Орындағандар: Әбділәшім Ардақ Әли Шұғыла Әлмуса Аружан Әліқұл Назерке

Теодор Бенфей (1809-1881) — неміс филологы, санскритолог, 
салыстырмалы әдебиеттанудың негізін қалаушы, "көші-қон
теориясын"жасаушы. Теодор Бенфей оған еврей тілін үйреткен
еврей саудагерінің отбасында дүниеге келген. Геттинген 
университетінде Тамаша оқығаннан кейін ол Мюнхенде бір жыл
болды, онда ол Шеллинг пен Триштің классикалық филология 
бойынша дәрістерін тыңдады. Содан кейін Франкфуртта мұғалім
болды. 1834 жылы Геттинген университетінің приват-доценті болып
тағайындалды. Христиан дінін қабылдады[1].Ол алдымен
классикалық және семиттік филологиямен айналысты, кейінірек
оның қызығушылығы бірнеше апта ішінде үйренген санскритке
ауысты. 1848 жылы ол басылымын шығарды Сама-Веда, 1852-1854 
жж санскрит бойынша нұсқаулық (грамматика мен 
хрестоматиямен), 1858 жылы санскриттің практикалық
грамматикасы жарық көрді
Т.Бенфей және әдебиеттанудағы 
компаративизм бағыты 

КОМПАРАТИВИЗМ (лат. сотрагаге-салыстыру)-
19 ғасырда Еуропада пайда болған литикалық
мектептердің бірі. Англиядағы денлоп, бірақ
Дж. Бенфея "Панчатантраның" неміс тіліндегі
аудармасына (1859). Ресейде Ф.и. Буслаев 
идеяларды танымал етті.Х.М. познетт
("салыстырмалы Жарық жүргізу", 1886) 
Еуропада және Александр Веселовскийде
("Сүлеймен мен Китоврас туралы Славян 
ертегілері және Морольф пен Мерлин туралы
Батыс аңыздары", 1872) Ресейде.Әдеби
зерттеудің мақсатын салыстырушылар "мүмкін
көп фактілерге" таралған салыстырудан көрді , 
сондықтан олардың жұмыстары әртүрлі ұлттық
Жарық рамаларына жататын шығармалардың
өте кең ауқымын қамтиды. 
Компаративистер мифологтар
ертегілердің, әңгімелердің және
ортағасырлық эпостың барлық алуан
түрлілігін барлық үндіеуропалық
әдебиеттерге ортақ негіздерге" ортақ
ата-бабалардың және сәйкесінше
ортақ бастапқы дәстүрлердің болуына
байланысты " азайтады деп сынға
алды. Алайда, өз зерттеулерінде
компаративистер ұқсас тұжырымдарға
келді және мүлдем ұқсас емес
жұмыстардың қайнар көзі к.-н. аңыз, 
көбінесе ежелгі үнді. Сонымен, 
соңында компаративистер
мифологтарға, ал мифологтар
компаративистерге сүйенді, ал дау-
дамай мифологиялық элементтің
литр-раның дамуындағы рөлін шектеу
қажет деп санайтын тұжырымға
тоқталды.

Компаративистік әдіс 19 ғасырдың соңғы жалдарында А. 
Веселовскийдің зерттеулерінен белгілі болды. Көптеген
халықтардың факльклеры мен әдебиетіндегі формулалар мен 
мотивтерді салыстыра қарап, әдеби, тұрмыстық, әлеуметтік
элеметтердің қайталанып отыратынын байқаған ғалым олардың
арасындағы қатынастарды генетикалық ж\е типологиялық
тұрғыдан зерттеу барысында өзінің «Тарихи поэтик» атты атақты
еңбегін жазған. Алғашқы кезде А.Веселовский өзінің мәдени-
тарихи мектепке жақын екендігін айтып, әдебиет тарихи –
образды –поэтикалық түрде берілген қоғамдық ойдың тарихы
деген тоқтаға келеді. 

Компаративизм идеяларын И.Г. Гердердің
еңбектерінен, И.В. Гетенің "дүниежүзілік әдебиет" 
туралы ойларынан байқауға болады. Неміс
филологы Т. Бенфей оған "Панчатантра "(1859). 
Ағылшын тілін зерттеу компаративизмнің алғашқы
кітабы болып саналады. Ғалым Г. М. Поснетта
"
салыстырмалы әдебиеттану" (1886). 2-дүниежүзілік 
соғыстан кейін Францияда (П.Ван Тигем, М. ф. 
Гюйяр) және АҚШ-та (В. Фридериха) дамыды.

Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы 
Н. Веселовский ілімі
Көркем әдебиеттің шығу тегі туралы теориясын ХІХ ғасырдың
басында бірқатар зерттеушілер мифологияға, жалпыға ортақ мифтік
мотивтер мен сюжеттерге негіздеді. Зерттеу негізінде тарихи-
салыстырмалы әдіс жатты. ХІХ ғасырдың екінші жартысында Европа
мен Ресей әдебиеттануының көрнекті өкілі, Ф.И. Буслаевтың талантты
шәкірті Александр Н. Веселовский (1838-1906) бұл орайда үлкен
нәтижелерге қол жеткізді. Ол әдебиет дамуының объективті тарихи
заңдылықтарын пайымдау әдебиет тарихы зерттеушісінің басты
міндеті деп білді. Ғалымның мұндай әдіснамалық ұстанымының
қалыптасуына,
белгілі
дәрежеде,
ағылшын
салыстырмалы
этнографиясының ірі өкілдерінің бірі Э. Тайлордың (1832- 1917)
қоғамдық дамудың сәйкес сатыларында материалдық және рухани
мәдениет құбылыстарының бірегейлігі және тиянақтылығы туралы
теориясы ықпал етті.

Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы 
Н. Веселовский ілімі
Зерттеушінің ғылыми еңбектерінің өзегінен, мәдени-тарихи мектеп ұстанымдарына сәйкес,
салыстырмалы зерттеу пәні ретінде әдебиет тарихындағы мазмұн мен мағына желісі үзілген емес.
Бірақ ол әдебиет тарихындағы мазмұн мен мағына мәселелерін арнайы пән ретінде зерттеуден,
біртіндеп, әдеби пішін, көркем түр заңдылықтарын зерттеуге ойысады. Александр Веселовский өз
зерттеулерінде тарихи-салыстырмалы зерттеу пәні болатын құбылыстарды қасаң өлшемдер
аясымен шектемеді, әлем әдебиеті тарихындағы көркем түрдің, пішіннің даму заңдылықтарын,
мезгіл мен мекен шегіне қарамастан, барынша кеңінен қамту тұрғысын ұстанды. Салыстырмалы
зерттеу барысында анықталған шығармашылық әсер болмысы туралы тың қағида негіздеді:
кезкелген шығармашылық әсер сол әсерді қабылдаушы әдебиетте өзіне сәйкес көркемдік
ағымдар, сәйкес әдеби таным мен талғам, сәйкес шығармашылық ойлау арнасын тапқан жағдайда
ғана нәтижелі бола алады. Бұл пікір өз кезегінде, әрине, қоғамдық дамудың сәйкес сатыларында
материалдық және мәдени құбылыстардың бірегейлігі туралы қағидаға сілтейді.

Әдебиеттегі салыстырмалы зерттеу ілімі туралы 
Н. Веселовский ілімі
Александр Веселовский тарихи-салыстырмалы зерттеу әдісі
аясындағы теориясы негізінде Ресейде тарихи-салыстырмалы
әдебиеттану мектебін қалаптастырды. Зерттеушінің
салыстырмалы зерттеу саласындағы негізгі ойлары мен 
тұжырымдары оның «Тарихи поэтикасында» терең көрініс
тапты. Ғалымның салыстырмалы әдебиеттану саласындағы
теориясы көркем аударма мәселелерін зерттеудің теориясы мен 
тәжірибесі үшін де маңызды еді. Тарихи-салыстырмалы мектеп
аясында Алексей Н. Веселовскийдің (1843-1918) зерттеушілік
қызметінің өз орны болды.

жүктеу/скачать 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: