§ 7. ¥л (кыз) асыраи ату туралы өтініштер бойынша сот ісі

К.Р Заныңда бекгплген шарттарды сактатанда тана тана асырап 
алу мүмкін болады. Олар:
— азаматтардын бала асырап алу гілегі («Неке және отбасы 
луралы* КР Занынын 77-бабы);
— асырагі алушы мен асыранушылардын жеке басына каты- 
сты зан талашарын сактау («Неке және отбасы туралы» ҚР За- 
нынын SO, 85-баптары);
— ата-аналарынын немесе олардын орнындаты адамдардын 
асырап алута келісімі («Неке жәпе отбасы туралы* Занынын 
82-бабы);
— асырануына балапың өз келісімі («Неке және отбасы ту­
ралы» КР Заиынын 84-бабы);
— асырап алушынын жубайынын келісімі («Неке және от­
басы туралы» КР Занынын 85-бабы).
Ең алдымен асырап алу ерікті акт. Ол бата асырап алу ниеп 
бар азаматіардын өз бастамасы бойынша бекітіледі. Сондык 
там да зам тек асырап алушылардын тілегі бойынша така асы­
рап алута рұксат етеді. Асырап алушылардан баска ешкім де 
асырап алу туралы істі козғай алмайды. Асырап алушыда бала- 
ларыным болуы (тутан немесе асыранды) асырап алуына кедерп 
бола алмайды; асырап алушылар мен асыранушылар арасын- 
дагы туыстык катынас та асырап алута кедерп бола алмайды.
Казакстан Республикасының азаматы болып табылатын ба- 
лалар шетел азаматтарынын. асырауына Казакстан Республи- 
касынын азаматтары асырап алуына бере алмайтын жагдайда 
тана беріледі («Неке жэне отбасы туралы» КР Занынын 76-бабы). 
Бүл ереже 1986 жылы З-желтоксанда БҮҮ Бас Ассамблеясы- 
нын карары бекгткен хапыкаралык денгейде бала асырап алута 
катысты элеуметпк жэне кукыктык принпиптер туралы Дек- 
ларацмята, 1989 жылы 20 карашада Нью-Йоркте кабьтлдантан 
«Бала кукыктары туралы конвеншіяның» 21-бабына сэйкес.
1с бойынша сот ісі бала асырап алута ниеті бар азаматтардын 
асырап алынатым бала туратын жердеп аудандык сотка арыз 
беруінен басталады. Бул істі тез шешуте жэне оган камкоршы 
ортандарды сотка катысуга тартуға мумкіндік бередк Арызга 
асырап алушы жеке кол коюы керек. Асырап алушынын мүддесі 
үшін арызды біречдін беруі мүмкін емес. Батаны асырап алу 
туралы істі сот жабык сот отырысында карайды. Асырап алу 
туралы арызында жай деректемелерден баска мыналар көрсе- 
тілуі тиіс (КР АІЖ К 150-бап):
305

— асырап алушылардын теп, аты, экесжш аты, олардын ме- 
кенжайы;
— асырап алынатын баланын теп, аты, әкесінін аты жэне 
туган жылы, мекенжайы (орналаскан жері), оныкага, апалары- 
нын болуы;
— асырап алушылардын бала асырап алу өтінішін непздеп 
растайтын мэн-жайлар;
— асырап алынатын баланын атын, теп, экесжш атын өзгерту 
туралы өтініш;
— онын туылган күні (бір жаска деііін асырау кезінде);
— асырап алынатын баланын туган жері;
— баланын туылганы туралы актлле асырап алушылардын 
(асырап алушы) ата-ана (әке немесе ана) ретінде жазылуы -
асырап алушылардын тллеп бойынша баланын туылганы тура­
лы актіге сай өзгерістер енпзу (КР А1ЖК 317-2-бабы).
Сот асырап алушылардан арыз кабылдау кезінде асырап алу- 
шылар, олар асырап алгысы келетж балалар, олардын ата-ана- 
лары туралы, асырап алынатын баланын туылганы туралы аза- 
маттык хал актілерін жазуда өзгеріс енпзу мүмкінджтері тура­
лы мәліметтерді, сонымен коса, арызга пркелетж мынадаи 
косы мша күжаттардын барын тексеруі кажет:
— баланын түратын жерждеп камкоршы оріанынын асырап 
алудын непзділігі мен асырап алынатын баланын мүддесніе сай 
келепндіп туралы корытындысы (К.Р АІЖК 317-3);
— асырап алушылардын түрмыс жагдайын тексеру актісі;
— баланын туу туралы куэлшнж жэне акт жазбасынын 
көшірмесі;
— асырап алынатын баланын денсаулыгы, акыл-ойы мен 
физикалык дамуы туралы күзыретл органным меднпнналык 
корытындысы;
— занмен талап етілсе, ата-аналарынын асырап алуга мждетп 
түрдеп келісімі;
— келісім (камкоршысынын. асырап алатын ата-аналарынын 
баланы асырап алуга онын камкоршысынын жэне ата-ананын 
камкорымсыз калган балалар үйінж) («Неке жэне отбасы тура­
лы» КР Занынын 84-бабы);
— он жаска дейжп асырап алынатын баланын келісімі («Неке 
жэне отбасы туралы» К.Р Заны 84 бап).
— он аллы жаска, кэмелелке жасы толмаган ала-ана үл (кыз) 
асырап алган жагдайла, ата анасынын немесе камкориіысынын
106

рүксаты керек, олар болмаған жагдайда — камкоршы органдар- 
дын келісімі («Неке және отбасы туралы» KJ* Заныньш 82-бабы).
- арызданушынын осы баланы асырап ала алатынын рас- 
тайтын дәлелдер;
Баланы шетел азаматы асырап алатын жағдайда, сот арызда- 
нушыдан мыналарды талап етуі тиіс:
- оның түрмыс жагдайы мен асыраушы бола алатынына 
мүмкіндіп жөнінде корытьшды;
- аталған органдарда шетел азаматынын Казакстан Респуб- 
ликасының азаматын — баласын асырап алуға ниет білдіріен 
түлға ретшде тіркелгенін растайтын дипломат иялык өкілдіктщ 
немесе Қазакстан Республикасынын консулдық мекемесінін 
берген күжаты;
- бала асырап алғысы келетш шетел азаматы шетелде не 
Кдзакстан Республикасында түракты түрады және үш айдан бері 
орталык есепте түратынына көэ жеткізуі керек.
Сот бала асырап аду туралы істі карау кезінде камкоршы 
органный ӨК
1
ЛШ жэне асырап алатын баланын ата-анасын. ата- 
анасы болмаған жагдайда онын жакын туыстарын, ата-анасы- 
нын камкорынсыз калган балалар үинпн өкілдерін, өзге мүдделі 
түлғаларды және баланың өзін, егер ол 10 жаска толган болса 
міндетп түрде шакыруы тиіс. Сонымен коса, асырап алушы ары- 
зына бала асырап алуды сүрауын негіздейтж мән-жайларды 
көрсетуі тиіс.
Сот бала асырап алу туралы арызды карай отырып арызды 
канагаттаңдыру немесе оны канатаггандырудан толыгымен не­
месе асырап алушылардын өтінішінің бір бөлігінен бас тарту 
туралы шешім шыгарады.
Асырап алу туралы өпнішті канағаттандырган кезде сот нак- 
ты бір адам баланы асырап алды деп таниды. Асырап алғандығы 
туралы шешімде сот мыналарды шеішп және оны шешімінін 
карар бөлімінде накты көрсетуі тиіс:
- асырап алынған баланын аты, теп және әкесінін аты, ба­
ланын туған жері, туылған күнінін өзгертілгені туралы дерек- 
тер;
- асырап алушылардын асырап алынған баланын ата-ана 
решите жазылуы;
- кайтыс болған ата-анасына катысты жеке мүліктік және 
мүлікгік емес күкыктар мен міндеттерді сактау туралы, асырап 
алынатын балаға зейнетакы және өтемакы алу күкығынын сак- 
талуы туралы («Н еке ж әне отбасы туралы» КР Занынын 
90-бабы).
307

Занды күшіне енген сот шешімінін көшірмесі баланы асы- 
рал алулы мемлекетпк тіркеу үшін сот орналаскан жсрдеп аза- 
маттык хал актілерін жазу органына, сондай-ак камкоршы 
органға үш күн мерэім ішінде жіберіледі (КР АІЖК 317-5-баг) 
Сот «Неке және отбасы туралы* К.Р Заиынын 95-бабынын 
2-зармагына сойкес, мынадай жаідайлар болганда бала асырап 
алу күкыгынан айыралы:
1) баланын мүдаесіне карай және онын пікірін есепке аза 
отырып, асырап азушынын кінәсі жок болса Мүндай мән-жай- 
ларға мыналарды жаткызуға болады: асырагі алушы мен асы­
рап алынатын баланын арасында өзара түсіністік карым-каты- 
нас калыптаспаса; асырап алғаннан кенін баланын акыл-есі шала 
екендіп аныкталса; капы бауыр басып калган және умыта ал- 
мантын баланын ата-анасынын іс-әрекетке кабпетпліктері кал- 
пына келсе;
2) «Неке және отбасы туралы* К.Р Занынын 95-бабыныч 
І-бөліміне сәйкес асырап алушының кінәсі болса. Оларга: үл 
(кыз) асырап алушы өзіне жүктелген міндеттерді орынлаудан 
жаптаруы, ата-ана күкыктарын тым катал пайдазану, асырап 
алган баласына кагыгездікпен карау, олардын жыныстык кол 
сүкпаушыльн ына кастанлык жасау, маскүнемдікпен, есірткімен 
немесе зоксикоманнемен ауырады деп танылгашар жатады.
3) жалган күжапык пепзімде база асырап азу туралы шешім- 
ді кабылдау, зан бойыиша мшдетті болган аза-анасынын келісі- 
мінсіз база асырап азу («Неке жэне отбасы туралы» К.Р Заны 
82-бап); некеле турған түлганын жүбайынын келісімінсіз бала- 
пы асырап азуы, «Неке жэне озбасы туразы» К.Р Занынын 
80-бап 1-болімінде карастырылган база асырап алу максаттары 
мен шартгарды бузу
Асырап азу туразы сот шешімі шыккан сэттен бастап ул 
(кыз) асырап азу жарамсыз деп танылады.

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: