61
па еді енеңді?!
[Н.К.Іт]
Түсі бөлек жан екен, Жан қаратпас айбатты.
Қаттауына
қаратпай, Найзасы тиді жүректен
[Н.К.ІІт].
Түсіндірмелі сөздікте:
көбе
− ерте кездегі батырлар киген сауыт
[14, 303 б.]. Ескі монғол тілінде
көбе −
батырдың сауыты [81, 925 б.].
Көбе
–
жүрек тұсын, білек, тізені, иықты садақтың оғынан, қылыштан
қорғау үшін жалпақ темірден жасалған сауыт.
Ол бүкіл денені қорғау үшін
тырнақ ұқсас, көбінесе қола немесе мысты қатпарлап тізіп немесе металл
шынжырларды (шығыршықтарды)
біріктіріп, көйлек тәріздес етіп жасалған
түрі. Кейінірек көбенің жеңіл көкірекше түрі шыққан. Сондай-ақ, көбенің
қанды көбе деген де түрі бар.
Қанды көбе
–
жай сауыт емес, әрдайым ұрыс
майданында болатын батыр киетін көбе
[96].
Келтірілген
деректерді қорытындылай келе,
«көбе»
аталымының негізгі
мағынасы
батырдың жауға аттанғанда киетін, найза мен сүңгіден қорғайтын
темірден тоқылған киімнің (сауыттың) бір түрі
.
Ғалым Р. Сыздық: «Заман неғұрлым әрілеген
сайын қазіргі нормамен
салыстырғанда, көнерген элементтердің молынан ұшырасуы заңды да, түсінікті
де. Бірақ әрідегі әдеби мұра ауызша сақталғандықтан, көптеген бейтаныс
дүниелер мәтіннен ығысып, бізге түсініктірек баламалармен жеткені аян. Әйтсе
де бұл мұралардан «көненің көздері» − архаизмдерді табуға болады» [77, 80 б.],
− деген пікірі осының айғағы.
Қару-жарақ пен сауыт-сайман атауларының эпитетсіз қолданылуы –
ақындар өмір сүрген кезеңнің әдеби үлгілерінде
кемде-кем ұшырасатын
құбылыс, ал кейінгі кезде бұл қолданыс сирей бастайды. Мына өлең
жолдарында қару атаулары эпитетсіз қолданылған.
Достарыңызбен бөлісу: 
