§ 1. Сырттай сот ісі угымы жэне онын мэігі

өздерінін катысуынсыз істі карау туралы ары і түскенде ғана істі 
сырттай карауға рүксат етіледі.
Занда карастырылмаған жағдайлармен істі сырттай карау 
азаматтык іс жұрпзу занын елеулі түрде бүзу деп саналады және 
сот шешімін жокка шығаруға әкеліп соктырады.
КР А1ЖК «Сырттай сот ісі жәие сырттай шешім шыгару» 
деген 24-тарауында сот ісін сыртгай караудын шарты, ережесі 
мен негізі, сырттай шешімнің мазмүны мен заңды күші және 
оган шатымдану тәсілдері карастырылган. К.Р АІЖК 260-бабын- 
да тиісті түрде сот отырысынын болатын уакыты мен ориы ха- 
барланған жауап беруші сот отырысына келмеген және келмеу 
себебін хабарламаган, сондай-ак өзінін катысуынсыз істі кара­
улы өтінбеген жағдайда, егер де талап коюшы бүган карсы бол- 
маса, іс сырттай карау тәрпбімен каралатыны карастырылтан.
Істі сырттай карап, сырттай шешім шыгару жауап беруіиі 
үшін кажет деп саналатынын есте үстаған жөн.
Сот отырысынла талап кою ш ынын ауызш а талаптары 
зерттелетж, бір тарап катыспағандыктан істі талкылау кезінде 
сот жарыссөзі өткізілмеитіндіктен, сырттай сот ісі жалпыға 
кеңінен тараған сот істерінің карапайым тәртібімен сазыстыр- 
ғанда жеңілдетілген сот ісі болып табылады. Сонымен катар, 
жеңілдетілген сырттай сот ісі сот отырысында сөз сөйлемейтін, 
өтінім жасамайтын, талап коюшынын арызындагы талаптар мен 
растауларын жокка шыгармайтын жауап берушінін жоктыгы- 
мен тікелей байлансты.
Талап кою арыздары каралатын және шешілетін сот істері 
тана сырттай сот ісі бола алады. Сыртгай сот ісінін ережесж 
ерекше сот істерін карап, шешуге, сондай-ак бүл істерде күкык 
туралы дау болмайтындыктан, бұкаралык күкыктык карым- 
катынастардан туындаған істерге колданылмайды.
Талап кою арыздарын сырттай сот ісі тәртібімен карап, 
шешудін шарттарына мыналар жатады:
1) Жауап берушіге сот отырысынын болатын уакыты мен 
орнын тністі түрде хабарлау;
2) жауап беруші себепсіз сот отырысына келмеген және істі 
өзінің катысуынсыз караулы өтінбеген жағдайда;
3) талап коюшы істі жауап берушшш катысуынсыз карап, 
шешуге келіскен жағдайла;
4) талап коюшы арызындагы талаптары мен оларлын непзін 
өзгертусіз, сондай-ак койған татаптарының мөлшерін үлғайт- 
паган жағдайда.
251

Осы аталған шарттардың бірін сактамаган жагдайда сырттай 
сот id зансыз болып саналалы.
Іске катысу мәлімделген барлык жауап берушілер сот оты- 
рысына себепсіз келмеген жағдайда КР АІЖК 260-баптын 
2-бөліпне сәйкес істі сырттай сот ісі тәрпбімен карап, ол бо- 
нынша шешім шыгаруға болалы.
Сот отырысынын басынла сот жауап берушіге тшсп түрле 
хабарланганын, оган шакыру кағазы жіберілгенін, оның шакы- 
ру кагазын алғанын растайтын шакыру кағазынын түбіртегі 
немесе өзге де күжаттардын іс материалдарына пркелгенж 
аныктакды Занда іске катысушы түлгаларга соттын хабарла- 
малары мен шакыру кагаэдарын жіберу тәртібі мен шарттары 
карастырылган (К.Р АІЖК 129-бап). Әдетте, шакыру кағазы алу- 
шыға жеке тапсырылатын ескертуі бар тапсырыс хат аркыды 
поштамен жіберіледі, оғ ан алгандыгы жвшнде алушы кол койып, 
шаісыру кагазының тубіртегі сотка кайтарьыады.
Үйымга жіберілген шакыру кағазы баскару кызмепн атка- 
раіын лауазымлы түлгага табыс етілелі, ол шакыру кағазынын 
тубіршепне оны алгапдыгы жөнінде өзінін кызмепн, тепн және 
атын көрсетіп аты-жөнін көрсетіп кол кояды
Егер шакыру кагазын жеткізуші адам шакырылатын азамат- 
ты тургылыкты жерінен пемесе жүмысынзн таба алмаса, онда 
шакыру кагазын сотка кслуге тшсп адзмга тапсыруга келісім 
берспн, онымен бірге туратын отбасынын ересек мүшелерінін 
біріне тапсырылады (КР АІЖК 132-багі).
Сот озырысында жауап берушінін келмеу ссбебін аныкта- 
ганнан кейж, сот іөрешісі талап коюшыга жауап берушжж 
катысуынсыз істі талкьпауды жүрпзу күкыгын тусіндіріп, кой- 
ган талаптарын караудын екі түрінін бірін — сот ісінж карапа- 
йым немесе сырттай карау түріи тандауды үсыналы Талап 
коюшынын сот ісінін турін тандау күкыгы тек жауап беруші 
сотка келмеіен жаідайла tana жүзеге асырылатыпын есте үста- 
ған ж«н.
Талап коюшы сот отырысыігла істі жауап берутижж катысу­
ынсыз сырттай сот ісі торпбімен өтмзуге келіспеіен жаідайда. 
соі істі карауды ксйжіе кдлдырып, жауап бсрушііе жаііа сот 
отырысынын уакьгты мен болатын орнын хабарлауы тиіс.
і
гер де 
т и і с т і
түрле кайіа ресімлетіен шакыру каіазын 
жіберсе де. жауап oepvuii cor отырысына келмсіен жасдакда. 
сот онын катысуынсыз ten сырттай сот ісі тәртібімен карауіа

күкылы. (KJP АІЖ К 260-баптын 3-бөлігі). Талап коюшы істі сыр- 
п а й сот ісі тәртібімен карауға келіскен жагдайда сот үйгарым 
шығарады (К.Р АІЖ К 260-баптын 4-бөліп).
КР А ІЖ К-ш н 260-баптын 5-бөлігіне сәйкес талап койшы та- 
лап арычынын такырыбын немесе непзін өзгерткен не болмаса 
койған талабынын мөліперін үлгайткан жагдайда, сол сот оты- 
рысыңда соттың істі сырттай сот ісі тәртібімен карауга күкысы 
жок, талап коюшы талаптарының негізі мен көлемш аныктага- 
нга дейін істі кеиінге калдыруы тшс. Мүндай жағдаіі сырттай 
сот ісінде талап коюшының талаптарынын непзі мен такыры- 
бын өзгертуі талаптың элементтері мен кұнынын алгашкы та- 
лаи кою арызынан елеулі түрде өзгеруіне әкеп соктыратыны- 
мен байланысты. Сондыктан да, мүндай жағдайларда жауап 
берушниң катысуынсыз сырттай сот ісін жүрпзуге болмайды. 
Опын катысуы міндетті.
Сырттай сот ісінііч сот отырысы кейбір ерекшеліктерді кос- 
пағанда, талап коюдын тартыстыксот ісі сиякты өтеді. КР А ІЖК 
261-бабы істі сырттай карау ерекшеліктерінін мазмүньін атап 
көрсетпейді. Зан нормаларында аталган ерекшеліктерден баска 
ерекшеліктерге, жауап берушінің пікірлері мен өтішмдері іс 
магериалдарында болғанымен, соттын дәлелдемелерге шек 
коюларын жаткызуға болады, дегенмен де, жауап берушінш 
болмау себебінен дәледдемелерді зерпеу толык және әділ бол­
майды және сот отырысьнша тараптардын тартысы болмайды, 
бүдан барып, ісзің накты мән-жайларын және тараптардын да- 
улы карым-катынастарын аныктау мүмкін болмайды. Сырттай 
сот ісінін кажеттілігі мен максатка сай болуы жауап берушінін 
тәртіпті сактауынан, соттың уакытты үнемдеуінен және істі дер 
кезінде талкылауға ыкпал етуінен түрады.

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: