Непрерывного педагогического образования, рассмотрены вопросы роста

539 

 

құрастыру  мақсатында  нақты  бір  өлшемдер  мен  қағидалар  бойынша  жіктеу. 

Блум таксономиясын сабақта тиімді қолдану арқылы оқушылардың өзіндік ой-

пікірлерін  еркін  жеткізуді,  өзіне  сын  көзбен  қарауды,  әр  нәрсеге  күмән 

келтіруді,  есте  сақтау  және  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуды 

қалыптастырады.  Блум  өзінің  «Таксономия»  атты  еңбегінде  білімді  игеруге 

қарапайымнан күрделі үрдіске  бағытталған 6 когнитивтік( танымдық) аймақты 

атап көрсетті. Олар: білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау және бағалау. 

 

 

Кесте1. Блум таксономиясын қолдану 

Ойлау деңгейі 

Анықтамасы 

Мұғалімнің  іс-

әрекеті 

Оқушының 

іс-

әрекеті 

Қолданылатын 

етістіктер 

Білу 

оқыған 

материалды 

есінде 

сақтап, 

қайта 

айтып 

беру 

оқушыға 

түсіндіреді, 

көрсетеді,  бағыт 

береді 

қабылдайды,  есте 

сақтайды, тану 

атау, есте сақтау 

Түсіну 

берілген 

ақпаратты 

түсіну,  мәселені 

өз 

сөзімен 

жеткізу 

салыстырады, 

қарама-

қайшылық 

туғызады, 

көрсетеді 

түсіндіреді,  қайта 

өңдейді, 

айқындайды 

талқылау, 

анықтау, айту 

Қолдану 

оқыған 

ақпаратты  жаңа 

жағдайда 

қолдану 

бақылайды, 

көмектеседі, 

тағайындайды 

мәселені  шешеді, 

білімдерін 

көрсетеді 

қолдану, есептеу, 

өзгерту,  таңдау, 

жіктеу, 

аяқтау, 

жаттығу, 

тәжірибе жасау 

Талдау 

ақпаратты 

бірнеше 

бөліктерге 

жіктей білу 

бағыттайды, 

зерттейді, 

ақпарат береді 

ажратады, 

жіктейді, 

талқылайды 

топтау,  саралау, 

салыстыру, 

зерделеу, 

зерттеу, 

бөлу, 

ара 

қатынасын 

белгілеу,  реттеу, 

қарама-қарсы 

қою,  түсіндіру, 

тексеру 

Жинақтау 

алынған ақпарат 

негізінде  ойды 

жинақтау 

талқылайды, 

жинақтайды, 

бағалайды 

жинақтайды, 

жоспарлайды, 

тұжырымдайды 

қайта  құрастыру, 

біріктіру,  өңдеу, 

тұжырымдау, 

алмастыру, 

жоспарлау, 

ойластыру, 

түрлендіру, 

ұйымдастыру, 

әзірлеу, 

дайындау, 

орнату, 

іске 

асыру 

Бағалау 

нақты 

белгіленген 

критерийлер 

нақтылайды, 

айқындайды, 

бағалайды 

таңдайды, 

бағалайды 

таңдау, 

түсіндіру, 

салыстыру, бөлу, 

540 

 

бойынша 

бағалау 

қорытынды 

жасау, 

өлшеу, 

санау, 

болжау, 

жорамалдау, 

негіздеу,  ұсыну, 

айыптау, 

дәлелдеу, 

сендіру,  шешім 

шығару, 

қадағалау, 

тексеру, бағалау 

 

Шығармашылық  ізденіске  жетелейтін  бір  жол-проблемалық  оқыту 

технологиясы.  Проблемалық  оқыту  технологиясының  негізгі  ерекшелігі-жеке 

тұлғаның  танымдық  қабілеттерін  және  танымдық  үрдістерін,  белсенді  сөздік 

қорын  дамытуға  бағытталуында.    Ғалым-психолог  Л.С.Выготский  оқытуды 

жақын  арадағы  даму  аймағына негізделіп оқытылу  керек   және оқушылардың 

мүмкіндіктерінен  кішкене  жоғары  болу  керек  деп  есептеді.  Жаңа  материал 

тәжірибеге сүйенетін жағдайда ғана жаңаға қызығушылық туатынын есте ұстау 

керектігін атап өтті. Проблемалық ситуацияның пайда болуының басты шарты- 

бұл мұғалімнің және оқушының жақын даму аймағындағы проблеманы көруі. 

 

Кесте 2. Л.С.Выготский бойынша баланың ақыл-ойының даму деңгейлері: 

 

Өзекті даму деңгейі 

Жақын даму аймағы 

Ықтималдық деңгейі 

Бұл  оқушының  нақтылы 

даму  деңгейі,  яғни  бұл 

оның  осы  шақта  жеткен 

даму 

деңгейі. 

Ол 

оқушының  өз  бетімен 

қойған 

мәселені 

орындауымен 

сипатталады. 

Бұл өзекті және ықтималды 

даму  аймағы  арасындағы 

ара қашықтық. 

Оқушының 

мәселені 

ересектердің 

немесе 

озат 

оқушылардың 

көмегімен 

бірлесе шешуі. 

 

Биология  ғылымы-жаратылыстану  бағытындағы  пәндер  ішіндегі  ең 

маңыздысы, өзектісі. Ол адамның рухани жан-дүниесін байытатын, жан-жақты 

дамуына  ықпал  ететін  пән.  Мектепте  биология  пәнін  оқытудың  нәтижесінде 

қоршаған ортаға, тіршілікке ( өмірге) деген және табиғатқа құрметпен қарауға 

негізделген шынайы сүйіспеншілік көзқарас қалыптасады. Келешек таңдайтын 

мамандығына қарамастан тіршіліктің құндылығын түсінетін, биологиялық және 

экологиялық  сауатты,  жан-жақты  жетілген,  тірі  табиғат  иелерімен  мәдениетті 

қарым-қатынас  дағдысын  меңгерген  жеке  тұлға  қалыптасады.  Адамзат 

тарихында  жиырмасыншы  ғасыр  атом  энергиясын  пайдалануды  үйреніп, 

тұқымқуалаушылық  материалын  өзгерте  алған,  ғарышқа  қадам  басқан  ғасыр 

ретінде  есте  қалады.  Табиғаттың  ашылмаған  тылсым,  құпия  сырлары  өте  көп. 

Биосфераның  жасырын  сырларының  толық  ашылу  мерзімі  де  белгісіз.  Міне, 

осы  құпияларды  ашып,  олардың  терең  сырына  үңіліп,  өз  күш-жігерлері  мен 

білім-дағдыларын 

биология 

ғылымына 

арнайтын 

жас 

ізденімпаз, 

541 

 

шығармашылықпен жұмыс жасайтын,  талапты да дарынды жастарды оқытып 

тәрбиелеу  үшін  олардың  бойында  жаратылыстану  ғылыми  сауаттылықты 

анықтайтын  мынадай  құзіреттілікті  қалыптастыру  керек:  жаратылыстану 

ғылыми  зерттеудің  негізгі  ерекшеліктерін  түсіну  (немесе  жаратылыстану 

ғылыми әдістерін тану); бар ғылыми білімдер негізінде жаратылыстану ғылыми 

құбылыстарды түсіндіру және сипаттауды білу, сондай-ақ өзгерістерді болжай 

алу; ғылыми дәлелдемелерді қолдана білу және бар мәліметтерден қорытынды 

алу үшін, оларды талдау және дәлелді бағалау. 

 

Библиографиялық сілтемелер 

1. //12 жылдық білім беру. - №2. 2006 ж. 25-бет 

2. //Химия мектепте. -№6. 2008 ж. 10бет 

3. //Биолог анықтамалығы. -№6. 2013.ж. 16-бет 

жүктеу/скачать 8,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: