Оқыту әдістеріне сипаттама Жоспар

Полинарлы оқыту әдістері сыныптамасында білім көздері, танымдылық-білімділік деңгей, сонымен қатар оқу танымының логикалық жолдары  байланысты болады. Бұл әдісті Паламарчук В.Ф. мен Паламарчук В.И ұсынған болатын. Оқыту әдістерінің басқа әр түрлі белгілері бойынша сыныптамалары бар.

 

3 Оқыту әдістері және оларды жіктеу проблемалары

ХХ ғасырдың 20-жылдарында белгілі педагог-ғалымдар Б.Е. Райков, К.П. Ягодовский, М.М. Пистрак т.б. оқытудың түсіндірме, практикалық еңбек, эвристикалық, зерттеу, лабораториялық әдістерін жасады.

30-жылдары М.М. Пистрак, П.Н. Шимбирев, И.Т. Огородников оқытудың жаңа әдістерін ұсынды. Бұларға әңгіме, әңгімелеу, көрсету, демонстрация, лекция, кітаппен жұмыс, лабораториялық жұмыс жатады.

50-жылдардан бастап оқыту әдістерінің жіктеу проблемасына айрықша көңіл бөлінді. Грузин педагогы Д.О. Лордкипанидзе оқыту  әдістерін топтастыруға әрекет жасады. Ол әдістерді топтастыру үшін білім көзін негізге алды. Д.О. Лордкипанидзе оқыту әдістерін үшке бөлді: сөздік әдістер, кітаппен жұмыс істеу әдістері, оқыту-практикалық сабақтар әдістері.

50-жылдардың  аяғы, 60-жылдардың басында орыс ғалымдары  Е.Я. Голант, С.Г. Шаполенко, Н.М. Верзилин білім көзін  негізге ала отырып  оқыту әдістерінің жаңа жіктеуін үш топқа бөлді.

       Сөздік әдістер тобы: әңгімелеу, әңгіме, түсіну, лекция, кітаппен жұмыс.

2. Көрнекілік әдістер тобына демонстрация, иллюстрация, бақылау әдістері жатады.

3.                     Практикалық әдістер тобы: лабораториялық, практикалық, графикалық жұмыстар.

М.Н. Скаткин мен И.Я. Лернер жасаған оқыту әдістері жіктеуінен кейбір ерекшеліктерін байқауға болады. Олар студенттердің  танымдық немесе логикалық ойлағыштық іс-әрекетін,  әдістерді топтастырудың негізгісі деп қарастырады. И.Я. Лернер мен М.Н. Скаткин оқытудың мынадай әдістерін ұсынады:

1.  Түсіндірме – иллюстративті әдіс;

2.  Репродуктивті әдіс;

3.  Проблемалы баяндау әдісі;

4.  Ішінара  баяндау немесе эвристикалық әдіс;

5.  Зерттеу әдісі

Түсіндірме – иллюстративті  әдісті ақпараттық-рецептивті  әдіс деп те атайды, өйткені ол мұғалім  мен оқушылардың  іс-әрекетін бейнелейді.

Мұғалім ауызекі  сөздердің, көрнекі құралдардың, практикалық жұмыстардың көмегімен оқушыға  білім берудің іске асырады. Педагогикалық процесс барысында оқушылар педагогты тыңдайды, көреді, бақылайды, әр түрлі тапсырмаларды орындайды.

Көрсетілген іс-әрекеттің тәсілдерін және оқушыларға жарияланған білімді бірнеше рет еске түсіру арқылы тапсырмалар жүйесі  бойынша мұғалім олардың іс-әрекетін ұйымдастырады. Мұғалім мазмұны  әр түрлі тапсырмалар береді. Түсіндірме – иллюстративті  және репродуктивті әдістері оқушыларды біліммен,іскерлікпен, дағдымен байытады, олардың ойлағыштық операцияларын қалыптастырады. Бірақ олардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың  кепілі бола алмайды.

Проблемалы сұрақтарды қолдануға негізделген тиімді оқыту процесін ұйымдастыру проблемасы баяндаудың мәнін құрайды.

Ішінара іздену немесе эвристикалық әдіс. Бұл әдіс бойынша оқушыларды бірте-бірте проблемаларды өз бетінше шешуге жақындату үшін  алдын-ала зерттеудің жеке кезеңдерін орындауға үйрету қажет. Мұғалім ізденудің жеке кезеңдерін орындау үшін оқушылардың қатысуын ұйымдастырады. Мұны ішінара іздену әдісі дейді. Кейбір әдіскерлер бұл әдісті эвристикалық әдіс деп атайды. Мұғалім тапсырманы құрастырады, іздену кезеңдерін жоспарлайды, проблемалық міндеттерді  жеке проблемаға бөлшектейді, ал оқушылар бұл кезеңдерді орындайды.  Оқушы материалдарды мұғаліммен бірігіп талдайды, оның көмегімен жаңа ұғымның  мәнін ашады.

Зерттеу әдісі еліміздің алғашқы жылдарынан бастап оқыту практикасында кең түрде қолданыла бастады. Зерттеу әдісінің  мәні жаңа проблемаларды шешуге байланысты  оқушылардың іздену, шығармашылық іс-әрекеті  тәсілдерін ұйымдастыру.

Проблеманы өз бетінше зерттеу үшін мұғалім оқушыларға теориялық және практикалық тапсырма береді. Оқушылар бұрын, бірақ  оларға таныс емес проблемаларды шешеді. Басқаша айтқанда, оқушылардың зерттеу жұмысы ғалымдардың ғылыми-зерттеу жұмысы сияқты кезеңдерге бөлінеді: фактілерді жинау, бақылау, оларды талдау, жазып жинақтау және т.б.

Зерттеу үшін оларға әр түрлі тапсырмалар беріледі. Зерттеу жұмыстарының  мынандай түрлері бар:

А) оқушылар эксперименті;

Ә) ғылыми экспериментке қатысу;

Б) саяхат және фактілерді жинау;

В) архив мәліметтерін зерттеу;

Г) рефераттар, баяндамалар даярлау;

Д) қосымша әдебиеттерді зерттеу т.б.

Зерттеу әдісі бойынша ауызша және баспа сөздер, көрнекі құралдар, практикалық лабораториялық жазба және графикалық жұмыстар, натуралды объектілер және олардың  шын және символдық бейнеленуі қолданылады.

Ю.К. Бабанский бірсыпыра Ресей ғалымдарының оқыту әдістері жіктеуіне сүйеніп, оларды үш топқа бөлуді ұсынды.

  Оқу-танымды іс-әрекетінің ынталандыру әдістері оқушылардың танымдық ықыласын қалыптастыру әдістері; оқудағы жауапкершілік және міндетті ынталандыру әдістері; оқудың қоғамдық және жеке адамның маңыздылығын түсіндіру, оқыту талаптарын қою, мадақтау, ұялту.

  Оқу-танымды іс-әрекетінің тиімділігін  бақылау  және  өзін-өзі  бақылау әдістері: ауызша бақылау әдістері; жазбаша  бақылау әдістері; лабораториялық бақылау әдістері; өзін-өзі бақылау әдістері.

Сонымен, қазіргі қоғам өмірінің барлық салаларын жаңарту кезеңінде  оқыту әдістерін терең зерттеп олардың ғылыми негізделген жіктеуін жасау ғалымдардың алдында тұрған басты міндеттерінің бірі.