Областной учебно-методический кабинет организаций дошкольного, общеобразовательного

44 
 
 
Семантикалық карта  
 
 
 
Гормондар 
Ағзадағы  бездер 
Қал
қан
ш
а 
 
безі
 
Қал
қан
ш
а 
маң
ы
 без
і 
Бүйрек
үст
і 
безі
 
Г
ип
офи
зд
ің
 
алды
ңғ
ы
 
бӛ
лі
гі
 
Г
ип
от
аламу
с 
 
А
тал
ы
қ 
ан
алы
қ 
безд
ер
 
Тестостерон  
  
  
  
  
  
  
Норадреналин    
  
  
  
  
  
Эстрадоил  
  
  
  
  
  
  
Паратгормон 
  
  
  
  
  
  
Окцитоцин  
  
  
  
  
  
  
Ӛсу гормоны 
  
  
  
  
  
  
Вазопрессин  
  
  
  
  
  
  
Тироксин 
  
  
  
  
  
  
Адреналин 
  
  
  
  
  
  
 
Қорытындылау: Тест сҧрақтары:  
1.  Тимус безі орналасады:  
а)  бас  миында  ә)  мойын  бӛлімінде  б)  кеуде  бӛлімінде  в)  құрсақ 
бӛлімінде 
2. Ағзада кальций алмасуын реттейтін гормон: 
а) тироксин ә) адреналин б) инсулин в) паратгормон 
3. Йодтың жетіспеуі қай бездің қызметін тӛмендетеді? 
а) ұйқы безі ә) қалқанша без б) бүйрек үсті безі в) тимус 
4. Ішкі секреция бездерін атаңыз: 
а) май безі ә) қалқанша безі б) сүт безі в) сілекей безі 
жауаптары: 1-б, 2- в, 3-ә, 4-ә  
 
Сабақ тақырыбы: Сарамандық жҧмыс №2: Бҧлшықеттің қажуы 
Мақсаты: Қол бұлшықетінің бүгу күшін анықтау және изотониялық және 
изометриялық жаттығудан кейінгі қажуды салыстыру.  
Зертханалық  жҧмысты  орындау  алдында  оқушылар  мына 
тақырыптар мен тҥсініктерді қарастыруы қажет: 

45 
 

 
Бұлшықет жасушалары, басқа да жасушалар сияқты, қалыпты жұмыс 
істеуі үшін оттегі мен энергияны қажет етеді.  

 
Бұлшық ет изометриялық және изотониялық жаттығуларды қосқанда 
түрлі әрекеттерді атқарады.  
Орындалатын жҧмыс туралы қысқаша ақпарат 
Біріңғай  салалы  бұлшықеттер  ӛздері  жиырылады  да  автономды 
жүйке  жүйесімен  реттеледі.  Олар  ішкі  мүшелердің  қабырғасында 
орналасқан,  соның  қатарында  ӛкпенің  бронхыларын,  қуықты,  асқазанды, 
қантамырларды,  кӛздің  қарашығын,  және  жатырды  астарлайды.  Адам 
ағзасында болатын басқа да үрдістер сияқты бұлшық еттердің жиырылуы 
энергияны  қажет  етеді.  Бұлшық  еттерді  қозғайтын  энергия  АТФ 
молекуласынан алынады.  
         Бұлшық  еттер  жүйкелер  мен  нейробұлшықеттің  бірігуі  бар  қозғалыс 
бірліктерінен  тұрады,  олар  жүйке  мен  бұлшық  еттерді  байланыстырады. 
Осындай  ұйымдасу  жалғыз  жүйкеге  аталған  қозғалу  жүйесіндегі  барлық 
бұлшық  ет  клеткаларына  белгі  беруді  және  қозғалу  бірлігіне  бір  уақытта 
қысқаруды мүмкін етеді.  
     
Бір  жүйкенің  серпіні  бұлшық  еттің  тырысуына  әкеліп  соғады. 
Бұлшық  ет  ынталандырылады,  содан  кейін  максималдық  созылуға  дейін 
босайды.  Егер  серпінді  беру  тоқтаусыз    жалғасса,  онда  бұлшық  еттік 
тырысу  артады,  ӛткені  бұлшық  ет  бұлшық  еттік  жиырылулар  арасында 
тынығып  үлгермейді.  Жасушалық  бұлшық  еттердің  тынығусыз,  ұзақ 
созылмалы бұлшық еттік қысқаруы «түйілу» деп аталады. Бұл ретте АТФ 
деңгейі тӛмендейді де, бұлшық еттік қажу пайда болады.  

жүктеу/скачать 2,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: