Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б



Pdf көрінісі
бет99/199
Дата18.10.2023
өлшемі13,17 Mb.
#117933
түріКнига
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   199
не­
ме­се
ме­се
тер
тер
жа 
жа 
сал ған
сал ған
екі
екі
сым 
сым 
е зін де,
е зін де,
о
о
лар да
лар да
Іш 
Іш 
Н
м шине
м шине
арқылы
арқылы
э
э
лектрле ну
лектрле ну
гия
гия
э
э
лектр
лектр
энер 
энер 
ряд тар
ряд тар
екі
екі
к
к
он ден са тор ға
он ден са тор ға
кк
кк
жи на ла ды.
жи на ла ды.
-
(89
(89
­
­
су рет).
су рет).
лектрле ну
лектрле ну
П
л да ныл ған
л да ныл ған
энер 
энер 
мыс
мыс
іс 
іс 
теу
теу
луы
луы
мүм 
мүм 
кін.
кін.
Олар
Олар
кө рейік.
кө рейік.
су рет).
су рет).
В
ден
ден
екін 
екін 
жұ 
жұ 
мыс 
мыс 
а
а
т қа ры лады:
т қа ры лады:
аа
аа
мек,
мек,
энер 
энер 
гия ның
гия ның
энер 
энер 
гия
гия
тү 
тү 
рі не
рі не
прин 
прин 
б
б
нің түр
нің түр
ле
ле
рі 
рі 
түр 
түр 
ге
ге
а
а
а
а­ғы
аааааааааааааа
сс
са­ған
қа ­талаң­ ар
са­лыс­ты­рың­ ар
а­ғы а­р
п
тәжірибең
лект­рос­коп­тың л­ ем-
р­т р­лі ар­лар­мен
т ­ і­р ­бе­ле­рің­ і
талаң­ ар
­т ­ е­ле­рін
аа
тәжірибең
л­ ем-
а
с
лю сін де
лю сін де
тен циал да ры
тен циал да ры
1
1
оң
оң
за 
за 
ряд ты
ряд ты
за 
за 
за 
ы
Т
Т
ок
ок
Т
ТТ
сыз­
сыз­
лю сін де
лю сін де
оң
оң
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


146
0
V
TU
5
5
0
TU
5
5
V
4
3
1
2
5
90-су­рет.
 Тер мо пара
91-су­рет.
о тоэле мент
92-су­рет
. Галь ва ни эле менті
Гал ­ а­ни­­ ле­менті
(92­су рет). Галь ва ни эле ме н ті құ ры лғы сын да 
хи мия лық реак ция нә ти же сін де бөлінетін энер гия ның электр энер гия сы на 
ай на лу про це сі қа рас ты рыл ған. Эле мент іші не бұ рыш ты өзек (2) қой ыл ған 
мы рыш ыдыс тан (1) тұ ра ды. Бұ рыш ты өзек кө мір мен мар га нец ок си ді нің 
қо сын ды сы тол ты рыл ған қап тың (3) іші нде ор на лас қан. Ыдыс мү сә тір
ерітіндісі мен ұн нан жа сал ған клейс термен (4) тол ты рыл ған. Мы рыш 
ыдыс кар тон мен қап та лып, сыр ты нан шай ыр құй ыла ды (5). Мү сә тір дің 
мы рыш пен әре кет те суі ке зін де мы рыш тан оң ион дар – элект ро нын жо ға лт­
қан атом дар бө лі не ді де, мы рыш те ріс за ряд ты бо ла ды. Бұ рыш ты өзек те оң 
за ряд тар жи на ла ды. 
Ак­ку­му­ля­тор­лар
(93­су рет). Ак ку му ля тор – элект ро ли ті (2) жә не оң 
не ме се те ріс за ряд ты те мір плас ти на ла ры (3) бар ыдыс (1) (94­су рет). Осын дай 
ак ку му ля тор лар ав то көлік жа сау ісін де кең қол да ныс тап ты. Ак ку му ля тор ток 
кө зі бо лу үшін оны за ряд тау ке рек. За ряд тау ке зін де элект род тар дың бі реуі 
оң, екін ші сі те ріс бо ла ды.
Қа зір гі кез де ак ку му ля тор лар дың тү рі көп жә не олар дың қол да ныс ая сы 
әр түр лі. Олар бар лық тұ рақ ты ток ты тұ ты ну шы лар үшін ток кө зі бо лып та бы­
ла ды. 95­су рет те ком пью тер дің B пор ты нан за ряд тала ала тын ак ку му ля тор 
бей не лен ген.
3
2
1
93-су­рет.
 Ак ку му ля тор
94-су­рет.
 Ак ку му ля тор 
құрылысы
95-су­рет.­
Заманауи ак ку му ля­
тор мо де лі нің за ряд талуы
А
146
146
АРР
93-су­рет.
93-су­рет.
А
су рет те
су рет те
к
к
ом пью тер дің
ом пью тер дің
Н
бо ла ды.
бо ла ды.
ку му ля тор лар дың
ку му ля тор лар дың
бар
бар
лық
лық
тұ 
тұ 
рақ ты
рақ ты
тұ 
тұ 
тұ 
тұ 
к
к
ом пью тер дің
ом пью тер дің
кк
кк
-
ку му ля тор лар дың
ку му ля тор лар дың
П
су рет).
су рет).
плас 
плас 
ти на ла ры
ти на ла ры
то көлік
то көлік
жа 
жа 
сау
сау
ісін 
ісін 
де
де
ряд тау
ряд тау
к
к
е рек.
е рек.
За 
За 
В
мы 
мы 
рыш тан
рыш тан
мы 
мы 
мы 
мы 
рыш
рыш
те 
те 
ріс
ріс
те 
те 
те 
те 
за 
за 
ряд ты
ряд ты
за 
за 
за 
за 
Ак 
Ак 
ку му ля тор 
ку му ля тор 
ти на ла ры
ти на ла ры
б
өзек 
өзек 
кө 
кө 
іші 
іші 
нде
нде
ор 
ор 
клейс 
клейс 
термен
термен
(4)
(4)
шай 
шай 
ыр
ыр
құй 
құй 
ион 
ион 
а
гия ның
гия ның
не
не
бұ 
бұ 
рыш ты
рыш ты
бұ 
бұ 
бұ 
бұ 
кө 
кө 
мір
мір
мен
мен
ор 
ор 
на лас қан.
на лас қан.
с
92-су­рет
92-су­рет
э
э
ле ме н ті
ле ме н ті
гия ның
гия ның
э
э
лектр
лектр
рыш ты
рыш ты
п
92-су­рет
92-су­рет
.
.
Галь ва ни 
Галь ва ни 
а
а
с
с
3
3
1
1
ы
ы
ы
2
2
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


147
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Электр то гы де ге ні міз не?
2. Қандай жағдайда зарядталған бөлшектер бағытталған қозғалысқа түседі?
3. Ток көз інің қан дай түр ле рін бі ле сің дер?
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Екі қа лың мы рыш және мыс өт кіз гіш сымдардан, ли мон нан ток кө зін 
жа саң дар. Мы рыш пен қап тал ған ше ге ні пай да ла ну ға да бо ла ды. Алын ған ток 
кө зі нің па ра граф та си пат тал ған галь ва ни эле ме нт іне ұқ сас ты ғы мен ай ыр ма-
шы лы ғы не де еке нін анық таң дар. Бір электр ша мын 2,5 В электр энер гия сы мен 
жаб дық тау үшін қан ша ли мон қа жет бо ла ды? Қолдан жасалған ток көздерін 
қалай жалғау керек?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Төмендегі тақырыптардың бірі бойынша пре зен та ция-ха бар ла ма дай ын-
даң дар:
1. Электр энер гия сы ның дәс түр лі емес көз де рі.
2. Жа ңа бу ын ак ку му ля тор ла ры.
3. Қа зақ стан да ак ку му ля тор лар жа сап шы ға ру.
4. Ток көздерінің түрлері қолданылатын салалар.
­­­­­­­­­
Тал ды қор ған қа ла сын да ғы ак ку му ля тор зау ыты тек Қа зақ стан ды ға на емес жа қын
ше тел дер ді де ак ку му ля тор лар мен қам та ма сыз ету де.
АР
Р
Тал ды қор ған
Тал ды қор ған
Н
Н
Н
-
-
П
түр
түр
лі емес көз
лі емес көз
ла
ла
ры.
ры.
тор
тор
лар жа
лар жа
сап шы
сап шы
Ток көздерінің түрлері қолданылатын салалар.
Ток көздерінің түрлері қолданылатын салалар.
В
Төмендегі тақырыптардың бірі бойынша пре
Төмендегі тақырыптардың бірі бойынша пре
лі емес көз
лі емес көз
де
де
рі.
рі.
б
б
б
а
а
мын 2,5 В электр энер
ды? Қолдан жасалған ток көздерін 
с
сымдардан, ли
ға да болады. Алын
іне ұқсастығы мен ай
мын 2,5 В электр энер
ды? Қолдан жасалған ток көздерін 
п
моннан ток кө
ды. Алын
а
а
а
с
с
Қандай жағдайда зарядталған бөлшектер бағытталған қозғалысқа түседі?
ы
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года

217


148
§ 23. Электр тіз бе гі жә не оның құ рам дас бө лік те рі,
ток кү ші, кер неу
I Электр тіз бе гі жә не оның 
құрам дас бө лік те рі 
Ток кө зі электр то гын тұ ты ну шы жал­
ғау шы сым дар мен кілт электр тіз бе гін құ рай ды.
Электр тіз бек те рін әр құ рал өзі нің шарт ты бел гі­
сі мен бел гі ле не тін сұл ба лар тү рін де бей не ле йді 
(2­қо сым ша да ғы 13­кес те). Тіз бек тұй ықтал ған 
жә не тек өт кіз гіш тер ден құ рал ған жағ дай да ға на 
тіз бек те электр то гы бо ла ды. Тіз бек тің үзілуі 
немесе диэлект рик тердің бо луы за ряд тал ған 
бөл шек тер дің ба ғыт тал ған қоз ға лы сы на ке дер гі 
кел ті ре ді. 
II Ток кү ші – тіз бек те гі ток ты 
сипаттайтын фи зи ка лық ша ма
За ряд тал ған бөл шек тер дің ба ғыт тал ған қоз­
ға лы сы бір тіз бек тің өзін де жай жә не жыл дам 
бо ла ала ды. Тіз бек те гі ток тың әре ке ті осы ған 
тәуелді. Тіз бек тегі токтың жы лу лық, хи мия лық 
жә не маг нит тік әсері бо луы мүм кін. Ток кү ші нің 
мә ні не қа рап, ток жұ мы сы ның қар қын ды лы ғы 
ту ра лы ай ту ға бо ла ды. Көл де нең қи ма ар қы лы 
не ғұр лым көп за ряд өт се, ток тың әре ке ті 
со ғұр лым күш ті рек бо ла ды.
Ток кү ші де ге ні міз – өт кіз гіш тің көл де нең қи ма сы ар қы лы қан дай 
да бір уа қыт ара лы ғын да өте тін 
q
 за ряд тың сол уа қыт қа қа ты на-
сы на тең фи зи ка лық ша ма.
I
q
t
=
,
мұн да ғы 
I
ток кү ші, 
q
– өт кіз гіш тің көл де нең қи ма сы ар қы лы өте тін за ряд, 
t
– за ряд тың өт кен уа қы ты.
III Ток кү ші нің өл шем бір лі гі 
Ток кү ші нің өл шем бір лі гі фран цуз ға лы мы А.Ам пер дің құр ме ті не атал ған. 
Ол ХБЖ­ның не гіз гі 7 бір лі гі не кі ре ді. Ампер 2 же ңіл, жі ңіш ке өт кіз гіш те гі 
ток тың маг нит тік әсе рі не гі зін де ток кү ші нің өл шем бір лі гін ен гіз ді.
Кү­ті­ле­тін­нә­ти­же
а ра ра ты қып с д р
 
л тр с л ба лары
ра а лық т р д
б л д л тр 
т б л м т т р
арт ты б л л р
қ лда а ала сы дар
с л ба лар да л у
аспаптарды т б
 
қ су р л р с с 
б л л ала сы дар
т ты ба ы ты
р с т ала сы дар
Тап­сыр­ма
­ -кес­те­ні­па ­ а­ла­нып­
ал ­ а­н ­­ ле­мен­ті­нен ­
лектр­ а­мы­нан­ ­не­
кілт­тен­т ­ра­тын­ті ­бек­тің­
с л­ба­сын­ а­саң­ ар
­ лектр­то­ын­т ­ты­ну­ ы-
лар­ға­мы­сал­кел­ті­рің­ ер
­ л­т ­ты­ну­ ы­лар­ а­
ток­тың­қан­ а ­ се­рі­
ы­лу­лық ­ма ­н т­тік ­ -
м ­лық ­а ­қын­ а­ла­ ы


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   199




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет