  әріптер,  сиқырлы  таяқтар,  айырмашылығын  тап,  үзбей 
жүргіз,  ұқсастығын  тап,  өтірік  өлең,    сөз  жұмбақтар,  логикалық  тапсырмалар. 
Орыстың ұлы педагогы В. А. Сухомлинский:”Мектептің басты міндеті  - әрбір 
адамның 
дарындылығын 
ашу, 
оның 
толыққанды 
шығармашылық, 
интеллектуалдық еңбек жолын бағдарлау, әрбір оқушының дарынын дөп басып 
табу, аша түсу, қастерлеу” деген. Бала өмірге қандай дарынмен келсе де оқусыз, 
шығармашылықсыз  дамуы  мүмкін  емес.  Дұрыс  ұйымдастырылған  сабақ 
оқушының  ой  өрісін  кеңейтеді.  Мұғалім  үнемі  оқушылардың  ойлау 
белсенділігін  арттырып,  білімге  құштарлығын  тудырғанда  ғана  сабақ 
мақсатына жетеді. Ал қызығуды тудырудың әдіс - тәсілдері өте көп. Олар сабақ 
барысындағы: жарыстар, эстафеталар, олимпиадалар, т. б. Егер оқушы сабаққа 
қызықса,  білімді  игеру  оңай  және  ғылымға  құрмет  сезімі  қалыптасады. 
Сондықтан  заман  талабына  сәйкес  оқу  үрдісін  жетілдіре  отырып,  қоғам 
сұраныстарына  сай жеке  тұлғаны  қалыптастыруда  сыныптан  тыс  сабақтардың 
маңызы зор. Сабақтан тыс жұмыста  оқушыларды  қисынды ойлау, есте сақтау 
қабілеттерін 
дамыту 
үшін 
оқушылардың 
шығармашылық 
ізденісін, 
тапқырлығын,  зеректігін,  ойлауға  икемділігін,  өмірге  ғылыми  көзқарасын 
дамытуға байланысты: 
«Кім  көп  біледі?»,  «Білгір  оқушы»,      «Кім  жылдам?»  сияқты  танымдық 
ойындары  қолданылады.    Оқушылардың  дайындаған  презентацияларын,  
эстафеталық  сұрақтарын,  электрондық  оқулықтарды  пайдалана  отырып, 
оқушылардың  есте  сақтау,  ойлау  қабілеттерін  дамытып,  есте  сақтау  қабілетін 
шыңдауға,  білімге  деген  қызығушылығын  арттыруда  сыныптан  тыс 
шаралардың  маңызы  зор.    Оқушылардың  тілдік  сауаттылығын  арттыру,  алған 
білімдерін тиянақты болуын қадағалау үшін сыныптан тыс жұмыстар жүргізіп,  
оқушыны  қызықтыратындай    тәрбиелік,  зияткерлік  ойындар  ұйымдастыру 
арқылы  пәнге  деген    қызығушылығын  арттырып,  пән  аралық  байланысты 
нығайтуға  болады.  Осындай  жұмыстарды  үнемі  жүргізу  оқушыларды 
шығармашылыққа  баулуға,  шәкірт  бойындағы  қабілет  көзін  ашып,  тілін 
байытуға, қиялын ұштауға, өз бетінше ізденуге зор әсерін тигізеді. 
Сонымен,  мектеп  сыныптан  тыс  жұмыстарды  түрлі  іс  -  әрекеттердің 
тәрбиелік мүмкіндіктерін пайдаланып, баланың қоғамдық мәнін мақсатты, жан 
-  жақты  және  үйлесімді  дамытады.  Мектептегі  сыныптан  тыс  тәрбие  іс  - 
әрекеттің  мазмұнына,  ұйымдастырылуына  және  әдістеріне  қойылатын 
талаптарды  бейнелейтін  тәрбиенің  жалпы  принциптері  негізінде  құрылады. 
Дегенмен,  сыныптан  тыс  жұмыстардың  түрлі  бағыттары  мен  ұйымдастыру 
түрлері бар. Оқушылардың өз ынтасы мен қабілеттерімен сәйкес істерді таңдап 
алу мүмкіндіктері бар.  

216 
 
Сыныптан  тыс  тәрбие  жұмыстары  мен  пәндік  сабақтардың  тиімділігіне 
төмендегідей жалпы педагогикалық шарттар бар: 
•  сыныптан  тыс  жұмыстардың  барлық  түрлерінің  саяси  –  идеялық 
мазмұны бай болуы керек; 
• олардың іс - әрекетінің мақсаты, жұмыс барысы, нәтижесі оқушыларға 
түсінікті болуы керек; 
• кез - келген жұмыс түрі оқушыларға қуаныш әкеліп, олардың танымдық 
сезімін оятып, олардың қабілеті мен дарынын дамытуы керек; 
•  мұғалім  сыныптан  тыс  жұмыстың  қай  түрін  пайдаланбасын,  оның  әр 
оқушыға тигізетін тәрбиелік ықпалын жобалауы керек; 
•  жұмыс  түрлерін  нақты  және  педагогикалық  орынды  тізбектестікте 
пайдалануы керек. 
• Бүгінгі таңда ұлттық мәдениет әдебиетінің, тілдің, әдет – ғұрып, дәстүр, 
салттың тағдыры мен болашағы мектептегі жас ұрпақ тәрбиесіне байланысты. 
•  Тәрбиедегі  басты  бағыт:  “Әрбір  адам  ең  алдымен  өз  халқының 
президенті, өз отанының азаматы болу керек екенін, ұлттың болашағы тек өзіне 
байланысты  болатынын  есте  ұстауға  тиіс”.  Оның  осындай  тұжырымға 
тоқталуына ұлттық әдет  –  ғұрыптар  мен  дәстүрлер  көптеп  көмектеседі.  Солар 
арқылы  ол  жалпы  адамзаттық  әлемге  аяқ  басып,  өз  халқының  игілігін  басқа 
халықтарға  жақын  да  түсінікті  ете  алады.  Сондықтан  әрбір,  ұрпақ  өз  кезі  мен 
өткеннің талаптары, объективті факторлар негізінде жеткіншек ұрпақты өмірге 
даярлап,  оны  жинақталған  тәжірибе  арқылы  тәрбиелей  отырып,  өзінің  ата- 
бабаларының  рухани  мұрасын  игере  түсуі  керек.  Жеке  тұлғаны  жан-жақты 
дамытуда  үйірме  жұмысын  жүргізе  отырып,  өздігінен  бақылау  жүргізуге, 
қарапайым  тәжірибе  жасауға,  эксперимент  қою,  текспен,  сызбамен,  суретпен, 
диаграммамен  жұмыс  істеу,  модельдеу  сияқты  іскерлікке,  дербестікке 
баулитын, ойына түрткі болып, шығармашылыққа жетелейтін, өздігінен іздене 
алатын,  айналадағы  дүниеге  қарым-  қатынасқа  түсетін  оқушыны  дайындау, 
әрбір мұғалімнің «жаңалық ашып» оның нәтижесінің қызығына бөлейтін, әдіс-
тәсілдер  мен  мазмұндық  ойындар,  қызықты  тапсырмаларды  тұрақты  жүргізіп 
отыруы  міндетті.  Сонымен  қатар      оқушылардың  сабаққа  деген  ынтасын 
арттырып,  функционалды  сауаттылығын    жақсартатын  сыныптан  тыс 
жұмыстардың  бір  түрі  -  әдебиет  апталығы.  Апталықты  өткізудің  негізгі 
мақсаты  -  әдебиет  пәні  бойынша  оқушылар  білімін  тереңдете  түсу  мен 
тиянақтандыру,  оқушылардың  өз  бетінше  ізденуі  арқылы  оны  пайдалану 
дағдысын  қалыптастыру.  Мысалы,  биыл  «Қазақ  хандығының  550  жылдығы», 
«Ұлы  Абайдың  170  жылдығы»,  «Жеңістің  аяқталғанына  -70»  болуына  орай 
атаулы күндерді атап өтуде танымдық ойындар, дөңгелек үстел, конференция, 
кітапханалық  саяхаттар,  пікір  талас  түрлерінің    пайдасы  зор.  Қазақ  тілі  мен 
әдебиеті  пәнінен  альманах  мектепішілік  газеттеріне  мақала  жариялау, 
өлеңдерін  жазу,  шығарма  сайыстары,  мәнерлеп  оқу  сайысы  оқушының 
шығармашылық қабілетін арттыруға септігі мол. Үйірме жұмысының оқушыға 
үйретері мол екендігін естен шығармауымыз кер 
                                     

217 
 
Библиографиялық сілтемелер 
1. Қоянбаев  Ж.  Семья  және  балалар  мен  жеткіншектер  тәрбиесі.  – 
Алматы:Рауан, 1990. 
2. Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  2012-2016 
жылдарға арналған іс-қимыл жоспары. 
3.
 
Садуова  Ж.Н.  Жаңа  педагогикалық  технологиялар  арқылы  болашақ 
мұғалімдердің кәсіби бағыттылығын қалыптастыру 
4. «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы 2012ж. 
5. Орта білім берудің  мазмұны:  Дәстүрлер  мен өзгерістері халықаралық 
ғылыми-тәжірибелік  конференция  мақалаларының  жинағы.  Астана 
2012ж. 
 
 
                                                             Анар Айтказыновна Илюбаева  
«Зырян қаласының №9 орта мектебі» КММ 
 
ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҚТАРЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ 
ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ТИІМДІЛІГІ 
 
