«Өсімдіктер физиологиясы» ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені



бет17/18
Дата06.01.2022
өлшемі0,84 Mb.
#13086
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Байланысты:
УМКД каз Өсімдіктер физиологиясы

3. Пән пререквизиттері: Жалпы биология, Биологияға кіріспе, Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы

4. Пән постреквизиттері: Қолданбалы биология және топырақтану негіздері, Педагогикалық практика

2. Пән мазмұны

2.1.Дәрістік курс



Тақырып №

Тақырып, дәрістер аттары

Тақырып мазмұны

Барлығы (сағ)

Семестр

аптасы


1 тақырып

Өсімдіктер физиологиясына кіріспе

Өсімдіктер физиологиясы ғылым ретінде, оның мақсаты, міндеттері, басқа биологиялық ғылымдар арасындағы орыны. Даму тарихы

1

1

2 тақырып

Ферменттер – тіршілік негізі.

Ферменттер – органикалық катали-заторлар, олардың әрекет ету механизмі. Клетка - энергетикалық жүйе ретінде. АҮФ (АТФ) – энергия аккумуляторы

1

2

3 тақырып

Клетканың су алмасуы

Өсімдіктер тіршілігі үшін судың маңызы. Суды осмостық жолмен сіңіру. Өсімдік клеткасы осмостық жүйе ретінде.

1

3

4 тақырып

Өсімдікте су қозғалысының механизмдері

Өсімдіктің суды сіңіруі, оны тасымалдау мен жұмсауы. Тамыр қысымы және транспирация.

1

4

5 тақырып

Пигменттер және олардың рөлі

Пигменттердің химиялық құрамы, құрылысы және оптикалық қасиеттері.

1

5

6 тақырып

Фотосинтездің жарық кезеңі

Фотофосфорлау Фотосинтездік бірліктер және олардың құрамы. Электрон тасымалдаушы тізбек (ЭТТ), оның құрамбөліктері. Циклды және циклсыз фотофосфорлау.

1

6

7 тақырып

Фотосинтездің қараңғылық кезеңі

Кальвин циклі. Хэтч және Слэк циклі. Фотосинтездің С3- және С4-жолдарының бірігуі

1

7

8 тақырып

Минералдық қоректену


Өсімдік клеткасының иондарды сіңіру механизмі.

Минералдық элементтерді  радиалдық және ксилемдік тасымалдау.

Өсімдіктердің азотпен қоректенуі

Азоттың биосферада айналымы.Молекулалық азотты фиксациялау. Нитрат редукциясы.



1

8

9 тақырып

Тыныс алудың жалпы сипаттамасы.

Гликолиздің энергетикасы, химизмі.Тотығу және тотықсыздану механизмдері туралы қазіргі заманғы түсініктер. Гликолиз кезеңдері, субстраттық фосфорлау. Гликолиз қызметтері.

1

9

10 тақырып

Кребс циклінің энергетикасы және химизмі.

ЭТТ және тотықтыра фосфорлау.Кребс циклінде реакциялардың кезектілігі. Кребс циклінің энергиялық тиімділігі. Митохондриялардың ЭТТ. Тотықтыра фосфорлау.

1

10

11 тақырып

Өсімдіктердің өсу мен даму заңдылықтары

Өсімдіктердің өсу мен дамуы туралы түсінік. Өсу үдерісінің корреляциясы, өсу кезеңділігі, полярлық құбылысы

1

11

12 тақырып

Реттеудің гормондық жүйесі

Реттеудің гормондық жүйесі

1

12

13 тақырып

Фитогормондардың метаболизмі, тасымалдануы, әсер ету физиологиясы.

Фитогормондардың метаболизмі, тасымалдануы, әсер ету физиологиясы

1

13

14 тақырып

Стресс физиологиясы

Стресс факторлары. Клетка мен организм деңгейінде стресс механизмдері.

1

14

15 тақырып

Стресс факторлары. Клетка мен организм деңгейінде стресс механизмдері.

Стресс факторлары. Клетка мен организм деңгейінде стресс механизмдері.

1

15

15

Барлығы:




30

15

2.2. Семинарлық, практикалық сабақтар



Тақырып №

Сабақ тақырыбының аталуы

Тақырып мазмұны

Сағат саны

Семестр

аптасы


1 тақырып

Өсімдіктер физиологиясына кіріспе

Өсімдіктер физиологиясы ғылым ретінде, оның мақсаты, міндеттері, басқа биологиялық ғылымдар арасындағы орыны. Даму тарихы

3

1

2 тақырып

Ферменттер – тіршілік негізі.

Ферменттер – органикалық катали-заторлар, олардың әрекет ету механизмі. Клетка - энергетикалық жүйе ретінде. АҮФ (АТФ) – энергия аккумуляторы

3

2

3 тақырып

Клетканың су алмасуы

Өсімдіктер тіршілігі үшін судың маңызы. Суды осмостық жолмен сіңіру. Өсімдік клеткасы осмостық жүйе ретінде.

3

3

4 тақырып

Өсімдікте су қозғалысының механизмдері

Өсімдіктің суды сіңіруі, оны тасымалдау мен жұмсауы. Тамыр қысымы және транспирация.

3

4

5 тақырып

Пигменттер және олардың рөлі

Пигменттердің химиялық құрамы, құрылысы және оптикалық қасиеттері.

3

5

6 тақырып

Фотосинтездің жарық кезеңі

Фотофосфорлау Фотосинтездік бірліктер және олардың құрамы. Электрон тасымалдаушы тізбек (ЭТТ), оның құрамбөліктері. Циклды және циклсыз фотофосфорлау.

3

6

7 тақырып

Фотосинтездің қараңғылық кезеңі

Кальвин циклі. Хэтч және Слэк циклі. Фотосинтездің С3- және С4-жолдарының бірігуі

3

7

8 тақырып

Минералдық қоректену


Өсімдік клеткасының иондарды сіңіру механизмі.

Минералдық элементтерді  радиалдық және ксилемдік тасымалдау.

Өсімдіктердің азотпен қоректенуі

Азоттың биосферада айналымы.Молекулалық азотты фиксациялау. Нитрат редукциясы.



3

8

9 тақырып

Тыныс алудың жалпы сипаттамасы.

Гликолиздің энергетикасы, химизмі.Тотығу және тотықсыздану механизмдері туралы қазіргі заманғы түсініктер. Гликолиз кезеңдері, субстраттық фосфорлау. Гликолиз қызметтері.

3

9

10 тақырып

Кребс циклінің энергетикасы және химизмі.

ЭТТ және тотықтыра фосфорлау.Кребс циклінде реакциялардың кезектілігі. Кребс циклінің энергиялық тиімділігі. Митохондриялардың ЭТТ. Тотықтыра фосфорлау.

3

10

11 тақырып

Өсімдіктердің өсу мен даму заңдылықтары

Өсімдіктердің өсу мен дамуы туралы түсінік.

3

11

12 тақырып

Өсу үдерісінің корреляциясы, өсу кезеңділігі, полярлық құбылысы

Өсу үдерісінің корреляциясы, өсу кезеңділігі, полярлық құбылысы

3

12

13 тақырып

Реттеудің гормондық жүйесі

Фитогормондардың метаболизмі, тасымалдануы, әсер ету физиологиясы

3

13

14 тақырып

Стресс физиологиясы

Стресс факторлары. Клетка мен организм деңгейінде стресс механизмдері.

3

14

15 тақырып

Стресс физиологиясы

Стресс факторлары. Клетка мен организм деңгейінде стресс механизмдері.

3

15




Барлығы:




45

15

2.4. Студенттердің оқытушы жетекшілігімен жасайтын өзіндік жұмыстары (СОӨЖ)





СОӨЖ арналған тапсырмалардың тақырыбы мен мазмұны

Өткізу түрлері

Сағат саны

Семестр

аптасы


1

Клетканың су алмасуы

Коллоквиум тапсыру (ауызша немесе жазбаша

2

1

2

Өсімдікте су қозғалысының механизмдері

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

2

3

Пигменттер және олардың рөлі

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

3

4

Фотосинтездің жарық кезеңі

Ауызша жауап алу

2

4

5

Фотосинтездің қараңғылық кезеңі

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

5

6

Минералдық қоректену


Коллоквиум

2

6

7

Азот. Биосферадағы азоттың айналысы. Азоттың өсімдіктер үшін тиімді түрлері.

Ауызша жауап алу

2

7

8

Ауадағы азотты фиксациялау (бекіту).

Ауызша жауап алу

2

8

9

Өсімдіктердің реттеуші жүйелері


Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

9

10

Өсімдік жасушаның физиологиясы

Жазбаша

2

10

11

Плазмолиз және деплазмолиз құбылыстары

Жазбаша

2

11

12

Элодея жасушасында метилен көгінің жиналуы

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

12

13

Өсімдіктердің минералдық қоректену физиологиясы

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

13

14

Өсімдіктердің тыныс алу жөніндегі А.Н.Бах пен В.И.Палладиннің теориялары.

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

2

14

15

Азот.

Коллоквиум тапсыру (ауызша немесе жазбаша

2

15




Барлығы:

Барлығы:

30

15

2.5. Студенттердің өзіндік жұмысы






СӨЖ арналған тапсырмалардың тақырыбы мен мазмұны

Бақылау түрлері

Сағат саны

Семестр

аптасы


1

Фотосинтез – биоэнергетиканың негізі


Коллоквиум тапсыру (ауызша немесе жазбаша

3

1

2

Жарық энергиясының өсімдіктердегі органикалық заттар энергиясына өзгеруі

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

2

3

Өсімдіктердің өсуі мен дамуы


Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

3

4

Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер онтогенезінің кезеңдері

Ауызша жауап алу

3

4

5

Өсімдіктердің өсуіне сыртқы орта факторларының әсері

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

5

6

Тамыр қысымы

Коллоквиум

3

6

7

Транспирация –су ағынының жоғарғы жылжытқышы екендігі

Ауызша жауап алу

3

7

8

Әртүрлі экологиялық топтағы өсімдіктердің су режимінің ерекшеліктері

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

8

9

Минералды элементтердің өсімдіктерде кездесу мөлшері

Жазбаша

3

9

10

Азот. Биосферадағы азоттың айналысы.

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару.

3

10

11

Азоттың өсімдіктер үшін тиімді түрлері.

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару.

3

11

12

Ауадағы азотты фиксациялау (бекіту).

СӨЖ дәптерін тексеру

3

12

13

Өсімдіктердің реттеуші жүйелері


Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

13

14

Жарық энергиясын таңдап, сіңіруі және оның біртіндеп электрлік, химиялық және биологиялық энергияларға (макроэнергиялық байланыстарға) айналуы.

Дәптермен жұмыс істеу, тақтаға шығару. СӨЖ дәптерін тексеру

3

14

15

Аммиакты ассимиляциялау жолдары

Коллоквиум тапсыру (ауызша немесе жазбаша

3

15







Барлығы:

45

15

8.Емтиханға дайындық сұрақтары



  1. Фотосинтез. 1 және 2 фотожүйелер.

  2. Су алмасу. Қазіргі кездегі өсімдік жасушасының осмостық жүйе екендігі туралы ұғым.

  3. Өсімдіктің тыныс алуы. Тыныс алудың анаэробты фазасы (гликолиз).

  4. Өсімдіктердегі гармонды реттеу жүйесі.

  5. Өсімдіктердің қорғану және төзімділік механизмі.

  6. Фотосинтездің жарық фазасы. Фотофосфорлау.

  7. Қараңғы фаза. Кальвин, Хэтч және Слэк циклдері

  8. Өсімдік бойымен судың қозғалуы. Тамыр қысымы механизмі. Транспирация.

  9. Ди- және үшкарбонды қышқыл циклі (Кребс циклі).

  10. Пентозофосфотты цикл. Тотықтырғыш фосфорлау.

  11. Фитогармондар (Ауксин, Цитокинин, Гибберелин, АБК, этилен) және өсудің синтетикалық реттегіштері. Олардың өсімдік шаруашылығында қолдану.

  12. Қорғанудың биохимиялық механизмі.

  13. Өсімдіктердің жоғары және төмен температураға, тұзға және газға тұрақтылығы.

  14. Жасуша деңгейіндегі физиологиялық стресс.

  15. Өсімдік тіршілігіндегі қолайсыз жағдайлар жөніндегі ұғым. Олардың тежегіш және зақымдағыш әрекеттері. Солтүстік Қазақстанның қолайсыз жағдайларының жиынтығы.

  16. Құрғақшылық жөніндегі ұғым және оның өсімдікке әсері. Ұлпаның түрлі дәрежеде сусыздануының зат алмасуына және физиологиялық қызметіне тигізетін әсері. Құрғақшылық жағдайында өсімдік өнімділігінің төмендеу себептері. Ылғалдылықтың жетіспеуіне байланысты астық дақылдары дамуының қиын қыстау кезеңдері.

  17. Өсімдіктің құрғақшылыққа бейімделу жолдары және механизмі. Ксерофиттердің түрлі типтері. Мәдени өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігі жөніндегі ұғым және олардың құрғақшылыққа бейімделуінің жолдары.

  18. Өсімдіктердің құрғақшылыққа төзімділігін арттыру жолдары және құрғақшылықпен күресу шаралары.

  19. Өсімдік организміне жоғары (оңтайлыдан жоғары) температураның әсері және өсімдіктердің ыстыққа  төзімділігі. Солтүстік Қазақстанның континенталдық климат жағдайында өсімдіктің тіршілікке қабілеттілігін және жоғары өнімділігін қолдау үшін тәулік ішінде температура өзгеруінің маңызы.

  20. Қыс кезінде өсімдіктің тап болатын қолайсыз жағдайлардың жиынтығы. Солтүстік Қазақстан жағдайында өсімдіктердің қыстап шығуының ерекшеліктері. Өсімдіктің қысқа және аязға төзімділігі жөніндегі ұғым.

  21. Өсімдікке 00 төмен температураның әсері және олардың үсікке шалдығуының себептері.

  22. Өсімдіктің аязға бейімделу жолдары. Өсімдіктердің өсіп-өну мен аязға төзімді күйлері жөнінде, оларды шынықтыру туралы И.И.Тумановтың көзқарастары. 9. Өсімдіктің аязға төзімділігін арттыру жолдары және қыстайтын өсімдіктерді қыс кезеңінің қолайсыз жағдайларынан қорғаудың агротехникалық шаралары.

  23. Өсімдіктерге көктемдегі және күздегі бозқырау әсерінің ерекшеліктері. Әр түрлі ауыл шаруашылығы дақылдарының оларға төзімділігін қамтамасыз ететін ішкі және сыртқы жағдайлар. Өсімдікті үсуден сақтау шаралары және олардың бозқырауға төзімділігін арттыру жолдары.

  24. Жылу сүйгіш өсімдіктерге төменгі оң температураның әсері. Олардың клетка құрылысы мен физиологиялық қызметтерді зақымдауы. Өсімдік шаруашылығындағы жылу сүйгіш дақылдардың суыққа төзімділігін арттыру әдістері.

  25. Өсімдіктерге жоғары концентрациялы тұздар ертіндісінің әсері. Сортаң топырақтарда ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігінің төмендеу себептері.

  26. Мәдени өсімдіктердің және галофиттердің топырақтың түрлі тұздалу типтеріне бейімделу жолдары. Өсімдіктердің тұзға төзімділігі туралы түсінік.

  27. Өсімдіктердің тұзға төзімділігін арттыру әдістері мен жолдары. Солтүстік Қазақстанның тұздалған топырақтарын мелиорациялау шаралары. 

