Оқу пәні дене тәрбиесі. 1 апта Практикалық тапсырма 1
жүктеу/скачать 49,95 Kb.
|
1 апта
| Практикалық тапсырма 2.
Жүгіруге арналған жеңіл атлетикалық жаттығулар, жүгіру техникасының негізі Сұрақтар: Жеңіл атлетика жаттығуларының көрсету және қарама -. қарсы орындау.Дене жаттығуларын орындауда қолданылатын тыныс алу техникаларын үйрету. Арнайы жеңіл атлетикалық жүгіру жаттығулары, ЖДЖ үйрету. Дене жаттығуларын орындауда қолданылатын тыныс алу техникалары. Дене жаттығуларын орындауда қолданылатын тыныс алу техникаларын үйрету. Жеңіл атлетикадағы қолданылатын жаттығулар өзінің түрлерімен, көлемімен ерекшеленеді. Сондықтан жеңіл атлетика түрлерімен жаттығудың әрбірінің өзіндік ерекшелігімен қатар барлығына ортақ жақтары да бар. Жеңіл атлетика түрлерімен жаттығудың барлығына ортақ негізгі қағидалары бар, оларды жаттықтыру жұмыстарында пайдалану міндетті болып саналады. Негізгі қағидаларға: жалпы және арнайы дайындықтардың бір бірімен байланыста болуы; жаттығу жұмысының жүйелі өтуі; аздан көпке қарай; қарапайымнан күрделіге қарай деген талаптардың сақталуы. Жан-жақты дайындық спорт түрінің ерекшелігін ескеру арқылы іске асырылады. Жоғары жетістіктер спорты міндетті түрде мамандануды қажет етеді. Сондықтан спорттық жаттығу жалпы және арнайы жаттығу түрлері бойынша өткізіледі. Жалпы жаттығу адамның дене қаблеттерінің жетілуіне арналып өткізілгенімен ол болашақ спорт түріне маманданудың негізін салады. Онда дене қаблеттерінің артуымен қатар, психологиялық тұрғыдан дайындығын арттырады, таңдаған мамандығы бойынша әртүрлі әдіс-тәсілдерді меңгеруге көмектеседі. Арнайы дайындық спортшыны таңдаған мамандығы бойынша қажетті техникалық шеберлік және тәсілдерді жетік меңгеруге бағытталады. Маманданған спорт түріне қажетті барлық дене қаблеттерін арттыруға жұмыс жасалады. Жалпы және арнайы дайындық жаттығудың барлық кезеңдерінде орын алады, тек олардың өзара мазмұны, түрлері, жүктеме мөлшері ауысып отырады. Үздіксіз жаттығу үнемі жаттығу жүктемесін берумен анықталмайды. Ол жаттығу жүктемелерінің арасында берілетін демалу үзілістері, организмнің қалыпқа келу мүмкіндігімен анықталады. Спортшы организімінің неғұрлым бастапқы қалыпқа келуі жыдам болса, онда организімінің қалыптасу мүмкіндігінің жақсы дамығандығын көрсетеді. Әр жаттығу сабақтарының арасындағы үзіліс ұзақтығы адамға берілген жаттығу жүктемесінің адам организміндегі болған физиологиялық және биохимиялық өзгерістердің жүктеме берілген уақыттан кейінгі әсерін есепке алу арқылы анықталады. Берілген жүктеменің адам организімінде қалтырған ізі арқылы болашақта жаттығу сабақтарында орындалатын жүктемелердің көлемі мен қарқындылығын реттеуге болады. Жаттығуды жүйелі орындату спортшының шеберлігін арттыруға көмектеседі. Белгілі физиолог А.Ухтомский «Әрекет ету, жұмыс жасау адамның дене құрлысын жасайды» деген. Адамның еңбек етуі оның ішінде дене жұмысын жасауы, оның сапасының артуы жаттығуды арнайы мақсатта көптеген рет қайталап отырғанда ғана артатындығын көрсетті. Спортшының үлкен жүктемелерді орындағаннан кейінгі оның организімінің қайтадан бастапқы қалыпқа келу уақыты, дене қаблеттерінің жетілуінің негізгі көрсеткіші болып табылады. Көп мөлшерде берілген ауыр жаттығулардан кейін организмнің бастапқы қалыпқа келуі жылдам жүреді адамның демалыс жиілігі (ДЖ), жүрек соғысы жиілігі (ЖСЖ), қан қысымы (ҚҚ) бірнеше минуттан кейін қалыптасады. Осы жағдайдан кейін баяу қалыпқа келу фазасы басталады, оның төмендегідей ерекшеліктері бар: жұмыс жасаудың төменгі фазасында организмнің бастапқы қалыпқа дейін толық келуі байқалады. Бұл жағдайда берілген жүктеменің пайдасы өте төмен болып саналады, ол тек жалпы шыдамдылықты арттыруға көмектесіп, шынығу деңгейін ұстап тұруға көмектеседі. Жоғары деңгейдегі жұмысқа қаблеттілік фазасы (ең жоғарғы қалыпқа келу) жағдайы 48 сағат көлемінде өтеді. Осы кезеңдегі берілген жүктемелер спортшы шынығуы мүмкіндігін жаңа жоғары кезеңге өтуге көтереді. Жаңа деңгейге көтерілу ұзақтығы спортшы шеберлігіне, жаттығу түріне байланысты 1 күннен 5 күнге дейінгі аралықта сақталады. Көлемі үлкен ауыр дене жаттығуларын бірден орындатудан кейін организмнің бастапқы қалыпқа келуі жылдам түрде өте бастайды бірнеше минуттан кейін демді алу жиілігі, жүрек соғысы жиілігі, қан қысымы қалпына келе бастайды осыдан кейін бастапқы қалыпқа келудің баяу фазасы басталады. Ал орташа қалыптағы берілген жүктемеден соң бір ғана фаза, ол жылдам қалыпқа келу фазасы байқалады. Қалыпқа келудің әр кезеңінде өткізілген жаттығу жұмыстары әртүрлі нәтиже береді. Сондықтан негізгі жаттығу жұмыстарын өткізуді ең жоғарғы қалыпқа келу фазасында өткізу тиімді болып келеді. Тәжрибе көрсеткендей, кей жағдайларда спортшыны жаттығу деңгейінің жаңа сатысына көтеру мақсатында бірнеше жаттығу жұмыстарын тынығуды толық қалыпқа келмеген жағдайында өткізеді, соңынан демалудың ең жоғары қалыпқа келтіру жағдайына әкеледі. Жеңіл атлетика жаттығулары тек арнайы жатығулар емес оларға көмекші көптеген жаттығулар түрлерін қолданудан тұрады. Мысалы, адам организімі жұмыстарын арттыру, жүгіру, секіру т.б. түрлердің әдістемелерін жетілдіру т.б. Осы жұмыстардың барлығын меңгерту мақсатында жаттығу сабақтарын күніне екі – үш сабаққа дейін көбейтеді. Осылай өткізу адамның жүктемелерге бейімделу жағдайын арттырып, тез бастапқы қалыпқа келу мүмкіндігін көбейтеді. Аздан көпке қарай қағидасы, жаттығу жүктемесін біртіндеп арттыру оның көлемін, қарқындылығын реттеуді мақсат етеді. Бір жүктеме мөлшерін меңгергеннен соң ғана одан жоғары жүктеме беру арқылы спортшы қаблетін арттыруға болады. Егерде берілген жаттығу жүктемесі өзгеріссіз қалып отырса онда спорттық көрсеткіш артуы тежеледі, бұл жағдайда адам организімі қалыптасудың бейімделудің жаңа сатысына көтеріле алмай қалады. Жаттығу жүктемесін беру ол адам организіміне ғана емес оның психикалық мүмкіндігіне де тікелей әсер етеді. Жаттығу жүктемесі бағыты бірнеше тармақтан тұрады олар: жүктеме көлемі мөлшері, ұзақтығы, қарқындылығы және демалыс ұзақтығы мен түрі. Жаттығу көлемі, мөлшері – ол барлық жаттығу жұмыстарының жиынтығы болып табылады. Жаттығу көлемі спорттық жетістіктің бастапқы кезеңінде шешуші роль атқарады ал кейіннен жаттығу көлемі жаттығу қарқындылығымен реттеледі. Қарқындылық берілген жүктеменің нерв жүйке жұмысына, бұлшық еттердің жұмысына, денедегі физиологиялық, биохимиялық, психологиялық процесстердің өзгерістердің көрнісімен анықталады. Қарқындылық екі жолмен арттырылуы ықтимал: берілген жаттығудың жылдамдығын және күрделілігін арттыру; жаттығу сабақтарының жиілігін арттырып арсындағы демалу уақыты аралығын жақындату арқылы. Жүйелілік қағидасы – жаттығу жұмыстарындағы басты және негізгі талап болып табылады. Жүйелілікті іске асыру спортшының дене қаблеттерін арттыруда, спорттық шеберлігін, әдіс-тәсілдерді жетілдіруде, ерік-жігер психологиялық дайындығын арттыруда пайдаланылады. Жаттығу жұмыстарын жүйелі қайталап отыру спортшының жоғары жетістіктерге жетуінің кепілі болып саналады. Жаттығу жүктемесінің бір түрін үнемі қайталатып орындату спорттық көрсеткіштің өсуіне әсер етпесе де спортшының дағдыларын арттырып ағзаларының жұмыс қаблеттерін арттыруға, дене икемділігін жақсартуға үлкен көмегі болады, адам организіміне сауықтыру жағынан жағымды әсер етеді. Адам ағзасының берілген жүктемелерге бейімделу мүмкіндігі, жүктемені 80-90 % қайталап орындату жағдайында жақсы сақталады және ол жеңіл атлетика спорты түрлеріне де байланысты болып келеді. Жаттығуларды қайталатып орындату тиімділігін арттыру берілген жаттығу жүктемесі мен шаршауды қалпына келтіру, демалдырумен тығыз байланысты. Жеңіл атлетикамен шұғылданатын спортшының жас мөлшері, дайындық деңгейіне байланысты берілетін жаттығулар түрлері мен жүктеме мөлшерлері және демалдыру уақыты ұзақтығы реттеледі. Мысалы, жылдамдық, ептілік, дәлдік қаблеттерді арттыру жұмыстарында демалыс уақыты толық қалыпқа келгенге дейін болуы тиімді болса, шыдамдылық қаблетті тәрбиелеу толық демалдырмай шаршау жағдайында, демалыс уақытын қысқарту арқылы іске асырылады. Жаттығу жүктемесін шамадан тыс үнемі арттыра беру, адам организімінің бейімделу мүмкіндігіне кері әсері болады. Адамның берілген жұктемелерге бейімделуі белгілі бір уақыт аралығын қажет етеді. Осы уақыт аралығында адам организімінің функционалдық және морфологиялық жағдайының өзгеруі іске асады, сондықтан жаттығу кезінде берілген жүктемелер мөлшерінің өзгеріп отыруы тиімді болып келеді. Ол адам ағзасының бейімделу мүмкіндігін арттыру үшін жасалады. Спортшыны жаттықтыру кезінде қолданылатын жаттығулар, жүктемелер, әдістемелер, орындардың түр-түрлі болып келуі жаттығу сабақтарының тиімді және көңілсіз болмауын қамтамасыз етеді. Өткізілген сабақтар дұрыс ұйымдастырылмаған болса, ол спортшының жүйке жүйесіне жағымсыз әсер етіп жалықтырады, ынтасын төмендетеді. Тәжрибе көрсеткендей өткізілген сабақтарда берілетін жүктемелер мөлшері олардың сатылап жасалуы, толқынды берілуі, демалыс түрлерінің әртүрлі болуы байқалады, бірқалыпты өсе беруі болмайды. Мысалы жүктемені сатылап арттыруды алсақ онда екі және оданда көп сабақтарда берілетін жүктеме өзгермей беріледі себебі оған адам бейімделуі керек, содан кейінгі сабақтарда жүктеме мөлшері тағы бір сатыға арттырылады т.с.с. Жүктеменің толқынды түрде берілуі жаттығудың қысқа аралықтары мен жаттығу кезеңдерінде жиі қолданылады. Олар негізінен үш түрге бөлінеді: кіші толқынды берілу, ол көбіне апталық қысқа циклдерде орындалады; орташа толқынды ол 3-6 апталық циклдерде; үлкен толқынды, ол жаттығу жұмысының бірнеше айлық ұзақтығында орын алып, жаттығу кезеңдеріне сәйкес келеді. Жүктеменің үлкен толқынды түрде берілуі оның ішіндегі кіші толқындар түрлерінен құралады. Жаттығу жүктемесін толқынды түрде іске асыра білу, оларды бір бірімен қабыстыра білу, жаттықтырушының іскерлік шеберлігіне байланысты болып келеді. Жаттықтырушыға жүктемені толқынды түрде беру кезінде оның жиілігі мен мөлшерін дәл реттей білу болып маңызды болып келеді. Жеңіл атлетика спорты түрлерінің өз ерекшеліктерін ескере отырып жаттығу жүктемесінің мөлшері мен жиілігін есептеу әртүрлі болып келеді. Мысалы, кейбір спорт түрелерінде микроциклдің бастапқы кезеңінде жүктеме берілуінің жиілігіне баса назар аударылса, жүктеменің мөлшерін арттыруды екінші жартысына қалтырады, кейде жүктеме мөлшері мен жиілігінің орындарын ауыстырып беру де орын алады. Жүктемені орташа толқында орындату жағдайында жүктеме көлемі мен жиілігін арттыру көп жағдайда қатар жүргізіледі. Бұл жұмыс мөлшермен төмендегідей орындалады: 2-4 апта аралығында жүктеме көлемі мен жиілігі біртіндеп арта береді, осы кезде негізінен көлемнің артуына көңіл бөлген жөн соңынан жиілік артады да циклдің соңында жүктеме көлемі мен қайталау жиілігі бірдей деңгейге келеді. Жүктеме мөлшері мен жиілігін осылай реттеу үлкен толқынды жаттығу кезеңдеріне де тән болып келеді, тек орындату көлемі артады. жүктеу/скачать 49,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|