Ес психикалық процестердің құрылымының ядросы ретінде
Автор: Психология ғыл.докторы, профессор Тоқсанбаева Н.Қ.
1. Ес туралы жалпы түсінік. Естің түрлері.
2. Естің физиологиялық механизмдері.
3. Ес процестері.
4. Мнемикалық іс-әрекеттің заңдылықтары.
Ес- бұл бейнелеудің интегралды іздік формасы. Ол кез-келген психикалық процестің негізінде жатыр. Ес психикалық өмірді ұыймдастырудың негізгі формасының бірі болып табылады. Есті танымдық процестердің ядросы деп атайды.
10.1. Ес туралы жалпы түсінік. Естің түрлері.
Шығу тегі бойынша естің екі түрін ажыратады:
генетикалық (тұқым қуалайтын) және өмір кезіндегі ес. Өмір кезіндегі еске қозғалыс, образдық (көру, есту, кинестетикалық және т.б.), эмоционалды, символикалық (сөздік, логикалық) және еріктік ес кіреді. .
Ақпаратты сақтау ұзақтығы бойынша естің келесі деңгейлерін ажыратыды:
1) Кенеттік ес сезу мүшелерінің инерциялықпен байланысты. Бұл ес ерікті басқаруына келмейді. Кенеттік есте бейне константты емес - бұл қабылдау бейнесі емес, түйсік бейнесі. Кенеттік ес әлемнің бірегейлі қабылдауын қамтамасыз етеді;
2) Қысқа мерзімдік ес. Бұл жерде зейіні аударылған ақпарат сақталынады. Ақпарат өзгерілмейтін күйінде қалмайды, ол өңделеді және интерпритацияланады. Қысқа мерзімді ес үшін қайталау мен символизация арқылы ерікті басқару мүмкіншілігі бар. Қысқа мерзімді ес көлемі – 7+-2 (Г. Эббингауз, 1885);
3) Аралық (буферлік) ес – қысқа мерзімді ес пен ұзақ мерзімді ес арасындағы аралық инстанция болып табылады. Бұл жерде ақпарат ұзақмерзімді еске аудару мүмкіндігі келгенше сақталынады. Буфердік ес тазалануы мен күн бойы жиналған ақпартты категоризациялау ұйқы кезінде іске асады;