  28. Стресс туралы өсімдіктің әр түрлі экстремалдық әрекеттерге әмбебап реакциясы ретінде қазіргі замануи көзқарастар. Организмнің бірнеше қолайсыз жағдайларға жалпы төзімділігін арттырудағы клеткадағы стрестік ақуыздары синтезінің маңызы.

  29. «Өсу», «даму» жөнінде түсінік беру. Осы екі үдерістің бірлігі мен айырмашылығы неде?

  30. Өсудің типтері және түзуші ұлпалардың түрлері.

  31. Клетканың өсу фазасы және оны құрайтын үрдістер.

  32. Фитогормондардың жалпы қасиеттері және маңызы.

  33. Ауксиндердің, гиббереллиндердің, цитокининдердің, брассиндердің, этиленнің, абсциз қышқылының және гормондық емес ингибиторлардың химиялық табиғаты, пайда болу көздері және негізгі қасиеттері.

  34. Өсу үдерістерін реттеуде фитогормондардың өзара әрекеттесуінің түрлі типтері.

  35. Әр түрлі өсімдік ұлпалары мен мүшелерінің жеке фитогормондардың әрекетіне ерекше жауап қайтаруындағы ақуыздық рецепторлардың рөлі.

  36. Өсімдіктің өсуіне сыртқы факторлардың: температура, ылғалдылық, жарық қарқындылығы мен сапасы, аэрация, минералдық элементтердің әсері.

  37. Өсудің ішкі заңдылықтары (өсудің S-тәріздес үлкен қисығы; тәуліктік ырғақтылық, корреляция және полярлык).

  38. Тыныштық күй туралы жалпы түсінік. Оның түрлері және биологиялық маңызы.

  39. Қыстайтын шөптесін өсімдіктердің (күздік дақылдар мен көпжылдық шөптердің) еріксіз тыныштық күйі.

  40. Тұқымның терең тыныштығының түрлері. Олардың физиологиялық табиғаты.

  41. Бұта және ағаш өсімдіктерінің терең тыныштығының физиологиясы.

  42. Тұқымдар мен бүршіктерді тыныштық күйден механикалық, физикалық және химиялық әдістермен шығару, тыныштықты сақтау немесе күшейту әдістері.

  43. Өсімдік шаруашылығында фитогормондарды және олардың синтетикалық препараттарын қолдану.

  44. Өсімдіктердің қозғалысы. Тропизм және настия. Олардың механизмі және бейімділік маңызы.

  45. Өсімдіктердің онтогенезі туралы түсінік және оның негізгі типтері.

  46. Онтогенездің гендік концепциясы және оны негіздеу. 3.Онтогенездің өздігінен реттелу жүйесі және оның түрлі өсімдіктерде байқалуы.

  47. Өсімдіктердің даму жылдамдығына индукцияның және сыртқы жағдайлардың тікелей әсері.

  48. Өсімдіктер онтогенезінің фотопериодтық реттелу жүйесі. Олардың күн ұзақтығына қарай жіктелуі. Фотомерзімдік реакцияның сандық және сапалық типтері.

  49. Фотопериодтық реакцияның жапырақтық және сабақтық фазасы. Өсімдіктердің дамуын реттеудегі гормондық заттардың рөлі.

  50. Түрлі өсімдіктер онтогенезінде жарықтың сапасы мен қарқындылықтың реттеу рөлі.

  51. Термоиндукция және оның бейімделушілік маңызы.

  52. Өсімдік онтогенезін реттеудің көпжолдылығы.

  53. Өсімдіктің генеративтік даму жолында қандай морфологиялық үдерістердің ауыстыру сыртқы жағдаймен реттеледі, яғни индукцияны талап етеді.

  54. Онтогенез заңдылықтарын және

  55. Өсімдік организміндегі айналым үдерістерінің маңызы және қажеттілігі.   

  56. Өсімдіктердегі органикалық заттары айналымының жалпы схемасы.         

  57.  Құрылымдық және қор заттары.

  58. Сахарозаның биосинтезі мен ыдырауы.

