Қоршаған ортаны бағалауда биологиялық əдістерді пайдалану
жүктеу/скачать 11,46 Kb.
|
|
Қоршаған ортаны бағалауда биологиялық əдістерді пайдалану Экологиялық мониторинг – антропогендік факторлар әсерінен қоршаған орта жағдайының, биосфера компоненттерінің өзгеруін бақылау, баға беру және болжау жүйесі.Аумақтық жоспарлау құжаттамасын әзірлеудің негізгі мақсаты аумақтың тұрақты және қауіпсіз дамуын, халықтың жайлы өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ету болып табылады. Құжаттаманы әзірлеу кезінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы талаптарға ерекше назар аударылады. Қаладағы қоршаған ортаны жақсартудың ең тиімді шараларын ұсыну үшін оның сапасын басқару мақсатында оның қазіргі жағдайына құзыретті бағалау жүргізу қажет екені анық. Қазіргі уақытта қоршаған ортаның ластануын бағалау үшін негізінен қоршаған орта факторларының ішкі немесе параметрлік ластануын талдау қолданылады (физика-химиялық немесе аналитикалық талдау әдістерінің тобы).Ингредиенттік (химиялық) ластану атмосфералық ауаның, су ортасының, Топырақтың және өсімдік жамылғысының құрамына кіретін зиянды заттардың концентрациясының ластаушы заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясынан жоғары болуы салдарынан байқалады; параметрлік (физикалық) - шу, діріл, электромагниттік және радиациялық сәулелену сияқты физикалық факторлар параметрлерінің мәндерінің жоғарылауы кезінде, жоғары шекті рұқсат етілген әсер ету деңгейлері. Содан кейін алынған деректер кез келген ортадағы ластаушы заттардың нормативтік белгіленген мәндерімен немесе физикалық факторлар параметрлерінің мәндерінің асып кетуімен салыстырылады. Талдау негізінде қорытынды жасалады белгілі бір ластаушы затпен немесе физикалық фактордың әсерінен қоршаған ортаның ластану дәрежесі.Зерттелетін аумаққа сауатты экологиялық талдау жүргізу үшін ағымдағы жағдайды көрнекі түрде көрсету үшін аумақты заманауи пайдалану жоспарын жасау қажет. Қолданыстағы пайдаланудың мұндай жоспары аумақтың анықтамалық жоспары деп аталады. Оның негізгі құрамдас бөліктері тұрғын үй, бақша, қоғамдық, әкімшілік, коммерциялық, рекреациялық аймақтар, инженерлік және көлік инфрақұрылымы аймақтары, арнайы мақсаттағы аймақтар, өнеркәсіптік және басқа да қалалық аумақтар болып табылады. Талданатын орталар мен экологиялық факторлардың әрқайсысы үшін, атап айтқанда: атмосфералық ауа, су, топырақ, Шу, электромагниттік және радиациялық жағдайлар, аумақ кіретін аймаққа байланысты оларды ұйымдастыру және күтіп ұстау қажет болатын аумақтардың учаскелері анықталды - мысалы, мәртебесі ерекше қорғалатын аумақ, санитарлық-гигиеналық-қорғаныс аймақтары, сумен жабдықтау көздерінің 1-ші белдеуінің санитарлық-қорғау аймақтары және т. б. Әрі қарай, бұл шектеулер аумақтың анықтамалық жоспары негізінде жасалған жоспарлаудың бірыңғай картасына қолданылады. Жан-жақты бағалау негізінде осы салада қажетті шараларды жүзеге асыру туралы ең тиімді шешім қабылдауға болады.Келесі кезеңдерде аумақтың экологиялық жай-күйін жақсарту үшін іске асырылуы қажет іс-шараларды әзірлеу жүргізілді: ауа сапасын жақсарту мақсатында аумақтарды көгалдандыру; өнеркәсіптік кәсіпорындардан, көліктен, құрылыстан және санитарлық-қорғау аймақтарын ұйымдастырудан шу әсерін азайту; сондай-ақ қоршаған ортаға ластаушы заттарды төгетін немесе шығаратын нақты өнеркәсіптік қондырғыларда іс-шаралар өткізу қоршаған орта, ластанудан тазарту және тағы басқалар.Жұмыс аумақты кешенді бағалау кезінде картаға салынған шектеулер мен Жобалық іс-шараларды неғұрлым егжей-тегжейлі сипаттау үшін түсіндірме жазба түрінде түйіндеме жасаумен аяқталады.Аналитикалық зерттеу әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері Аналитикалық әдістерді қолдану әрқашан табиғи ортаның нақты жағдайы туралы, әсіресе жеңіл және орташа антропогендік ластануы бар аймақтарда барабар түсінік бере бермейді. Бұл бір жағынан өнеркәсіптік ластанудың әртүрлі түрлеріне төзімділік тұрғысынан әртүрлі организмдердің жоғары дифференциациясына және екінші жағынан экстремалды метеорологиялық жағдайлардың бір мезгілде әсерімен күрделі ластану жағдайында ластаушы қосылыстардың дозасына биологиялық әсерлердің сызықтық емес сипатына байланысты. Аналитикалық әдістер, біріншіден, барлық факторлардың табиғат пен адамға жиынтық әсерін ескермейді, екіншіден, олар ластанудың жинақтаушы салдарын шартты түрде.талдайды.Биоиндикаторлардың барлық тірі организмдер, соның ішінде адамдар үшін қоршаған ортаның тиісті жағдайының қауіптілік дәрежесін көрсетуі ерекше маңызға ие. Антропогендік ластануға жоғары сезімтал биота өкілдері ластаушы заттар қоспасының әсерінен қоршаған ортадағы өзгерістерді анықтау үшін қолданылатын индикатор организмдер болып табылады. Сезімтал биоиндикаторларға қыналар, мүктер, топырақ және су микроорганизмдері (балдырлар, бактериялар, микрофункциялар) жатады. Жануарлар арасында қоршаған ортаның антропогендік трансформациясының әртүрлі формаларына (шаян тәрізділер, хирономидтер, моллюскалар, құрт личинкалары, май шыбындары, сепкілдер және т.б.) оң немесе теріс жауап беретін организмдер тобы бар.Биоиндикация және био-тестілеу әдістерінің физика-химиялық әдістерден артықшылығы организмдердің реакцияларының интегралды сипаты болып табылады, олар қоршаған орта туралы барлық биологиялық маңызды деректерді қорытындылайды, оның жағдайын тұтастай көрсетеді, дозаның жинақталуына байланысты созылмалы антропогендік жүктеме жағдайында өте әлсіз әсерлерге жауап береді, қоршаған ортада болатын өзгерістердің жылдамдығын тіркейді және т.б. Физика-химиялық әдістермен салыстырғанда биологиялық әдістердің кемшіліктеріне, біріншіден, олар ластану көзі туралы ақпарат бермейді, екіншіден, қоршаған ортадағы әрбір ластаушы заттың сандық құрамы туралы ақпарат береді, өйткені олар ластанудың барлық түрлерінің жалпы әсерін бағалауға мүмкіндік береді. Бірақ, өкінішке орай, биологиялық әдістер жоғарыда аталған қала құрылысы құжаттарын әзірлеу аясында экологиялық зерттеулерде қолданылмайды. Аумақты биологиялық әдістермен зерттеу барысында алынған нәтижелерді пайдалана отырып, ингредиенттік және параметрлік талдау әдістерімен бірге қалалық жағдайларда қоршаған ортаның жай-күйіне неғұрлым тиімді талдау жүргізуге болады. жүктеу/скачать 11,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|