 «Халықтың кемеліне келіп өркендеуі үшін, ең алдымен азаттық пен білім 
керек»  деп  Шоқан  Уәлиханов  айтқандай,  халқымызды  кемеліне  келтіру  үшін 
жастарымызды  білімді,  мәдениетті,  Отанын,  тілін  шексіз  сүйетіндей  етіп 
дайындау - әрбір ұстаз міндетті.  
Қазақ  тілі  жүйесінен  білім  алу,  қазақша  тіл  мәдениетін  қалыптастыру, 
қазақша  тіл  және  сөйлеу  сауаттылығын  қалыптастыру  және  дамыту  арқылы 
қазақша  тілдік  тұлға  қалыптастыру  –  қазақ  тілін  оқыту  арқылы  оқушылардың 
функционалдық сауаттылығын дамытудың басты мақсаты болып танылады [6]. 
Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамытуда  қазақ  тілінің 
функционалдық-коммуникативтік  тұрғыдан  меңгертілуі  басты  орында  болуы 
керек. Функционалдық сауаттылықты табысты ету үшін, тиімді жұмыс жүйесін 
құру  қажет.  Функционалды  сауаттылық  (functionalliteracy,  ағылшын  сөзі)  – 
білім алу, мәдениет жетістіктерін игеру, кәсіби міндеттерді дұрыс атқару, жеке 
тұлғаның өмірінде қолданылатын, оның келешек дамуына қажетті білім алудың 
нәтижесі. 
1.  Әр  түрлі  пәндердің  тақырыптық  материалдарынан  тапсырма  даярлау 
керек, оның дұрыс орындалуы білім интеграциясын талап етеді.  
2. Әр түрлі ақпарат дайындау (мәтін, кесте, сызбалар) қажет.  
3.  Шығармашылық  тапсырмаларды  сабақта  және  сабақтан  тыс  іс-
шараларда қолдануды көбейту керектігі бағдарламада анықталған.  
Функционалдық  сауаттылық  адамның  сыртқы  ортамен  қарым-қатынасқа  түсе 
алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас 
жасай  алу  деңгейінің  көрсеткішін  білдіреді.  Олай  болса,  функционалдық 
сауаттылық  тұлғаның  белгілі  бір  мәдени  ортада  өмір  сүруі  үшін  қажетті  деп 

218 
 
саналатын  және  оның  әлеуметтік  қарым-қатынас  жасауын  қамтамасыз  ететін 
білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. 
Оқушыларының 
функционалдық 
сауаттылығын 
дамытуда 
оқу 
бағдарламасындағы  әрбір  пәннің  рөлі  зор.  Соның  ішінде  қазақ  тілі  мен 
әдебиетінің  алатын  орны  ерекше.  Осы  ретте,  оқушыға  халықтың  қоғамдық 
өмірін,  арман-мүддесін  танытуда,  оларға  идеялық-саяси,  рухани-адамгершілік, 
этикалық-эстетикалық  т.б.  тәрбие  беруде,  дүниеге  көзқарасын,  мінезін,  жалпы 
мәдениетін қалыптастыруда көркем әдебиетті қуатты құралдардың бірі ретінде 
пайдалану – әдебиет пәнінің басты мақсаты болып есептелсе, тіліміздің өзіндік 
қалыптасқан  нормаларын,  жалпы  айтқанда  грамматикасын  үйрету  –  қазақ 
тілінің басты міндеті болып танылады.  
Болашақ  азамат  өз  ұлтының  асыл  мұрасымен  сусындау  арқылы  туған 
халқының  тарихымен,  мәдениетімен  жете  танысып,  білімін  кеңейтеді.  Қазақ 
тілінің грамматикасын терең меңгерген оқушы, қоғамның кез келген саласында 
қиналмай жұмыс істеп, өзінің функционалды сауаттылығын көрсете алады. 
Әдебиет  –  оқушыға  беймәлім  өмірді  танытатын  қуатты  құрал.  Әдебиет 
арқылы  біз  оқушыларға  ұлттық  болмысымызды,  асыл  қасиеттерімізді 
танытамыз.  Адамға  тәрбие  беруші  әуелі,  ата-ана,  сонан  соң  ұстаз,  мектеп, 
қоршаған  орта  екені  баршамызға  белгілі.  Өнер,  ғылым  бар  жұртта  өскелең 
ұрпақ  тәрбиені  ата-анадан  да,  мектептен  де,  араласатын  ортасынан  да,  өздері 
оқып  жүрген  қазақ  әдебиетіндегі  түрлі  аңыз-ертегілерден  де  аларына  ешкім 
шүбә  келтірмейді. Әдебиет  адамға  өмірді  танытып  қана  қоймайды, ол  адамды 
тәрбиелейді.  Адамның  өмірге  көзқарасын  танытады,  мінез-құлқына  ықпал 
етеді,  күллі  тіршілігіне  әсер  етеді.  Қазақ  әдебиетіндегі  көркем  туындыларды 
оқыған  сайын  өмір  сырын,  Отан,  ерлік,  елдік,  жақсылық,  жамандық,  секілді 
ұғымдардың  мәнін  оқушы  терең  аңғарады.  Олар  өнерді  сүйетін,  одан  рухани 
ләззат ала білетін, көркемдік талғамы бар, адамгершілікті, нәзік сезімді болып 
өседі. Дөрекілікке, бойкүйездікке, жамандыққа аяқ баспайды. 
Әдебиет  арқылы  оқушы  бойында  өмір  туралы  дұрыс  талғам,  түсінік 
қалыптастырамыз.  Қазақ  әдебиетіндегі  көркем  туындылар  арқылы  қалаған 
мамандықты  игеріп,  өмірден  өз  орнын  табуларына,  қалаулы  азамат  болып 
өсулеріне  тигізетін  әсері  мол.  Ұрпақ  бойында  ұлттық  ұғымдарды  сіңіру  үшін, 
біз оқушыға өткен тарихымызды танытуымыз тиіс. 
Осы ретте пән мұғалімі оқушының назарын аудару үшін сабақ кезінде әртүрлі 
тақырыптық,  пәнаралық,  сыныпаралық  байланыс  орнатып,  қызықты 
әңгімелерді сахналық көрініс ретінде өтуді ұйымдастыра білу қажет. Сонымен 
қатар,  түрлі  көрнекілік  құралдарын  қолдану,  сұрақ-жауап,  талдау,  жинақтау, 
ажырату, тақтаға жазу, айтқан ойды мысалдармен дәлелдеу, сөздікпен жұмыс, 
проблемалық мәселелерге жауап беру, нақтылы және жалпылама тапсырмалар 
беріп,  шағын  шығармашылық  жұмыстарды  орындату,  оқушының  бірін-бірі 
сынауы,  өзіндік  пікір  білдіруі,  баяндама  жасауы,  ғылыми  зерттеу  жазып 
қорғауы  т.б.  алуан  түрлі  әдіс-тәсілдерді  қолдануы  керек.  Осындай  әдіс-
тәсілдерді  түрлендіріп,  жүйелі  түрде  пайдаланып  мұғалімнің  шәкірттері  өз 
бетімен жұмыс істеуге тез үйренеді. Орта буын оқушыларының арнайы ереже 

219 
 
дәптерлері,  альбомдар,  сөздіктері,  хронологиялық  кестелері  болуға  тиіс. 
Сонымен  бірге,  шығармашылық  дәптері  бөлек  болғаны  дұрыс.  Оған  оқушы 
өздеріне ұнаған мақал-мәтелдерді, нақыл сөздер мен қанатты сөздерді, тұрақты 
сөз тіркестері, шешендік сөздерді де жазып алып жүруге баулығаны жөн. Осы 
ретте,  шығармашылыққа  жақын  кейбір  оқушылар  сол  дәптерге  қысқа  әңгіме, 
мақала, күнделік, арнау өлеңдерін, пікір жазып үйренуіне мүмкіндік туады. 
Тіл мәселесі, әсіресе, небір бұлыңғыр күндерді, тар жол, тайғақ кешулерді 
бастан өткерген қазақ тілінің мәселесі қашан да өткір әрі өзекті болмақ. Қазақ 
тілі мен әдебиетінің мектепте оқытылу жайы әркімде де толғандыруы тиіс. 
  
 Қазақ  тілін  оқыту  алдына  үлкен  міндеттер,  оқушыларға  түсіндірудің 
тиімді әдіс-тәсілдерін іздестіру қажеттілігі қазіргі таңда да қарастырылып келе 
жатқан  мәселе.  Демек,  тіл  ғылымының  үздіксіз  дамуының  нәтижесінде,  адам 
баласы  ой-санасының,  дүниетанымының  өсуіне  байланысты  оқыту  әдістемесі 
де  қатар  жетіліп  байып  отыр.  Өйткені,  озат  мұғалімдер  тәжірибелерінен 
толығып оның мазмұны мен жүйесі, құрылысы, кеңейіп, байып отырады. Қоғам 
ілгері дамыған сайын оқыту мазмұны да күнделікті жаңарып, жетіліп отырады.  
Озық ойлы адамдар заманның, қоғамның дамуына, өзгеруіне өз үлесін қосады. 
Осындай  қоғамдық,  әлеуметтік,  мәдени  өзгерістер  дамулар  мектептің  оқыту 
процесіне  әсер  етеді.  Соңғы  жылдары  жеке  тұлғаны  қалыптастыруды  дамыту 
мен  оған  жан-жақты  терең  білім  беру  мақсатында  көптеген  технологиялар 
ұсынылуда.  Жаңа  технологияның  басты  мақсатының  бірі  –  баланы  оқыта 
отырып  оның  еркіндігін,  белсенділігін  қалыптастыру,  өз  бетінде  шешім 
қабылдауға дағдыландыру. 
Яғни,  ғылыми  негізде  білім  беру  үшін  жаңа  технологияларды  меңгере 
отырып, оны сабаққа енгізу педагогтар алдындағы өзекті мәселе екені анық. 
Н.  Оразақынова  «Сатылай  кешенді  талдау  технологиясының  мақсаты  -  қазақ 
тілінде ойын жеткізе алатын, өз ана тілінде міндетін орындата алатын, қазақтың 
тарихы  мен  мәдениетін  меңгерген,  жан-жақты  білімді,  мәдени,  ұлттық  тұлға 
қалыптасыру» деген пікірімен келісуге болады. Әдебиет пен қазақ тілі пәнінде 
сатылай  кешенді  талдауды  тиімді  қолдану,  сауаттылықты  арттыруға  әкелетін 
бірден  бір  жол.  Блум  таксаномиясы  арқылы  сабақ  жоспарын  құру  -  уақытты 
үнемді пайдалана отырып, шығармашылыққа баулудың негізі.  
  
Педагогтың  шеберлігі,  яғни  шығармашылық  пен  жауапкершілікті 
ұштастырып сабақ өтуі, бұл заман талабынан туындап отырған мәселе. Жоғары 
деңгейде  сабақ  беретін  оқытушының  алдынан  шыққан  оқушы  –  өмір 
айдынындағы өз жолын адаспай табады, азамат болып қалыптасады. Бұл ұстаз 
үшін  абыройдың  үлкені,  әрбір  мұғалім  осыған  ұмтылса  ұрпақ  алдындағы 
қарыздың  өтелгені.Тұлғаның  бейімділігін,  қажеттілігін  қанағаттандыруды, 
қызығушылығын,  қабілетінің  дамуын  ескере  отырып,  функционалдық 
сауаттылығына  қол  жеткізуді  қамтамасыз  етіп,  жан-жақты  дамыған,  мектепте 
алған  білімін  өмір  бойы  пайдалана  алатын  тұлға  өсіру  –  білім  беру 
мамандарына  жүктелген  үлкен  міндет  деп  түсінгеніміз  жөн.  Марк  Туллий 
Цицеронның «Барлық нәрсені біліп, анализ жасай білу аз. Сонымен қатар, соған 

220 
 
байланысты сауатты қадам жасай білу керек» деген қанатты сөзі бүгінгі таңда 
оқушының оң мен солын ажыра білуіне үйрететін қадам десек те болады.  
 
Библиографиялық сілтемелер 
1.        Ергешбаева  Ш.Н.  «Мүдде  мен  мақсат  –  жарқын  болашақтың 
кепілі».// Өрлеу – Шымкент №1 (7) 02.2014ж. 
2.      Функциональная  грамотность  выпускников  школ  //  Вершловский 
С.Г., Матюшкина М.Д 
3.  Оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  2012-2016 
жылдарға арналған іс-қимыл жоспары. 
4.  Қазақ тілі мен әдебиеті орта мектепте-№ 2,2011 жыл. 
 
 
Галия  Дакияновна  Карашанова  
КГКП «Дворец творчества школьников»  
Казахстан, Усть-Каменогорск 
 
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ НОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ 
НА ЗАНЯТИЯХ ПО ОРАТОРСКОМУ ИСКУССТВУ 
В ОРГАНИЗАЦИИ ДОПОЛНИТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ 
 
В  данной  статье  рассмотрены    пути  внедрения  новых  технологий  при 
обучении ораторскому искусству в организации дополнительного образования.  
Проанализированы  характерные  особенности  условий  обучения 
ораторскому  искусству  с  использованием  новых педагогических  технологий  в 
организации    дополнительного  образования.  Выявлена  и  обоснована 
необходимость  использования  методов  анализа  в  процессе  практической 
работы на занятиях по ораторскому искусству.  
 
Ключевые 
слова: 
интерактивные 
технологии, 
самореализация 
интеллектуальных  и  коммуникативных  качеств  обучающегося,  применение 
умений и навыков качественного общения к жизненным ситуациям. 
 
В  дополнительном  образовании  детей,  где  всегда  были  условия 
свободного,  добровольного  выбора  занятия,  проявления  своей  увлеченности, 
желания  заниматься  каким-либо  делом,  где  очевидна  непринужденность, 
естественность  саморазвития  каждого  (педагога  и  детей),  доминирует 
стихийность  самореализации,  а  не  системно  организованный  процесс 
становления  сознательного  определения  своего  «Я».    Для  организаций 
дополнительного  образования  детей  еще  предстоит  освоить  идею  психолого-
педагогической  поддержки  на  уровне  содержания,  организации  и 
технологического воплощения в образовательном процессе. В дополнительном 
образовании  место  и  ценность  педагогической  технологии,  конкретного 
авторского творчества иное. Здесь технология – способ самовыражения людей, 

221 
 
самореализации  их  интеллектуальных  качеств,  что  соответствует  главному 
основанию образовательной деятельности, – свободный, целевой выбор детьми 
и педагогами путей, способов, содержания и результата совместного общения. 
И  одновременно,  технология  –  это  выбор  наиболее  рациональных, 
эффективных  способов,  приемов,  методик  образовательной  деятельности, 
продуманности  каждого  шага  в  реализации  программы,  ориентации  на 
новейшие достижения в области гуманитарных наук.  
Опыт 
практического 
освоения 
современных 
технологий 
в 
дополнительном  образовании  нельзя  охарактеризовать  полностью  как  опыт 
активного  творчества.  Скорее  всего  —  это  опыт  обучения,  трансформации 
эталонов  в  новые  условия,  это  практика  экспериментальной  деятельности, 
порой основанной только на интуиции, личном опыте и убеждениях.  
Все обучающие, развивающие, воспитательные, социальные технологии, 
используемые в дополнительном образовании детей, направлены на то, чтобы: 

 
разбудить активность детей; 

 
вооружить 
их 
оптимальными 
способами 
осуществления 
деятельности; 

 
подвести эту деятельность к процессу творчества; 

 
опираться на самостоятельность, активность и общение детей. 
Современные  технологии  в  работе  учреждений  дополнительного 
образования детей сочетаются со всем ценным, что накоплено в казахстанском 
и  зарубежном  опыте,  в  семейной  и  народной  педагогике,  они  позволяют 
выбирать наиболее эффективные способы и приемы организации деятельности 
детей  и  создавать  максимально  комфортные  условия  для  их  общения, 
активности  и  саморазвития.  Образовательный  процесс  в  учреждении 
дополнительного образования детей строится на основе реализации различных 
видов деятельности детей, обеспечивается свободный выбор каждому темпов и 
глубины  освоения  образовательных  программ,  осуществляется  активное 
взаимодействие детей разных возрастов в образовательном процессе.  
Исследование  использования  новых  педагогических  технологий  при 
организации  деятельности  учреждения  дополнительного  образования  детей 
позволяет  утверждать,  что  они  являются  одним  из  самых  мощных  средств 
социализации  личности  обучающегося,  поскольку  способствуют  развитию 
таких  личностных  новообразований  как  активность,  самостоятельность  и 
коммуникабельность обучающихся. Успешность применения новой технологии 
зависит не от способности педагога реализовать определенный метод обучения 
на  практике,  а  от  эффективности  и  правильности  применения  выбранного 
метода на определенном этапе занятия, при решении данной задачи и в работе с 
конкретным  контингентом  детей.  Но  главное  –  педагог  должен  уметь 
самостоятельно  проанализировать  свою  работу,  выявить  недостатки, 
определить  их  причины  и  выработать  пути  исправления,  то  есть  основными 
профессиональными  умениями  для  этой  работы  педагога  являются 
аналитические. 

222 
 
В  основе  технологий,  применяемых  в образовательном  процессе  Дворца 
творчества  школьников,    лежит  «технология  успешного  обучения»,  что 
составляет  сущность  обучения  в  системе  дополнительного  образования детей. 
Идея  данной  технологии  –  формирование  технологии  удачливого  человека, 
которому  все  в  жизни  удается,  со  всем  он  может  справиться,  добиться 
поставленной цели.  
В  последнее  время  получил  распространение  ещё  один  термин  – 
"интерактивное  обучение",  которое  активно  применяется  при  обучении 
ораторскому  искусству  детей  школьного  возраста.  Известно,  что  будущее 
потребует  от  них  огромного  запаса  знаний  не  только  по  выбранной 
специальности,  но  в  области  современных  технологий.  Сегодня  большинство 
предложений  о  работе  требуют  минимальных  компьютерных  знаний,  поэтому 
очень  важно  при  обучении  школьников  учитывать  то,  что  современные 
информационные технологии приобретают первостепенное значение. 
Занятия,  построенные  в  интерактивном  режиме,  вызывают  заметный 
интерес  у  обучающихся,  прежде  всего,  потому,  что  нарушен  привычный  и 
несколько  надоевший  порядок  работы  на  уроке  в  школе.  Такие  занятия  
позволяют  каждому  побыть  не  в  роли  пассивного  слушателя,  а  в  роли 
активного  участника,  организатора  учебного  процесса.  Об  отношении 
обучающихся  к  занятиям  по  ораторскому  искусству,  построенным  в 
интерактивном  режиме,  говорят  результаты  анкетирования,  проведённого 
среди  обучающихся.  Из  29  опрашиваемых  27  ответили,  что  они  лучше 
усваивают материал и хотели бы, чтобы данная технология использовалась при 
изучении всех предметов. 
В  процессе  работы  в  интерактиве  у  обучающихся  формируются 
коммуникативные  навыки,  способность  к  сотрудничеству  и  взаимодействию, 
развивается  критическое  мышление,  что  является  необходимым  для  их 
будущей 
профессиональной 
деятельности. 
Интерактив 
исключает 
доминирование как одного выступающего, так и одного мнения над другими. В 
ходе  диалогового  обучения  обучающиеся  учатся  критически  мыслить,  решать 
сложные  проблемы  на  основе  анализа  обстоятельств  и  соответствующей 
информации,  взвешивать  альтернативные  мнения,  принимать  продуманные 
решения, участвовать в дискуссиях, общаться с другими людьми. Для этого на 
занятиях  организуются  индивидуальная,  парная  и  групповая  работа, 
исследовательские  проекты,  ролевые  игры,  работа  с  документами  и 
различными источниками информации, творческие работы и др. 
Интерактивное обучение одновременно решает несколько задач: 
-  развивает  коммуникативные  умения  и  навыки,  помогает  установлению 
эмоциональных контактов между обучающимися; 
- решает информационную задачу, поскольку обеспечивает обучающихся 
необходимой  информацией,  без  которой  невозможно  реализовывать 
совместную деятельность; 
- развивает общие учебные умения и навыки (анализ, синтез, постановка 
целей и пр.), то есть обеспечивает решение обучающих задач; 

223 
 
-  обеспечивает  воспитательную  задачу,  поскольку  приучает  работать  в 
команде, прислушиваться к чужому мнению. 
Интерактивное обучение отчасти решает еще одну существенную задачу. 
Речь  идет  о  релаксации,  снятии  нервной  нагрузки,  переключении  внимания, 
смене форм деятельности и т. д. 
На  занятиях  по  ораторскому  искусству  применяются  следующие 
технологии интерактивного обучения: работа в парах, работа в малых группах, 
аквариум,  незаконченное  предложение,  мозговой  штурм,  дерево  решений, 
ролевая (деловая) игра, дискуссия, дебаты. 
Использование  в  работе  технологии  интерактивного  обучения  дает 
обучающемуся: 
-    развитие личностной рефлексии; 
-    осознание включенности в общую работу; 
-    становление активной субъектной позиции в деятельности; 
-    развитие навыков общения; 
-    принятие нравственности норм и правил совместной деятельности; 
-    повышение познавательной активности. 
классу: 
-    формирование класса как групповой общности; 
-    повышение познавательного интереса; 
-    развитие  навыков  анализа  и  самоанализа  в  процессе  групповой 
рефлексии; 
педагогу: 
-     нестандартное отношение к организации образовательного процесса; 
- 
формирование  мотивационной  готовности  к  межличностному 
взаимодействию не только в учебных, но и жизненных ситуациях. 
Интерактивное  обучение  повышает  мотивацию  участников  общения  в 
решении  обсуждаемых  проблем,  что  дает  эмоциональный  толчок  к 
последующей  поисковой  активности  участников,  побуждает  их  к  конкретным 
действиям.  Думаю,  не  может  не  впечатлять,  что  в  интерактивном  обучении 
каждый  успешен,  каждый  вносит  свой  вклад  в  общий  результат  групповой 
работы,  процесс  обучения  становится  более  осмысленным  и  увлекательным. 
Кроме  того,  интерактивное  обучение  формирует  способность  мыслить 
неординарно,  по-своему  видеть  проблемную  ситуацию,  выход  из  нее; 
обосновывать  свои  позиции,  свои  жизненные  ценности.  Вместе  с  тем 
интерактив  развивает  такие  черты,  как  умение  выслушивать  иную  точку 
зрения,  умение  сотрудничать,  вступать  в  партнерское  общение,  проявляя  при 
этом  толерантность  по  отношению  к  своим  оппонентам,  необходимый  такт, 
доброжелательность  к  участникам  процесса  совместного  нахождения  путей 
взаимопонимания, поиска истины. 
При интерактивном обучении педагог выполняет функцию помощника в 
работе,  одного  из  источников  информации.  Центральное  место  в  его 
деятельности  должен  занимать  не  отдельный  обучающийся  как  индивид,  а 
группа  взаимодействующих  обучающихся,  которые  стимулируют  и 

224 
 
активизируют  друг  друга.  Таким  образом,  освоение  педагогом    проблемно-
поисковых методов – это и есть, самый верный путь к организации творческо-
исследовательской  деятельности  обучающихся,  а  значит,  интерактивного 
обучения. 
Систематическое  проведение  занятий  по  ораторскому  искусству  с 
использованием  интерактивных  методов  и  ИКТ  даёт  возможность  сделать 
вывод о том, что задача развития творческих способностей учащихся успешно 
решается. Одним из главных достижений педагогической деятельности считаю 
создание  на  занятии  ситуации  успеха,  что  позволяет  активизировать  развитие 
творческих  способностей,  стимулировать  их  проявление,  а  также 
способствовать повышению результатов обучения обучающихся.  
Педагог  при  внедрении  новой  технологии  в  образовательный  процесс 
должен уметь: 

 
применять  методы  и  приемы  обучения,  используемые  в  данной 
технологии; 

 
проводить  и  анализировать  учебные  занятия,  построенные  по  новой 
технологии; 

 
научить школьников новым методам работы; 

 
оценивать  результаты  внедрения  новой  технологии  в  практику, 
используя методы педагогической диагностики. 
Одним из наиболее известных международных оценочных исследований, 
основанных 
на 
концепции 
функциональной 
грамотности, 
является 
Международная  программа  оценки  учебных  достижений  15-летних  учащихся 
(Programme for International Student Assessment - PISA), проводимой под эгидой 
Организации  экономического  сотрудничества  и  развития  (ОЭСР).  На  занятия 
по  ораторскому  искусству  в  основном  производится  набор  в  группы  детей 
старшего  и  среднего  школьного  возраста.  В  этом  возрасте  школьник  имеет 
основные  знания  и  умения  по  языку.  А  это  является  необходимым  условием 
для  занятий  ораторским  искусством.  Имея  достаточный  словарный  запас, 
обучающийся  легче  вовлекается  в  процесс  общения.  Однако  во  Дворец 
приходят дети, не имеющие достаточного словарного запаса. В ходе общения,  
созданных комфортных условий, обучающиеся овладевают необходимыми для 
них знаниями и умениями, учатся общаться в различных ситуациях.  
В  Национальном  плане  действий  по  развитию  функциональной 
грамотности  школьников  на  2012-2016  годы  показаны  результаты    участия 
Казахстана  в  исследовании  PISA  в  2009  году,  которые  свидетельствуют,  что 
доля казахстанских школьников, готовых: 
1) адекватно использовать более или менее сложные учебные тексты и с 
их  помощью  ориентироваться  в  повседневных  ситуациях,  составляет  5%  от 
числа  участников  исследования  грамотности  чтения  (средний  показатель  по 
странам ОЭСР - 28,6 %); 
2)  эффективно  работать  с  конкретными  моделями  для  конкретной 
ситуации, развивать и интегрировать разные задания, составляет 4,2% от числа 

225 
 
участников исследования математической грамотности (средний показатель по 
странам ОЭСР - 16% участников). 
Занятия  по  ораторскому  искусству  с  использованием  новых 
педагогических  технологий,  опытно-экспериментальная  работа  позволяют 
решать  вышеизложенные  задачи.  В    экспериментальные  группы  входят 
практически  все  вновь  открывшиеся    студии  после  приобретения  статуса 
Дворца, в том числе школа ораторского искусства. В ходе экспериментальной 
деятельности  выявлено,  что  школьники,  посещающие  данную  школу, 
приобретают навыки общения,   более эффективно работают над выполнением 
заданий    для  конкретной  ситуации,  развивают  и  интегрируют  задания 
различной  степени  трудности,  учатся  применять  умения  и  навыки 
качественного общения непосредственно к аспектам жизненных ситуаций.  
В  Национальном  плане  действий  по  развитию  функциональной 
грамотности школьников на 2012 - 2016 годы указаны конкретные действия по 
развитию дополнительного образования: 
«К  факторам,  влияющим  на  достижение  образовательных  результатов, 
страны-лидеры PISA относят охват учащихся дополнительным образованием и 
внешкольными  занятиями.  Будет  обеспечена  интеграция  деятельности 
организаций  дополнительного  образования  и  общеобразовательных  школ  для 
обеспечения  достижения  образовательных  результатов  (функциональной 
грамотности)  с  учетом  склонностей,  удовлетворения  потребностей,  интересов, 
развития  способностей  личности.  В  целом  интеграция  будет  способствовать 
профессиональному  самоопределению  личности  и  формированию  у  учащихся 
потребности  в  творческой  и  инновационной  деятельности.  Будет  повышена 
социальная  значимость  организаций  дополнительного  образования  с 
вовлечением  в  них  учащихся  из  социально  незащищенных  семей  и  детей  с 
ограниченными возможностями». 
Использование  новых  технологий  при  обучении  ораторскому  искусству 
школьников  города  способствуют  решению  основных  задач,  изложенных  в  
Национальном  плане  действий  по  развитию  функциональной  грамотности 
школьников на 2012 – 2016 гг.: 
-  изучение  отечественной  и  международной  практики  развития 
функциональной грамотности школьников; 
-  разработка  учебно-методического  обеспечения  образовательного 
процесса; 
-     развитие системы оценки и мониторинга качества образования школьников; 
-      укрепление  материально-технической  базы  школ  и  организаций  системы 
дополнительного образования. 
Во  Дворце  творчества  имеются  необходимые  условия  для  развития  и 
получения  качественного  дополнительного  образования  школьниками  города: 
учебный  кабинет,  оснащенный  необходимым  оборудованием,  материально-
техническая  база  соответствует  современным  требованиям,  созданы 
благоприятные  комфортные  условия  для  взаимодействия  педагогов  с 
обучающимися.  В  экспериментальных  группах  проводятся  мониторинговые 

226 
 
исследования  качества  образования  детей  школьного  возраста,  которые 
свидетельствуют  об  удовлетворенности  детьми  условиями,  созданными  во 
Дворце  творчества  школьников.  Данная  задача  является  одной  их 
главенствующих в стратегическом плане развития Дворца.  
 
Библиографические ссылки 
1. Евладова  Е.Б.,  Логинова  Л.Г.,  Михайлова  Н.Н.  Дополнительное 
образование  детей:  Учеб.  пособие  для  студ.  учреждений  сред.  проф. 
образования. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2002. – 352с. (С. 176 – 
185)  
2. Кажигалиева  Г.А.,  Васенкова  М.В.  О  принципах  и  методах 
технологии  интерактивного  обучения  русскому  языку  в  средней 
школе//Педагогика, 2005, №2. 
3. Козыбаев,  Е.Ш.  Какой  быть  модели  образования  XXI  //  Начальная 
школа Казахстана. – 2005. – № 6. – С. 16-19.  
4. Айкинбаева,  Г.К.  Одаренные  дети:  выявление,  обучение  и  развитие  / 
Г.К. Айкинбаева // Воспитание школьников (РК). – 2005. – № 3. – С. 20-
21. 
5. А.А.  Аладьина,  М.Е.  Минайдарова,  Х.Т.  Абдрахманова.  Роль 
интерактивных  методов  обучения  в  формировании  креативной 
личности,  Таразский  государственный  педагогический  институт,  г. 
Тараз. 
 
 
Светлана Николаевна Курмашова  
Оксана Сергеевна Быкова  
Сергей Александрович Леонтьев  
Галина Николаевна Леонтьева  
КГУ «Красноярская  средняя  школа» 
Казахстан, ВКО, Бородулихинский район,  
с. Красный Яр 
 

жүктеу/скачать 5,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: