3) Ақша қаражаттардың есебі, талдауы және аудиті Қаржы нарығының күрделенуіне байланысты ақшаны басқарудың маңыздылығы арта түсуде сондықтан ақша қаражаттары әр бір кәсіпорын ұшін есеп айырсу құралы болып табылады. Қатаң бәсекелестік жағдайында өндірістік жаңалықтарды енгізу және шаруашылық процесін ары қарай дамыту үшін кәсіпорындардың ақшалары болуға тиісті.
Бухгалтерлік есептің 7 «Ақша қаражаттарының қозғалысы жөніндегі қорытынды есеп» деп аталатын халықаралық стандартына сәйкес ақша қаражаттарына, оның эквиваленттеріне нақты ақшалар және талап етілгенге дейінгі салымдар жатады.
Ақша бұл-кассадағы және банктегі шоттарда бар нақты ақшалар. Ақша қаражаттарына, оның эквиваленттеріне нақты ақшалар және талап етілгенге дейінгі салымдар жатады.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің нақты ақшалары, әдетте,кассадағы бар нақты ақшаларынан, есеп айырсу, валюталық шоттардағы және банкте ашылған арнайы шоттардағы нақты ақшаларынан тұрады.Ақшаның есебі бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспарының 4 «Қаржылық инвестициялар және ақшалар» бөлімінің синтетикалық шоттарда жүргізіледі.
ЖШС «ЖанТас» компаниясының ақша қаражаттары банктік есеп шоттарда сақталынған.Кәсіпорынның есеп шоты «Казкомерц банк»екінші деңгейлі банкте сақталған
Кәсіпорын банктен мына жағдайда кассаға қолма-қол ақша аударады:
Егер түбіртек-чекте ЖШС «ЖанТас» компаниясының басшысының қолы мен мөрі болмаса, ондай жағдайда түбіртек –чек жарамсыз деп саналады.
ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясы 2009 жылы 26 маусым күні Казкомерцбанкінен 500 000 теңге мөлшерінде ЖШС «NUR OIL TRADE» компаниясымен (жабдықтаушылармен) есеп айырсу мақсатында ақша алды.
5-кесте
Рет
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Сома,
теңге
Шоттардың
корреспонденциясы
дебет
кредит
1
2
3
4
5
1
ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясының есеп айырсу шотынан кассаға қолма-қол нақты ақша акелінді
500 000
1010
1030
2
ЖШС «ТӨРЕ»ден түскен тауарларға жазған шот-фактурасы төленді
432400
3310
1010
ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясы түбіртек чек негізінде 500 000 теңге мөлшерінде қолма-қол ақшаны кіріс ордері арқылы кассаға кіріске алынды. 26 Маусым күні Аванстық есеп негізінде Жокешов Сұлтанбайға (кәсіпорын жұмысшысына) кәсіпорынның жабдықтаушыларымен есеп айырсу ұшін 432 400 теңге Кассалық шығыс Ордері арқылы кассадан ақша берілді. (2-ші тіркемеде берілген)
6-кесте
Рет
№
Шаруашылық операцияларының мазмұны
Сома,
теңге
Шоттардың
корреспонденциясы
дебет
кредит
1
2
3
4
5
Сатып алынған тауарлардың түсуі
3
Жабдықтаушының салықтық шот-фактурасы акцептеліп, тауарлар түсті және қоймаға кірістелді: тауардың құны
Жабдықтаушыдан берілген тауарды растаушы құжат (накладная на отпуск запасов на сторону)
Тауарға қосылған құн салығын растаушы құжат (Счет-фактура)
Кассалық шығыс ордері
Осы құжаттардың негізінде Жокешов Сұлтанбай кәсіпорын алдындағы өзінің дебиторлық борышынан құтылады.
Ескертпе: Егер жоғарыда келтірілген құжаттар көлемі 432400 теңгені растайтын болса.
Қолма-қолсыз есеп айырсу
ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясы 11 Маусым күні тауар алу мақсатында ЖШС «Туркуаз Машинери» кәсіпорнының есеп айырсу шотына Счет на оплата негізінде Төлем тапсырысы бойынша 74554 теңге мөлшерінде ақша аударды.Ақшаның аударғаны туралы растаушы құжат Выписка по счету. ЖШС «ЖанТас» кәсіпорны тауарды алушы тұлғаға сенімхат беріледі.
Счет –бұл құжатта жабдықтаушының мекен жайы, банктік бенифициары,төлемнің атын,тауардың немесе көрсетілген қызметтің қандай сомаға қай күнге жасалғанын көрсетеді
Төлем тапсырмасы-бұл құжатта ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясының есеп айырсу шотынан яғни АҚ «КазкоммерцБанк»-тен 74554 теңге ақшаның ЖШС «Туркуаз Машинери» кәсіпорнының есеп айырсу шотына түскендігін растайды.Құжатта төлемнің неге жасалынғаны,күні,айы,жылы, қандай сомаға жасалынғаны көрсетіледі.
Сенимхат-осы құжат негізінде тауарды алушы тұлғаға кәсіпорын өкілдік береді.Құжатта кәсіпорынның мөрі, бас бухгалтердің қолы,жабдықтаушыдан алынатын тауардың түрі, өлшембірлігі,саны, артикулы көрсетіледі. (ТІРКЕМЕ №3)