Оқулық. 2-басылым. Астана: ф олиант, 2013



Pdf көрінісі
бет45/85
Дата07.01.2022
өлшемі17,71 Mb.
#18556
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   85
Байланысты:
b2006

Бақылау сүрақтары
1.  Отырғызуға  арналған  көшеттерге  ңандай  талаптар 
қойылады?
2.  Көшеттерді  отырғызу  алдында  ңандай  дайындың 
жұмыстары  жүргізіледі?
3.10. Ж е м іс  көш еттерін оты рғы зуды ң
м ерзім д ері м ен әдістері
Көшеттерді отыргызу мерзімі
Жеміс көшеттері климат жағдайына, шаруашылыңтың 
ұйымдастыру мүмкіндіктеріне қарай көктемде жөне күзде 
отырғызылады.
К ө ш еттер д і  к ө к т е м д е   о ты р ғы зу   ө с ім д ік т ің   өсіп- 
даму  кезеңінің  басына  сай  келеді.  Б іраң  көктемгі  егіс 
ж үмы сы ны ң басталуынан ағаш ты ң өсіп-даму кезеңінің 
басына дейін уақы т тым тар, небары 10-12 күн.
Күзде  отырғызу  мерзімі  20-30  күнге дейін  үлғаяды . 
Біраң кез  келген  ж ағдайда отырғызу жүмысы түрақты 
суыңтың түсуіне 2-3 апта қалғанда аяңталуы  тиіс.
К үзде  о ты р ғы зы л ған   к ө ш еттер д ің   үсу  қ а у п і  бар. 
Сондыңтан ш екілдеуіктілердің анағүрлым төзімділерін 
ғана отырғызып, сүйектілерді көктемде отырғызған жөн. 
Қ азақстанны ң батыс жөне орталы қ облыстарында күзде 
отырғызуды  қазан  айының  15-іне дейін,  ал  солтүстікте 
казан айы ны ң 5-іне дейін аяқтау керек.
105


Қ азақ стан н ы ң   оңтүстігі  мен  оң түстік  ш ы гы сы нда 
күзде отырғызу қазан айы ны ң екінш і ж арты сы нан бас­
талады.
Көіиеттерді от ыргызу әдістері
Көшеттер қолмен де,  маш инамен де отыргызылады. 
Соңғы уақы тта өнеркәсіптік бақ отырғызу ісінде м аш и­
намен  оты ргы зу  әдісі  басымдық  таны туда.  Ол  қолмен 
о т ы р ғ ы з ғ а н г а   ң а р а ғ а н д а   ең б ек   ш ы ғы н ы н   4 -1 0   есе 
төмендетеді. 

М а ш и н а м е н   о т ы р гы зу   әдісі,
  әсіресе  и н тен си вті 
ж и і  оты ргы зы латы н  баң  оты рғы зу  кезінде  аса  тиімді. 
Қазақстанның барлық жеміс ш аруаш ылығы аймагында, 
егер  т о п ы р а ң   қ а б а т ы   ж е т к іл ік т і  т ү р д е   ж ы р т ы л с а  
(кемінде 30-35 см) ж әне беткейлердің тіктігі  10 градус­
тан  асп аса,  ағаш тард ы   м аш инам ен  оты ргы зуга  бола 
береді.  Оны  басналдақталган  беткейлерде  де  табысты 
қолдан ады .  М аш инам ен  оты ргы зу  бақ  оты ргы заты н  
маш инамен  (МПС-1),  орман  көш еттерін  оты ргы заты н 
маш инамен  (CJIK-2) ж үргізіледі.  Олар ДТ-75,  ДТ-75М, 
Т-75 тракторлары на тіркеледі.
МПС-1  отыргызу маш инасымен  5  адам:  тракторш ы , 
алып беруші,  комуш і  жөне екі түзетуш і ж үмы с жасай- 
ды.  М аш инаның  өнімділігі  бір  ауысымда  7-10  га.  Бүл 
маш инада  арың  қазгы ш ,  екі  ны гы здауш ы ,  көшеттерге 
арналган екі алаң, жүмысш ыларға арналган екі отыргыш 
жөне із салуш ы бар.
20-сурет. 
Жеміс көиіеттерін мехапикаландырылган
әдіспен отыргызу
106


Қолмен отырғызу да кең қолдау тапқан. Ауданы шағын 
бақтарда, баспалдаңтанбаған беткейлерде, ңүнарлылығы 
төмен топырақты учаскелерде, сондай-ақ шыңпай ңалған 
көш еттер  орн ы н а  көш еттер  ңолм ен  о ты рғы зы лады . 
Қолмен отырғызудың түрлі нүсңасы бар. Олар: шүңңырға 
отырғызу,  ң ары ққа отырғызу,  гидрологиялың  жолмен 
бүрғыланған  орынға  отырғызу.  Солардың  іш ін-дегі  ең 
ескісі  ж әне  кең   тарағаны   -   ш үңңы рға  отырғызу.  Бүл 
әдіс  бойы нш а  көш ет  алды н  ал а  ң азы лган   ш үң ң ы рга 
оты рғы зы л ад ы .  30-35  см  тереңдікте  ж ы рты лған  жер- 
де  тереңдігі  60  см,  диам етрі  100  см-ге  дейін  ш үңқы р 
ң а з ы л ы п ,  одан  ә р і  о р г а н и к а л ы ң   ж ә н е   м и н ер ал д ы  
ты ңайтңы ш тар енгізіледі.  Ш үңқырды қолмен қазғанда 
т о п ы р а ң т ы ң   ү с т ің г і  ң ү н а р л ы   ң аб а ты   бір  ж а ғ ы н а , 
асты ң гы   қ аб аты   е к ін ш і  ж а ғы н а   ү й іл е д і.  Содан  соң 
көшетті отырғызған кезде органикалы ң ж әне минерал­
ды  ты ң ай тң ы ш тарм ен   байы ты лған  ү стің гі  ңабатты ң 
қүнарлы   топырағымен  көш еттің  тамыры  көміледі  де, 
астыңғы қабатты ң топырағы бетіне  жабылады.
Ш үңңырды ш үңңы р қазғы ш пен қазғанда еңбек өнім- 
ділігі 20 есе артады да, ақш алай ш ығын қолмен қазғанға 
ңарағанда 3 есе азаяды .  Өнеркәсіп ш үңқы р қазғы ш ты ң 
екі  типін  ш ығарады:  КЯУ-100  ж әне  КПЯШ -100.  Олар 
М ТЗ-50/52, М ТЗ-80/82 тракторлары на тіркеледі. 80 см- 
ге дейінгі тереңдіктегі ш үңқы рларды  қаза алады. Еңбек 
өнімділігі сағатына 100-110 ш үңқы р.

7-кесте
Жеміс ағаштарын оңтүстік аймақта отырғызу үлгісі
Сорттьщ  өсу 
қуа ты
Т е л іту ш і
1  і 

А о а ка ш ы кт ы ғы , м 
1
Ж а й п а к берікбастар
Д ом алак бөрікбастар
Қатарлар
аралыгы
А ғаш тар
аралы ғы
Қатарлар
аралы ғы
А гаш тар
аралығы


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   85




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет