Отдел науки и международных связей студенческое научное общество

250 
 
қажет. 
Маңыздылығы 
сол 
студенттің 
sociometric 
мәртебесі 
(сыныптастары арасында оның тұрақты) болып табылады. Соңында, ол 
әрбір  жұмыс  тобының  жоғары  мәртебесі  мен  жұмыс  нысанын  ескере 
отырып, студенттер екені анық. Сыныпта жұмыс тобын құруды барлық 
дерлік ірі оқу-әдістемелік міндеттерді шешу үшін пайдалануға  болады. 
Ең  қолданылатын  және  т.б.  практикалық  жұмыстар  мен  зертханалық 
жұмыстарды,  семинарлар,  оны  тиісті  нәтижелерін  ұжымдық  талқылау, 
өзара консультациялар береді.  
Осы  жұмыстың  барысында  мүмкіндігінше  пайдаланылады.  
Содан кейін ЖОО-да студент   өзінде дайындалған және топтық жұмыс 
қарсылық 
қарым-қатынас 
себеп 
болмайды. 
Топтық 
жұмыс 
технологиялық үрдіс мынадай элементтерден тұрады: 
Топтық тапсырма үшін дайындаңыз; 
Танымдық тапсырманы (проблема) орнату; 
Жұмыс тәртібі туралы брифинг; 
Дидактикалық материал топтардың тарату; 
Топтық жаттығу; 
Материалдық  жоспарлау  тобы  жұмысымен  танысу  топ  ішіндегі 
міндеттерді бөлу; 
Жеке тапсырма. 
Тобында  жеке  тұлғаның  нәтижелерін  талқылау.  Жалпы  міндеті 
топтың  (ескертпелер,  толықтырулар,  жаңарту,  қорытындылау) 
талқылау.  Топтық  тапсырманы  қорытындылай  келе.  Топтың 
қорытындысы туралы хабарландыру. Танымдық міндеттерді, рефлексия 
талдау. Топтық жұмыс және қол жеткізу мақсаттары жалпы қорытынды. 
Топтардың  мөлшері  3-тен  6  адамға  дейін  өзгеруі  мүмкін.  Топтың 
құрамы жұмыс мазмұны мен сипатына байланысты қажет. Бұл жағдайда 
студенттердің  кем  дегенде  жартысы  табысты  өзіндік  жұмысына 
айналысуға  қабілетті  болуы  тиіс.  Осы  толықтырады  және  бір-біріне 
артықшылықтары  мен  кемшіліктері  орнын  толтыру  үшін  оларға 
мүмкіндік  береді.  Топтар  оқыту    пән  бойынша  сыныптан  тыс   
студенттер үйлесімділігі деңгейіне байланысты қалыптасады.  
Ол  теріс  бір-біріне  оқушыларға  бапталған  бір  топқа  біріктіруге 
болмайды.  Топты  ұйымдастыру  және  оларға  жұмысты  беруге  топтық 
жұмыс  ұйымдастырылды  қамтамасыз  ету  үшін  жеткіліксіз  студенттер 
топтық жұмыс тәжірибесі  жоқ болса, оқытушы  нақты әрбір тобы үшін 
міндеттерді  тұжырымдау  және  жоспардың  кезеңдері  тиіс.  Уақыт  өте 
келе,  олар  оны  өзіңіз  істеу  үйренуіміз  керек.  Әр  орындау  нәтижелері 
бүкіл  тобының  табысты  байланысты  болады,  ал  осы  мұғалім  қосымша 
болса, топтың әрбір мүшесі үшін жұмысты бақыланбайды. Әр топ үшін, 
сіз  түрлі  міндеттерді  қиындық  деңгейін  таңдауға  болады  немесе 

251 
 
мәселені ұсына және жақсы студенттер бар дағдылар мен білімі сүйеніп 
қарағанда  топтық  жұмысты  бастау  үшін  ынталандыру.  Жұмыс  тобы 
нысаны үй тапсырмасын, сондай-ақ ақталған   жұмысқа тексеру тиімді 
болуы  мүмкін.  Олардың  мәні  тапсырмасының  бөлігі  болып  табылады, 
содан  кейін  өздері  авторлар  көрсету  студенттердің  бүкіл  сынып 
материалды,  тәжірибесін  үйрену  байланысты  қызығушылық  іске 
асыруды көздейді. Білім берудің көкейтесті мәселелерін, сонымен қатар 
білім  беру  ғана  емес,  шешу  үшін  жұмыс  көмек  тобы  нысандарын 
болғандықтан,  олар  қарамастан  осы  сабақтар  сынып  және  біліктілігін 
ерекшеліктері   уақыт өткен сайын кем дегенде қолдануға сенімді болуы 
тиіс.  Топтық  жұмыс  барысында  мұғалімі  функцияларды  түрлі 
орындайды:  топтық  жұмыс  барысын  қадағалап  сұрақтарына  жауап, 
дауларды  реттейдi,  тәртібі  өте  қажет  болған  жағдайда  жұмыс  істейді, 
тұтастай  алғанда,  жеке  оқушыларды  немесе  топты  көмектеседі.  Бұл 
топтық  жұмыс  ережелерін  анықтау  және  рейтингтік  жүйесін  анықтау 
үшін  маңызды  болып  табылады.  Кейбір  көрсеткіштері  бағаланатын 
болады.   Мысалы, мұғалім (сыныпта  немесе жетекшісі) қадағалау мен 
қатысушылар  бір-біріне  тыңдауға  қалай  бағалауға,  бір-біріне  көмек, 
мәселені  шешу  үшін  бірге  жұмыс  істей  алады.  Сіз  екі  топтың 
арасындағы  бәсекелестіктің  элементі  қамтуы  мүмкін.  Бұл  міндет 
тобының  үрдісі  пікір,  бағалау  алмасу  негізделуі  тиіс  екендігін 
қарастырады,  сондай-ақ  қажет.      Бұл  топтың  басқа  мүшелері  басқа  да 
сәтсіз,  сондай-ақ  жеке  орына  жүзеге  асыру  тек  ішінара  кеңес  берген, 
атап  айтқанда  проблемаларды  атқарылуын  қабылдауға  емес,  маңызды 
болып табылады. 
Сессия  соңында,  әр  топ  сыныпта  талқыланды  шешімдер 
әзірленді.  Ол  мұғалімі  (немесе  бақылаушылар  класс  немесе  топтық) 
міндеттері  мен  жұмыс  топтарының  жүзеге  асыру  қорытындылары 
туралы  шешiм  қабылдайды,  қашан,  қорытындылау  бар  соңғы  кезеңі 
болып  саналады.    Осылайша,  бұл  мәселені  шешудің  қорытындысы, 
сондай-ақ  топ  жұмысын  ғана  емес,  бағаланады.      Сондықтан,  топтық 
класс  оқушылары  жұмысты  ұйымдастыру  тобы  нысаны  деп  атауға 
болады.      Бұл сабақта, сынып дұрысы, нақты оқыту міндеттерді шешу 
үшін  топқа  бөлінеді  -  студенттер  өздері  көреді  және  олардың 
тапсырмаға  сәйкес  топтарға  бөлінеді.  Топ  барынша  тиімділікті  топтың 
әрбір  мүшесінің  ұжымдық  оқыту  мүмкіндіктеріне  арналған  жүзеге 
асырылуы  мүмкін, осындай болуы тиіс,  бірдей  болуы  мүмкін емес. Әр 
топ  тағайындалған  немесе  оқытушы  ұсынған  бірқатар  міндеттер  оны 
өзіңіз  таңдай    және  ұжымдық  топтың  таңдаған.  Көшбасшысының 
басшылығымен бірге орындайды асырылады.  Жұмыс тобы нысандарын 
оң аспектілері студенттердің өсті оқыту және танымдық мотивация. Ол 

252 
 
кейбір  мәселелерді  шешуде  біліксіз  мазасыздану,  сәтсіз  болып 
табылатын  қорқыныш,  деңгейін  төмендетеді.  Жоғары  оқу  тобының, 
оқыту және білімді жаңарту тиімділігін.  Топтық жұмыс психологиялық 
климатты  және  сыныбын,  төзімділік  дамыту,  диалог  және  өз 
көзқарастарын  дау  қабілетін  жақсартуға  көмектеседі.  Сыныпта  топтық 
жұмыс теріс аспектілері мен қиындықтар студенттер жиі «әлсіз, күшті» 
бойынша  топтарға  біріктіріледі.  Осы  біріктіру  де  бір  де,  басқа  емес, 
жеңіске: әлсіз негізінен онымен акциялар күшті екенін біледі. Жиі, әлсіз 
студенттік жай ғана олардың зерттеулер сыныптасыма көп табысты деп 
оның  алдында  тапсырманы  шешу  үшін  қалай  жақсы  біледі,  шын 
мәнінде сүйене отырып, өз пікірін білдіруге батылы емес.  
Сондықтан  әр  түрлі  интеллектуалды  деңгейімен  серіктестерінің 
одағы ол тек сирек жағдайларда орынды болып табылады және белгілі 
бір  ұйымдастыру  талап  етеді.  Мұндай  серіктестердің  бірлескен  іс-
шараларды  ұйымдастыру  қажет.  Нәтижесі  қалай  белсенді  барлық 
шәкірттері  арқылы  бағаланады.  Мысалы,  егер  бұл  орын  әркім  өз 
«жұмыс  аймағын»  алады  және  нәтижеге  қол  жеткізу  үшін,  сондықтан 
топқа  берілген  тапсырма,  тек  әрбір  жалпы  тапсырманың  үзіндісін 
орындауға жағдайда мүмкін. Топтағы барлық студенттер ең белсендіру 
үшін  тағы  бір  тәсілі:  бірінші,  өзіңіз  проблеманы  шешу,  содан  кейін 
тобында  талқылау,  (сыни  бағалау  алып  емес)  әрбір  жеке  шешім  және   
бір топ бір шешімдерді әзірлеу үшін ұсынамыз. 
Пайдалынылған әдебиеттер 
1.
 
http://festival.1september.ru/articles/500078/
 
2.
 
http://stergalina.ucoz.ru/load/tekhnologii_gruppovogo_obuchenija_n
a_uroke_informatiki_kak_znachimyj_instrument_reshenija_odnoj_i
z_sovremennykh_problem_informatizacii_obrazovanija/1-1-0-21
 
3.
 
http://rodtm.ucoz.ru/publ/v_pomoshh_uchitelju/voprosy_metodiki/g
ruppovye_tekhnologii/17-1-0-16
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

253 
 
ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАР МЕКТЕПТЕГІ ОҚЫТУ БАРЫСЫН 
ЖЕТІЛДІРУДІҢ ТИІМДІ ҚҰРАЛЫ 
 
ИСАБЕК А. 
Алматы Университеті, «Дене шынықтыру және спорт» мамандығының 
4 курс студенті 
Ғылыми жетекшісі: ЖУНИСБАЕВА М.Б, АЙЫНОВА А.С. 
Алматы университеті,  Педагогикалық мамандықтар кафедрасының аға 
оқытушысы 
 
Жалпы  білім  беретін  мектептердің  оқу  жоспарлары  мен 
бағдарламаларында  қазақ  этнопедагогикасы  материалдарының  көрініс 
табуы, 
қазақ 
этнопедагогикасы 
құралдарын 
оқушылар 
дене 
шынықтыруында  пайдалануға  жүйелі  бағыт  бермеуі  және  мәселенің 
теория  жүзінде  жеткілікті  зерттелмеуі,  ғылыми  жұмыс  тақырыбының 
көкейкестілігін дәлелдейді. 
Қазақ  халқының  кең  де,  дархан  далсындай,  кең  пейіліне  орай 
өнерінің  де  өрісі  кең,  рухани  өмірінің  де  ұшан  теңіз  болатыны-оның 
табиғи  байлығы  мен  шаруашылығының  осы  кең  даланың  табиғатымен 
ұштасып жататынында болса керек. Көшпелі тұрмыс шаруашылықтың, 
осыған  орайласуы,  жалпақ  жатқан  далада  еркін  өмір  сүруі,  арнайы 
заңдасқан тұрақты оқу орындарының  болмауы, халықтың өз қалауыеша 
өмір  сүруі,  өзі  жасаған,  өзінің  жасампаздық  ішкі  өмірінің  күшті 
топтасуы-әдет-ғұрпы,  салт-  санасы,  дәстүрі,  ұғым-нанымы  тудырған 
өмір салты-тәрбиенің басты құралы  болған. 
Олай болса ұлт ойындарының бүгінгі нұсқалары ауыз әдебиеті 
туындысы ретінде ауыздан ауызға жетіп,біздің заманымызда халықтың 
игілігіне айналды. Тарихқа көз жібертіп қарасақ, бұл игілікті істің басы-
қасында  –ең  алдымен  Еуропаша  білім  алған  өзіміздің  қандас 
бауырларымыз  тұр  екен.  ХIХ    ғасырдың  басынан  бастады.  Бұл  идея 
әуел  баста  ел  екендігінен  әлем  жұртшылығын  хабардар  ету  ниетінен 
туындады.  Көшпенділер мәдениетінің шыңында  тұрған қазақ  халқын  –
дүние  жүзі  жұртшылығына  таныту,  Ресей  арқылы  батыс  елдеріне 
таныстыру  ниеті  күн  тәртібінде  тұрды.  Бұл  істі  алғаш  бастап,  жол 
салғандар  –Ш.Уәлиханов  пен  Ы.  Алтынсарин  болды.  Олар  арқылы 
орыстың  алдыңғы  қатарлы  зиялылары  қазақ  өмірін  зерттеп,  оны 
дүниежүзі  жұртшылығына  таныстыру  мақсатымен  қазақтың  ұлт 
ойындарын  халық  өміріменқоса  зерттеу  ісін  де  қолға  алды.  Оны  сол 
кезде  әдетке  айналған  этнографиялық  материал  ретінде  пайдаланды. 
Олардың  басында  шығыс  тану  ғылымының  прогресшіл  өкілдері 
В.Радлов пен Г. Потанин тұрды. 

254 
 
Көпшілікке арналған ойындар ойын-тойларда орындалып еркін 
бәсеке, жарыс түрінде өткізіледі. Оның көбі адамның жылқы түлігімен 
орындалатын  ойындары  болып  келеді.  «Көптеген  ойындар  қалың 
жұртарасында театрлық, цирктік ойын есебінде өткізіледі. Мысалы, атқа 
мықтылық  көрсететін  –аударыспақ  ойыны,  балуандардың  «күресі», 
мергендердің «жамбы» атуы, «сайыс», шауып келе жатып жерде жатқан 
теңгелі іліп алып, атқа жүру өнері көрсетілетін- «теңге алу», атқа мініп 
көкпар тарту ойындары болды», -делінген Қазақ ССР тарихында.  
Қазақтың 
ұлт 
ойындарын 
жинап 
баспа 
орындарына 
ұсынушылардың  бірі  Ә.Ә.  Диваев  болғанын  біз  жоғарыда  келтірдік. 
Ә.Ә. Диваев қазақтың ұлт ойындарын тек жинап қана қойған жоқ оның 
бала  тәбиесіндегі  мңызын  көре  біліп,  оның  тәрбиедегі  орынын 
белгілеуге  тырысты. Ол  қазақтың ұлт ойындарының  әлеуметтік  негізін 
анықтауға,  білуге  ұмтылды.  Ол  өзінің  «Қырғыз  (Қазақ)  балаларының 
ойыны»,  деген  еңбегінде  Қазақ  халқының  қалыптасқан  әдет-ғұрпына 
орай жас өспірімдерді  негізінен  үш топқа бөледі: а) бір жастан  жетіге 
дейін;  ә)  жеті  жастан    он  бес  жасқа  дейін;    б)  он  бесте    отызға  дейін. 
Осыны    негізге  ала  отырып    қазақтың  ұлт  ойындарында      үш  топқа  
бөлген.  Бірінші  топқа, сәбилер ойыны деп  ат қойып, баланың дүниеге  
көқарасын    қалыптастыратын  ойындарды  жатқызады:    соқыр  теке,  
түйе-түйе, көксиыр,  үйшік-үйшік, қой бағу, бөрік  жасырмақ т.б. Екінші 
топтағы  ойындарды    бозбалалар    ойыны  деп  атап,  оған:  орда,  домалақ 
ағаш,  бөрік  жасырмақ,    тақия  телпек  шілік    т.б.    Үшінші  топтағы  
ойында  жігіттер ойыны деп атайды да,  осы топқа жататын ойындардың 
өзін  үш топқа  бөледі. 
1.Қоғамдық  өмірге  байланысты    қазақ  халқының  ұғымында  
ерте  қалыптасқан   «Хан жақсыма?»  ойыны. 
2.Жедел  қимылды  ойындарды  –  ақ  сүйек,  ақ  шамшық,  тиын  
салу,    алтыбақан,  арқантартыс,  белбеу  тастау,  шертпек,    көрші  т.б. 
жатқызады. 
3.Спорттық    маңызы  бар  ойындарды  –  бәйге,  көкпар,  
түйежарыс, аударыспақ, жамбы ату, жаяу жарыс, жорға жарыс, қазақша  
күрес, қыз қуу,  сайыс,  таяқ  жүгірті т.б.  жатқызды.  
Бұл біздің заманымызға дейін  қазақтың  ұлт ойындары  туралы  
бұрынды  –соңды    айтылған,  әлі  күнге  дейін  өз  құнын    жоймай    келе  
жатқан  ғылыми пікір айтуға  ниет білдірген  алғашқы еңбек болғанын  
айтуға тиіспіз. 
Өкінішке орай бұл туралы  кейінгі зерттеушілер тіс жарып, еш  
пікір  айтпайды.  Оны  былай  қойғанда    қазақтың    ұлттық  ойындары 
туралы  анда-санда, қадау-қадау, бірлі-жарым  жке  мақалалар болмаса, 
осы    ғасырдың    70-ші    жылдарына  дейін,  ойынның    тәрбие  құралы 

255 
 
ретінде    мәселеге    көңіл    бөлінбей  келді.  Ұлт  ойындарын  әлеуметтік  –
педагогикалық  іс-әрекетке  қосу  туралы  бұл  кезде  алыс-жақын  шет 
елдерде де айтарлықтай пікір айтушылар кездеспейді. 
 «Ойын-сауық» 
деген  атпен  жарық  көрген  жинақтың 
құрастырушылары Т.Пірәлиев, Т.Кенжалин, С. Қасиманов, С.Есқалиев, 
К.Түсіпов,  Т.Сұлтанбекова  «Қазақстың  ұлт  ойындары»  деген  2-ші 
бөлімінде  қазақ  ойындарын  темаларға  бөліп,  жеке-жеке  ат  қойып, 
топтастыруға  тырысады.  Атап  айтқанда:  Көпшілік  ойындар,  мақал-
мәтелдер,  Қазақтың  нақыл  сөздері,  Халық  жұмбақтары,  Ойлап 
көрісіңізші,  Жаңылтпаштар,  Ауызша  есеп,  Қазақша  күрес,  Дойбы 
ойыны,  Тоғыз  құмалақ  ойыны,  Ат  жарысы,  Клубтағы  жастар  сауық 
кештерінде,  -  деген  тақырыптармен  береді.  Мұны  классификация  деп 
атау қиын. 
Сексенінші жылдардың басында  қазақтың дәстүрлік ойындары 
мен  жаттығуларын  мектептегі  дене  тәрбиесі пәніне  қолдану туралы  
педагогика   ғылымдарының  кандидаты  дәрежесін  алу үшін  қорғаған 
диссертациясында    Т.Ж.  Бекпатчаев  ойынды    классификация    жасауға  
көңіл  бөлген.  Еңбектің  тақырыбынан    көріп  отырғандай,    автор  
қазақтың дәстүрлі ойындарына  жаттығулар қосады. Олай болса, ол таза 
ойынды    алмай,  оған    қазақтың  өзіндік  таза  ұғымда    кездеспейтін 
жаттығуды    қосады.  Ол  оған  ойыншықтарды    тіркейді.  Осылардың  
бәрін  бір  ұғымға  жатқызып,  қазақтың  халық  ойындарының 
классификациясы, - деп көрсетеді.  Оны 10 бөлікке  бөліп, кесте арқылы 
кесіндеген. Оқырманға  анық,  түсінікті болу үшін сол кестені санымен  
жазып көрсеткен  автордың  мәтінін қазақшалап  беруді  жөн көрдік. 
1.Ойыншықтар мен ойналатын ойын. 2. Лақтыру,  жүгіру және  
секіру    элементтері  қатынастың  ойындар.  3.Күрес  және  қарсыласу 
элементі    кездесетін  ойындар.  4.  Көзді  байлап      ойналатын  ойындар 
(бағдарлай білуді дамыту). 5. Алаңда ойналатын ойындар (кешке, түнде 
өткізіледі).  6.Суда  ойналатын  ойындар.  7.  Әскери  -өнерлік  ойындар. 
8.Столда ойналатын ойындар. 9. Ат-спорт ойындары. 10.Атракциондар. 
Жас  ерекшелігіне  орай  бұлар  екі  топқа  бөлінеді:1.  Балалар 
ойыны.2.Үлкендер ойыны. 
Қарапайым  көзге  бұл  классификация  орынды  болып  көрінуі 
мүмкін.  Алайда  қазақтың  халық  ойыны  дей  отырып,  оған 
ойыншықтарды, әскери-өнер жаттығуларын, атракциондарды қосқанда, 
ойынның  халықтығынан  (ол  кезде  халық  дегенді  –ұлт  деп  түсінетін) 
ештеме  қалмайды.  Оны  былай  қойғанда  мұнда  еш  жүйе  ғылымилық 
мазмұны  сезілмейді.  Сондықтан  біз  мұндай  бөлшектеп,  араластыруды 
классификация  деп  ат  қойып  айдар  тақпағанымен  ұлт  ойындарын 
негізге ала отырып халық педагогикасының басқа элементтерін онымен 

256 
 
ұштастыра  отырып,  дене  тәрбиесіндегі  эксперименттік  жұмыстарды 
пайдалануға  тырысқан.  Н.К.  Ахметов  өзінің  ойын  арқылы  жоғары  оқу 
орындарында педагог кадрларын әзірлеудің теориясы мен практикасы, -
деген  тақырыптағы  докторлық  диссертациясында  ойынның  жалпы 
класификациясын береді. Мұнда ойынды табиғи және жасанды ойындар 
деп  бөледі.  Табиғи  ойындарды  спорттық,  құмарлық  ойындар  т.б.  деп 
қарастырылады.  Академиялық  (оқытушылық)  ойындарды  тағы  екіге 
бөліп:  1.  Имитациялық  ойындар,  оны  рөлдік  ойындар,  жобалау 
ойындары, іскерлік ойындары деп үшке бөледі және нақты ситуациялық 
талдау, имитациялық жаттығу деп кеңейте түседі. 2. Имитациялық емес 
(оқытушылық) ойындарды: символдық және крассвордтар ребустар т.б. 
деп бөледі. 
Автор бұл жерде жоғарғы оқу орындарында педагог кадрларын 
әзірлеу  барысында  жалпы  ойынды  пайдалану  жолдарын  қарастыруды 
мақсат  еткен.  Ойынды  әдіснамалық  негізде  қарап,  оны  қолдануға 
оңтайлы  ету  мақсатымен  классификациялаған.  Сондықтан  автор  ұлт 
ойындарын  өз  жұмысына  пайдалануды  алдына  мақсат  етіп  қоймаған. 
Олай болса,  біз  тек автордың ойындарды  классификациялау  жүйесінде 
көңіл  аудара  отырып,  зерттеушілердің  назарына  ұсына  кетуді  жөн 
көрдік.  Алайда  бұл  классификация  зерттеушіні  қанағаттандырғанымен 
өзінің  бір  жақтылығымен,  тар  мағыналығымен  ерекшеленеді.  Ол  тек 
бүгінгі  ойындарды  қамтый  отырып,  оның  тек  өзіне  қажеттісін  ғана 
таңдап  алуға  көңіл  бөлген.  Сондықтан  қазіргі  заман  тудырып  отырған 
ойындарды толық қамти алмаған. 
Солардың бірі ұлт ойындарын жедел қимылды ойындар деп ала 
отырып, оны дене тәрбиесіне пайдалану, сабақтың барысында  қолдану 
мәселесі мен  айналысқан Ж.Т. Төлегенов  жедел қимылды ойындарды 6 
топқп  бөліп    классификациялайды.  Бұл  жерде    зерттеушінің    бір 
жақтылығын    былай  қойғанда,  әр  ұлт  ойынының    бойындағы  басқа 
қасиеттерін    ескере  бермейді.  Қазақтың    ұлт-ойындарының    негізгі 
ерекшелігі  оның    қай-қайсысының  болмасын    бойында    жан-жақты  
әлеуметтік    педагогикалық    негіздің  барлығы    мен    әмбебаптылығы. 
Біздің пікірімізше зерттеушілердің   негізгі  қателігі  зерттеу  барысында  
мұны  естен    шығаруларына  болмайды.  Олай  болатыны    тәрбие,  оқыту 
оқудың негізгі мақсаты  оқушының тек бір жақты дамуы  пән бойынша 
атсалысу.  Болашақ  дене  шынықтыру  пәнінің  мамандарын  әзірлеу 
барысында  ұлт  ойындарын  пайдалану,  оны  әркелкі  жастағы 
оқушылардың  сабағына  қосымша  материалдарды  қолдануға  оңтайлы 
ету  сабағына  қосымша  материалдарды  қолдануға  оңтайлы  ету 
мақсатымен Т.Ш. Куанышев жедел қимылды ойындарды 5 топқа бөліп  
классификациялайды.  Біздің  пікірімізше  мұндағы  біржақтылық  өз 

257 
 
алдына,  оның  үстіне  сабақта  нақты  ойынды  пайдаланудан  гөрі  оны 
ұйымдастыру мәселесіне көп көңіл бөлінген.  
Е.Сағындықов  өзінің  кандидаттық  диссертациясына  ұлт 
ойындарын  классификациялаудың  үлгісі  ретінде  оның  бүгінгі 
жастардың  оқу-тәрбие  жұмысында  пайдалану  жолдарын  көрсеткен. 
Алайда  бұл  еңбек  орыс  тілінде  жазылып,  көпшілік  қала  мен  ауылдың 
қазақ 
мектептеріне 
жетпей 
қалды. 
Одан 
кейінгі 
біздің 
монографияларымыз  қазақ  тілінде  жазылып  жарық  көргендіктен  орыс 
тілді  зерттеушілерге  жат  болып  келді.  Осының  бәрі  ұлт  ойындарының 
бүгінгі  оқу-тәрбие  жұмысындағы  қолданыс  өрісін  тарылтып,  бір  осы 
олқылықтың 
орнын 
толтыру 
мақсатымен 
қазақтың 
ұлттық 
ойындарының толық классификациясын ұсынуды жөн көрдік.  
Жоғарыда  ескерткеніміздей,  бұл  классификациялаудың  ортақ 
кемшілігі ұлт ойындарын тұтас қарамай, керісінше оның бәрін тек дене 
шынықтыру  сабағына  қарай  бағыттап,  ойынның  мағынасын  тарылта 
түседі.  Ұлт  ойындарының  әлеуметтік  –методологиялық  негіздеріне 
айтарлықтай  мән  бермей,  оны  теориялық  –методологиялық  жағынан 
біржақты дамытуға бағыттайды. 
Қазақтың  ұлттық  ойындары  өмірдің  түрлі  құбылыстарына  сай 
қолданысқа  лайықталып  жасалғандай.  Ол  барлық  білім  мен  тәрбие 
саласына сай келетін, ұлт ойындарының бойындағы қасиеттердің түгел 
дерлік қамтитын универсалды, әмбебап классификация жасау өте қиын. 
Дегенмен, 
біз 
ұлт 
ойындарының 
тұлғалық 
– 
салауаттық 
классификациясын ұсынамыз. 
1.  Еңбек  –тұрмыс  ойындары;  2.  Денешынықтыру  спорт 
ойындары; 3. Ойлау арқылы орындалатын ойындар. Бұларға тән қасиет 
жедел және баяу қимылды ойындарға бөлінеді. 
 
Қазақтың ұлттық ойындары 
1. Еңбек-тұрмыс 
ойындары 
2. Дене шынықтыру 
спорт ойындары 
3. Ойлау арқылы 
орындалатын 
ойындар 
Жедел қимылды ойындар 
Баяу қимылды ойындар 

258 
 
Қорытынды 
Ғылыми  жұмысымыздың  мақсат  мүддесіне  байланысты  халық 
ойындары  туралы  бұрын-соңды  айтылып,  жазылған  әлемдік  ақыл-
ойдың  үздік  туындыларымен  танысып,  зерделеп,  зерттей  отырып,  сол 
сияқты  кейінгі  кезеңдерде  жазылған  педагогикалық  психологиялық 
әдебиеттерді  оқып,  талдай  келіп,  солардың  зерттеу  жұмысымызға 
қатынасы  бар  тұстарын  ой  елегінен  өткізе  отырып  төмендегідей 
қорытынды жасаймыз: 
Бұл 
жұмысымыз 
Қазақтың 
ұлттық 
ойындарының 
педагогикалық  мүмкіншіліктерін  анықтау  мәселесіне,  халықтық  ойын 
пайдаланылған  дене  тәрбиесінің  нәтижесі  оқушы  денсаулығын, 
салауатты  өмір  салтын  дамытудың  тәжірибелік  негіздерін  дәлелдеуге 
бағытталды. 

жүктеу/скачать 2,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: