Нуо казахстанско российский медицинский

6 

жатады.  Люминесценция  құбылысы  XIX  ғасырдан  бастап  зерттеле  бастады.  Әртүрлі 

заттардың  жарқырауын  зерттей  жүріп  К.  Ренген  өзінің  атымен  аталатын  сәулелерді 

ашқан  болса,  Беккерель  радиоактивтік  құбылысын  ашты.  Люминесценцияның  негізгі 

заңдарын ашуда О. И. Вавилов бастаған ғалымдардың еңбегі аса зор. 

Люминесценцияны қоздырудың әдістеріне байланысты олардың бірнеше түрі бар: 

1.  Фотолюминесценция.  Люминесценцияның  бұл  түрі  көзге  көрінетін  және 

ультракүлгін  сәулелерінің  әсерінен  пайда  болады.  Фотолюминесценцияға  мысал 

ретінде кейбір люминофорлармен боялған сағат циферблатының жарқырауын келтірсек 

те жетеді. 

2. Рентгенолюминесценция рентген  сәулелерінің  әсерінен  пайда  болады.  Оны  ренген 

аппаратының экранынан бақылауға мүмкіндік бар. 

3.  Радиолюминесценция деп  заттардың  (люминофорлардың)  сәулелерінің  әсерінен 

жарқырауын  айтады.  Люмнисценцияның  бұл  түрі  сцинтилляциялық  есептеуіштердің 

счетчиктердін экрандарында пайда болады. 

4.  Катодлюминесценция электрондық  сәулемен  шығарылады.  Оны  телевизордың, 

осциллографтың  жэне  т.  б.  электр  сәулелік  құралдардың  экранынан  бақылауға 

мүмкіндік бар. 

5. Электрюлюминесценция электр өрісінің көмегімен шығарылады. Оны газ разрядты 

түтіктерде байқауға болады. 

6. Хемилюминесценциязаттардағы 

химиялық  процестердің  нәтижесінде  пайда 

болатын  құбылыс.  Оған  мысалға  ақ  фосфордь  шіріген  ағаштың  және  -кейбір 

жәндіктердің, өзен жануарларының жарқырауын келтірсек те жеткілікті. 

7. Сонолюминесценцияқүбылысы  кейбір  сұйықтықың  ерітінділерінен  ультрадыбыс 

толқындары өткенде пайда болады. 

 

          Жарқырауының  ұзақтығына  қарап  люминестенцияны  флуоресценция  (тез  өшіп 

деп  екіге  бөледі.  Люминесценцияны  бұлай  бөлу  тек  шартты  түрде  ғана  болып 

есептеледі. Өйткені ол екеуінің арсында белгілі бір меже қою қиын. Люминесценцияны 

классификациялаудың  ең  дүрыс  жолын  үсынған  Вавилов.  Ол  люминесценцияны 

резонанстыспонтанды  (өздігінен),  еріксіз  (метастабильді)  және  рекомбинациялы 

люминесценциялық процестер деп классификациялады. (эритроциттердің АТФ - азасы, 

ацетилхолинистераза және басқалар), спектрин мембраналық ақуызы полимеризацияға 

ұшырайды.  Егер  де  науқастарға  күннің  көзі  тисе,  олар  да  эритема  мен  эдема  дамиды. 

Барлық  жарыққа  сезімді  заттарды  фотосесибилизаторларға  жатпайды.  Мысалы, 

жүктеу/скачать 0,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: