23.Дифракциялық тор. Фазалық торлар. Бірдей дифракциялык элементтердін бір-бірінен бірдей кашыктыктарда орналаскан жиынтыгы дифракциялык торды курайды. Біз дифракциялык элементтері ені ɑ молдір емес, аралыктармен болінген ені b параллель санылаулар болатын дифракциялык торды карастырамыз. ɑ+b=d шамасы тордын периоды немесе турактысы деп атайды. N санылаудан туратын осындай торга жазык монохроматты толкын нормаль тусетін болсын. Барлык N санылау жататын жазыктыкка нормальмен φ бурыш жасайтын багытта таралатын жарык интенсивтігін табу керек.
Штрихтін пішінін тандап алу аркылы спектрдін белгілі бір ретінде энергияны шогырландырып, калганын, сонын ішінде нолінші спектрді алсіретуге болады. Осындай торлар фазалык дифракциялык торлардеп аталады, жане олар амплитудалыктан озінін толкын фазасын озгерте алатын кабылетімен озгеше болады.
24. Көп өлшемді құрылымдардағы дифракция. Осыган дейін біз коп санылаудан туратын дурыс курылымнан жазык толкыннын дифракциясы жайындагы бір олшемді есепті карастырдык. Екі олшемді дифракциялык тор. Екі дифракциялык торды бірінен кейін бірін булардын штрихтары, озара перпендикуляр болатындай етіп коямыз. Бірінші тор (штрихтары маселен, вертикаль орналаскан) горизонталь багытта максимумдар катарын береді, булардын орындары мына шартпен аныкталады.
d1sinφ1=m1λ (m2=0.1.2…)
Уш олшемді дифракциялык тор. Кеністіктік, немесе уш олшемді дифракциялык тор деп барлык уш кеністік координаталар озгергенде біртекті еместіктер периодты турде кайталанатын оптикалык біртекті емес ортаны айтады.
25.Рентген сәулелерінің дифракциясы. Рентген саулесі ашылганнан (1895) кейін коп кешікпей ол корінетін жарыкпен салыстырганда толкын узындыгы едауір кіші электромагниттік толкын деген жорамал жасалды. Бул жорамал Лауэ рентген саулесінін дифракциясын дифракциялык тор ретінле кристалдардын табиги кеністік торын пайдаланып бакылауга болады деген идеясын усынган 1912 ж. Дейін расталмаган куйінде калып келеді. Кристалдагы атомдар мен молекулалар дурыс уш олшемді тор курастырып орналасады, жане осныдай торлардын периодтары рентген саулесінін толкын узындыгымен шамалас болады. Егер осы кристалга рентген саулесінін шогы тусірілсе, онда кристалдык торды курайтын арбір атом немесе атомдар тобы рентгендік толкындарды шашырататын болады. Шашыраган толкындар когарентті, ойткені булардын барі тусетін бір толкынмен коздырылады. Осы толкындар озара интерференцияланып белгілі багыттар бойынша максимумдарды береді.