Қоңырбаева С. «Қазақ аруы» арнайы курсы. Оқу құралы

163 
толық нұсқасы әлі табылған жоқ. Бізге ұрпақтан-ұрпаққа 
ауызша ауысқан түрі ғана жеткен. 
Осы "жеті жарғыда" 4-5-6-жарлықтарда отбасы мәселесі ата-
ана мен бала, құдаласу мен қыз ұзату мәселелеріне баса көңіл 
бөліп, ашып жазады: 
- әйелі ерінің көзіне шөп салу үстінде ұсталса, ері оны 
өлтіруге хақылы, бірақ қылмысты сол сәтінде жария етуге тиіс; 
әйелінен сезіктенген еркектің сөзін 4 сенімді адам дәлелдеп беру 
керек. Егер олар теріске шығарса, әйел күнәсіз деп табылып, 
жазадан босатылады; 
- біреудің әйелін күйеуінің келісімінсіз алып қашқан 
адам өлімге бұйырылады немесе ердің құнын төлейді. Егер 
әйелдің келісімімен әкетсе, күйеуіне қалың төлеп, күйеуіне 
қалың төлеп, қосымшасына қалыңсыз қыз беруге тиіс; 
- әйелді ренжіткен адам, одан кешірім сұрауға тиіс, 
сұрамаса, арсыздығы үшін айып салынады; 
- қан алмастыру (7 ата ішінде) өлімге немесе ағайындар 
белгілеген жазаға бұйырылады; 
- ата-анасына тіл тигізген ұлды мойнына құрым 
байлаған күйі қара сиырға теріс мінгізіп, өзін қамшымен сабап, 
ауылды айнала шапқылатады. Ал қыз қол-аяғы байланып, 
анасының билігіне беріледі. 
Жеті жарғы: Бұрынғы қазақтардың ел билеу заңы. 
 
*** 
Қазақстан Республикасының Конституциясының 27-
бабында “Неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттiң 
қорғауында, балаларына қамқорлық жасау және оларды тәр-
биелеу – ата-ананың табиғи құқығы әрi парызы, кәмелетке 
толған еңбекке қабiлеттi балалар еңбекке жарамсыз ата-анасына 
қамқорлық жасауға мiндеттi” , - деп көрсетiлген. 
Елiмiздiң қайта толықтырылып 2002 жылдың 1 
шiлдесiнде берiлген “Неке және отбасы туралы” Заңында 
“Отбасы - некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе 
балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын 
мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге 

164 
байла-нысты және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға 
жәрдемдесуге тиiстi адамдар тобы”, - деп анықтама берiледi. 
Сондай-ақ, 9-тарауда “Бала құқықтары” 8 бап төңiрегiнде 
заңдармен қамтамасыз етiлген. Ал, 10-тарауда “Ата-

жүктеу/скачать 1,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: