Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013
жүктеу/скачать 17,71 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ж еміс са ла т ы н бцт ақіиалар
ІНекілдеуіктілерде жеміс салаты н бүтақш аларды ң мынадай түрлері болады: сациналы бцт ақш а, найза тэрізді бцтациіа, жеміс шыбықшасы. Сақиналы бүтақш аны ң үзы нды ғы 3-5 см, үш ы нда жақсы жетілген гүлді немесе өсу бүршігі болады, бүйір бүршіктері жақсы жетілмеген. Найза тәрізді бүтақшаның үзындығы 5-15 см, үшында көбінесе гүлді бүршік болады, бүйір бүрш іктері нашар жетілген. лЛф^1|1| Ж еміс шыбыңшасының үзындығы 15 см-ден үзын болады, үшында гүлді бүршік болады. Сүйекті жемістілерде жеміс салатын бүтаңшалардың мынадай түрлері болады: бцршіктері аралас орналасқан бцтақіиа, жеміс салатын бцтақша, тепкілер, шоқты бцтақша. Бүршіктері аралас орналасқан бүтақшаның үзындығы 40 см-ден үзы н болады. Өсу ж өне гүлд і б ү р ш іктер і бүтақш аға кезектесіп орналасады да, ең үш ы нда өсу бүршігі пайда болады. А Б 4-сурет. Жеміс салатын бцтацшалардыц тцрлері: А - шекілдеуіктпілер: 1 - төбе буршігі вегетативті найза тәрізді бцтациіа; 2 - төбе буршігі генеративті найза тэрізді бутаңиіа; 3 - жеміс шыбықшасы; 4 - буршігі вегетативтпі жай сақиналы. бцтақша; 5 - буршігі генеративті жай сақиналы бутақіиа; 6 — курделі сақиналы бцтақша. Б - суйекті жемістілер: 1 - тепкі; 2 - буршіктері аралас орналасқан бутақша; 3 — жеміс салатьін бутацша; 4 - шоқты бутақша Ж еміс салатын бүтақшаның үзындығы 10-40 см, бүйір ж ағы нда тек қан а гүлді бүрш іктер орналасады да, ал үш ында өсу бүршігі пай да болады. Тепкілердің үзындығы 0,5-10 см, бүйір жағында гүлді бүрш іктер орналасады , ал ж оғарғы ж ағы нда 1-2 өсу бүршігі болады. Үшында өсу бүршігі не тікенек пай да болады. Ш оқты бүтаңша ңысқа болады, гүлді бүрпхіктері бір- біріне тығыз орналасады, ал үшында өсу бүршігі пай да болады. Б ү р ш ік т е р і ар ал ас о р н ал асқ ан б ү тақ ш а б арлы қ сүйектілерде кездеседі. Ж еміс салатын бүтақша шабда- лы мен шиенің кейбір сорттарына тән. Тепкілер алхоры мен өрікте болады. Ш оқты бұтаңша тәтті шиеге, шиеге, шабдалыға, бадамға және өрік пен алхорының кейбір сорттарына төн. % - у ШШШШ Б а қ ы л а у сү р аң тар ы 1. Ж еміс-жидек дақы лдары ны ң өсу сипаты мен тіршілік үзақтығына ңарай жіктелуі. 2. Жеміс ағашының негізгі бөліктері. 3. Бүршіктердің ңұрылымына және орналасуына қарай жіктелуі. ' -V. 4. Жеміс-жидек дақылдары жемістерінің қүрылымы. Жеміс дақылдары тұқымдарының қүрылымы. 5. Шекілдеуіктілер мен сүйекті жемістілердің жеміс са- латын бүтаңшаларының түрлері мен олардың сипаттамасы. Ж ем іс за н д ы л ы қ та р ы Жеміс өзгергіштігін ескерудің маңызы зор. Өсімдік әуелі жыл- дам өседі де, содан соң жеміс сала бастайды. Алғашқыда бірен-саран жеміс пайда болып, содан кейін ж ы л сай- ын өсімдіктің жеміс байлауы күш ейеді де, аңырында жемісті төгіп беретін болады. Біраң ңартаю белгілері біліне бастайды. Кейбір бүтаңтары қурайды. Бірте-бірте тіршілік циклі шегіне жетеді де, өсімдіктің жер бетіндегі ңал ады. Жеміс Шит жеміс ағашының бүкіл өмір циклін тоғыз кезеңге бөлді: 1) жеміс ағашының вегетативті бөліктерінің өсуі; 2) өсу жөне жеміс салу; ’ 3) жеміс салу жөне өсу; ■ , *й 4) жеміс салу; 5) жеміс салу жөне қурау: 22 6) ңурау, жеміс салу және өсу; 7Уқурау, өсу және жеміс салу; 8) V ypay жөне өсу; 9) өсу. Ж еміс-жидек өсімдіктерінің осы тоғыз жас кезеңінің қ а з ір г і ж е м іс -ж и д е к ш а р у а ш ы л ы ғы н д а б есеу ін ің практикалы қ маңызы зор. Атап айтңанда, бес кезең мыналар: 1) өсу; 2) өсу жөне жеміс салу; 3) жеміс салу және өсу; 4) жеміс салу; 5) жеміс салу жөне ңурау. 1. Өсу кезеңі жас өсімдіктің пайда болғаннан алғашңы жеміс салғанға дейінгі жетілу мерзімін қамтиды. Бүл - ағаш сүрегі күш ті өсетін, діңгегі мен бірінші және екінші бүтаңтану тәртібіндегі негізгі ңаңқа бүтаңтарын ңүрау кезең і. А ғаш бөрікбасы ны ң іш к і ж ағы н да негізінен майда бүтақш алар және ж арты лай ңаңңа бүтаңтар - болашаң жеміс салу аймағы өседі. Б үл кезең де агр о тех н и кан ы ң м індеттеріне ж ем іс ағаш ы ны ң ң аң қ а бөліктерін ңүрау, ж апы рақтарды ң ж ы лдам көбеюін қам там асы з етіп, бөрікбастың іш к і ж ақ тар ы н а ж ары ң ты ң ж ақсы түсуіне ж ағдай ж асау кіреді. Сонымен бірге жеміс ағаш ының жеміс салуына дайындық ж үргізіледі. Ол үш ін қы сқарта кесуді шек- теп, бүтақтар еңкейтіледі. Тамыр жүйесін тереңге сіңіру маңсатымен бүл кезеңде бақ қатараралықтарын қара пар үш ін сақтау ңажет. жүктеу/скачать 17,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|