  59. Крахмалдың биосинтезі мен ыдырауы.

  60. Майлардың биосинтезі мен ыдырауы.

  61. Өсімдіктер физиологиясы пәні маңызы мен міндеті

  62. Өсімдіктер физиологиясы пәні тарихы мен бағыттары

  63. Жасушалар құрылысы, қасиеттері, қызметі

  64. Жасушалар органоидтары : (ядро, ядрошық, рибосома голджи апараты, пластиды, митохондрия, мезосомалар)

  65. Протоплазманың құрылысы, атқаратын қызметі

  66. Протоплазманың химиялық – физикалық құрылысы, қасиеттері

  67. Жасушаларда крахмалдың маңызы

  68. Жасушаларда ақуыздардың маңызы

  69. Өсімдіктерде энергияның пайда болуы

  70. Еркін энергияның өзгеруі

  71. Жасушаның сору күші

  72. Жасушаларда заттардың әрекеті

  73. Өсімдік құрамындағы су және оның маңызы

  74. Өсімдіктерге судың сорылуы мен әрекеті

  75. Ұлпалардағы судың әрекеті

  76. Судың өсімдіктерге сорылуына сырт орта әсері

  77. Өсімдіктерде транспирация және оның маңызы

  78. Судың жапырақтағы әрекеті

  79. Транспирация интенсивтігі

  80. Антитранспираторлар

  81. Өсімдіктерді суландырудың физиологиялық негіздері

  82. Фотосинтез құбылысы оның маңызы

  83. Хлорапласттар оның пайда болуы

  84. Хлорофилдер олардың түрлері, қызметі

  85. Каратиноидтар және фикобилиндер қызметі, маңызы

  86. Хлорофилдің порциялық реакциялары

  87. Жарықтың энергиясы меңгерілуі

  88. Судың фотолизі

  89. Фотосинтез белсенділігі

  90. Фотосинтезде жарық спекторы маңызы

9. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР


Ұсынылатын әдебиеттер көздері

Негізгі әдебиеттер:

1. Кенесарина Н. Өсімдіктер физиологиясы және биохимиясы. Алматы 1982, 1988


2. Қалекенұлы Ж. Өсімдіктер физиологиясы., Алматы, 2004
3.Ж. Ж .Жатқанбаев Өсімдіктер физиологиясы , Алматы, 1998

4.К.С.Сағатов Өссімдіктер физиологиясы Алматы, 2011

5. Әлжанова Р.М., Жақсылықова А.Қ., т.б.   Өсімдіктер физиологиясы, Астана, 2007 
6. Плешков Б.П. Биохимия сельскохозяйственных растений. –М., 1987 
7.  Сейітов З. Биологиялық химия.   Алматы, 1992

8.Әлжанова Р.М, Қожахметова Г.Т., Өсімдіктер физиологиясы мен биологиялық химияның практикумы, 1988



Анықтамалық әдебиеттер.

1. Янушкина Н.И. «Физиология растений» М, 1993

2. Полевой В.В. « Физиология растений» М, 1991

3 . Уалиханова Г, Есмағұлова Қ, «Өсімдіктер биотехнологиясының негіздері»

Алматы, Респ. Баспа кабинеті , 1999

4. Медведев С.С. «Физиология растений» Изд-во СПбГУ, 2004

5.Янушкина Н.И, Бахтенова Е.Ю. «Физиология растений» М, Владос, 2005

6. Баславская Практикум по физиологии растений.-М.,1964


Қосымша әдебиеттер:

1.Ж. Жатқанбаев. Өсімдік және адамзат. Алматы., 1977

2. Никкел Л.Дж. Регуляторы роста растений. 1984
3. Либберт Э. Физиология растений., М., Мир, 1976
4. Гэлстон А., Дэвис П., Сэттер Р. Жизнь зеленого растения М., Мир, 1983
5. Рубин Б.А., Курс физиологии растений, М., 1977
6. Курсанов А.Л. Транспорт ассимилятов в растениях. М., 1976 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет