«зұлпыхар» сөзі тура мағынасында
қолданылған:
Баһадүр, батыр болсаң, Ғали қайда, Суарған судай қанға зұлпыхарын?! [Е.К] Ақынның тағы бір толғауында Әйтеке биді зұлпыхарға
теңегенін мына өлең жолдарынан байқауға болады.
Әйтеке – Кіші жүздің қорғаны еді, Шет жерге Шері жұмсаған зұлпыхардай! [Е.К]
Жоғарыдағы өлең жолдарындағы «
зұлпыхар» сөзін Н. Оңдасынов:
1) Мұхаммед пайғамбардың өте үлкен, өткір қылышы дейтін мифалогиялық наным; 2) ауыс. батырлар асынатын қарапайым өткір қылыш деген екі
мағынасын көрсетеді. Омыртқа кесер (Мұхаммедтің қызы Фатиманың күйеуі,
Мұхаммедтен кейінгі төртінші халифа әзірет Әлінің дін аңызындағы екі жүзді,
айыр ұшты қылыштың теңеуі).
Зұ, зү (зу) –
1) бар, бар болу, ие, ие болу; 2) меңгерген (Бір нәрсеге ие болуды көрсету үшін сөздің алдына қосылатын қосымша (зұлпықар – «қылышты», Зұлқарнайын – «екі мүйізді») [70].
Сонымен қатар ақындар шығармаларында қазіргі тілдегі «тозақ» сөзінің
көнерген аталымы
«тамұқ» сөзін қолданады. Мысалы, Ерімбетте:
Дүниеге келген пенде бәрі өледі, Ажалдан, һақтан басқа, қапыл қалмас! Мен куәмін хақтың әмірін тұтқан құлдар, Ысыраттан құстай ұшар, тамұқ бармас! [Е.К]
Нұртуғанда:
Тақсыр-ай, астың палас, үстің жанат, Сіздерден айып табады қандай нәлет?! Сіздерден айып тапқан оңбас, сірә, Мақшарда отқа күйіп, тамұқта өлед! [Н.К.IІт] С. Кенжеахметұлының «Жеті қазына» еңбегінде:
тамұқ (тозақ) −
о дүниеде күнәлілерді азапқа салатын орын [93] деген
мағынаны білдіреді дейді. Келтірілген деректерді негізге ала отырып, «тамұқ»
о дүниедегі күнәлілердің баратын орны, тозақ деген мағынаның көне аталымы.
59
Зерттеу жұмысымызда дәлелденгендей, ақындар шығармаларының
құрамындағы кірме сөздердің мол қабатын
