Несіпбаев Іөлеутай биология гылымдарының докторы, профессор, Кдзақстан
жүктеу/скачать 13,53 Mb. Pdf көрінісі
|
nesipbaev t adam zhne zhanuarlar fiziologiiasy
| жетекшілері, немесе пейсмекерлер, деп атайды.
Синус түйіні торшаларына жүрекше етінің торшаларымен салыс- тырғанда, мына ерекш еліктер төн: 1) ты ны ш ты қ потенциалы аз; 2) қозу табалдырьпы томен; 3) өрекет потенциалының өсу шагшіаң- дығы баяу, бірақ ол тез өсе алады; 4) реверсия аз немесе байқалмай- ды; 5) реполяризация (кері үйектену) өзгеше жөне ш апш аң жүреді. Осымен байланысты синус түйінінде жүрекшемен салыстырғанда қозу жеңіл жөне жиі туындайды. Сондықтан қалыпты жағдайда қозу тол- қыны алдымен осы Кис-Ф ляк түйінінде пайда болады, ал өткізгіш жүйенің басқа бөліктерінде қозу туындамайды. Олардың өрекетін К ис-Ф ляк түйінінен келген күшті импульстер басып тастап отыра- ды. Осымен байланысты К ис-Ф ляк түйінін бастаушы түйін немесе бірінші дөрежелі автоматизм орталығы деп атайды. Ашофф-Тавар түйінінде автоматизм қасиеті азырақ, ал Пуркинье талшықтарында одан да аз. Бұл түйіндерді екінші жөне үшінші дөрежелі автоматизм орталықтары деп атайды. Автоматизм қасиеті жүректің веналық бөлігінде күштірек дамыған да, артериялық бөлігінде азая түседі. Сонымен қатар ол жүрек табанында жақсырақ дамыған да, жүректің үш ына қарай азаяды. Бұл заңцы лы қты автоматизм градиент і (Гаскелл заңы) деп атайды. 51 65- сурақ. “Ж урек заңы” деген не? Филогенез барысында жүрек ётінде жиырылу күшін жүрекке қай- тып оралған қан мөлшерінің көбеюіне, артериялардагы қысым деңгейі- нің жоғарлауына байланысты арттыратын қабілет қалыптасқан. Бұл орта жағдайына бейімделудің бір түрі, себебі аталған жөйтгер дене жүмысы кезінде жөне түрлі эмоцйялар жағдайында туындайды. Тыныштық жагдайларындагы организмнің жүрегі босаңсып (диа стола) жиырылар алдында жүрёк еті талшықтарының белгілі бір ұзын- д ы қ шамасы (бастапқы ұзындық) болады. Жүрекке қан оралымы көбейсе немесе артериялардагы қысымның жоғарылауьша байланыс ты онда қан іркелсе, жүрек қуыеы керіліп, жүрек еті талшықтары- ны ң бастапқы ұзындығы үлкейеді. Қан оралымы неғүрлым көп артериялардагы қысым неғүрлым жогары болса, соғұрлым ет тал- шықтарының керілу деңгейі артатүседі. Неміс ғалымы Отта Франк пен ағылшын ғалымы Эрнест Старлинг алғаш рет жүрек еті негұрлым көбірек созылса, оның согұрлымкүштірек жиырылатынын дәлелдеді. Жүрек етінің бұл ерекшелігін “журек заңы "деп атайды. Демек, жүрекке қан неғұрлым көп рралса, ол соғұрлым қанды көп айдайды. Осымен байланысты жүректен қуылатын қан мөлшері венамен оралатын қан- ның мөдшеріне қарай өзгеріп отырады да, оң жөне сол қарыншалар- дан қуылатын қанны ң жалпы көлемі бірдей деңгейде сақталады. 66- сурақ. Журек биотогы дегён не, оны қалай зерттейді? Жүрек етінің қозуымен байланысты туындайтын биоэлектрлік құбы- лысты журек биотогы деп атайды Ж үрек еттері қозу толқыньімен бір сөтте қамтылмайды. Оньщ бір бөлігінде қозу пайда болғанда, басқа бөлігі тыныштық күйде болады. Осьщан жүректің қозған теріс зарядты бөлімі мен қозбаған оң зарядты бөлімінің арасыңда потенциалдар айыр- масы туындайды да, биоток пайда болады. Оның кернеуі өте томен (1-2 мв), ал күші ампсрдің миллионная бір бөлігіндей ғана болады. Ж үрекге пайда болған өрекет потенциалы бүкіл денеге тарайды, сондықтан арнайы сезімтал аспаптарды пайдалана отырып осы по тенциалдар толқынын қисы қ сызық бейнесінде жазып алуға болады. Жүрек етгеріндегі биоэлектрлік құбылысты зертгейтін әдісті - электро кардиография, биотоктарды зерттеу үшін қолданатын аспапты - электрокардиограф, ал биотоктарды бейнелейтін қисы қ сызықты - электрокардиограмма (ЭКГ) деп атайды. Электрокардиограммада бес кертпеш болады (PQ RST). Р кертпеші жүрекшелер қозган кезде, ал Q RST кертпештері қарыншалар қозғанда пайда болады. ЭКГ-ны жазу үшін денеден үш түрлі жолмен ток тартылады: 1) оц жене сол кол- дан; 2) оц қол мен сол аяқтан; 3) сол қол мен сол аяқтан. Малда тиісінше алдыңғы жене артқы сирақтардан. 52 жүктеу/скачать 13,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|