Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

не
көрсең
, 
ұшқанда
соны
ілерсің
» -
деп
атам
қазақ
бекерге
айтпаған
. 
Осыдан
, 
талап
– 
отбасымен
қажет
байланысты
қолдап
, 
қуаттау
, 
бекіте
түсу
, 
қай
тəрбиелік
мəселе
болса
да
, 
оны
ата
-
аналармен
бірлесе
шешу
. 
3) 
Тұрмыста
осы
тəрбиеге
байланысты
кейде
табиғи
 
тəрбиелеуші
– 
жанұя
ресми
 
тəрбиеші
- 
педагог
талаптарын
ұнатпай
қалатын
да
жағдайлар
кезігіп
қалады
. 
Көп
жағдайда
ата
-
аналар
өз
балаларын
шектен
тыс
еркелетіп
, 
олардың
жанаярлыққа
түсуіне
қолқа
болады
да
педагогтардың
сол
бала
тəрбиесіндегі
барша
жетістіктерін
демде
желге
ұшырады
. 
Мұндай
келісімсіздіктерді
жоюда
бала
тəрбиесін
оңды
жолға
қоялық
дегендердің
бəрі
ортақтастық
табуға
ынталы
болғаны
жөн
. 
4) 
Кейде
тəрбиеші
ұжым
, 
қоғамдық
ұйымдар
пікірлерімен
келіспей
, 
өз
əріптестерін
сынға
алатын
жағдайлар
да
болып
қалады
. 
Бұл
балалар
көзқарастары
мен
нанымдарына
əсер
етпей
қоймайды
. 
Сондықтан
бала
тəрбиесі
мекемелерінің
мүшелері
өзара
келісімде
, 
бірлікті
қызмет
жүргізгені
жөн
. 
5) 
Ұштастық
пен
бірізділік
принциптері
талаптарына
орайлас
дəрістерге
жəне
оқудан
тыс
тəрбие
жұмыстарын
бір
жүйеде
алып
барған
орынды
. 
Тəрбие
жұмысында
бұрыннан
орныққан
ұнамды
қасиет
сапаларды
ескерген
жөн
. 
Педагогикалық
ықпалдар
мен
талаптар
біртіндеп
күрделеніп
баруы
керек
. 
Бірлікті
талаптардың
орындалуы
жолында
отбасы
мен
ата
-
аналарға
тікелей
кеңесші
– 
тəрбиеші
-
педагог
. 
6) 
Тəрбиелік
ықпалдары
үйелестіру
тəсілі
– 
тəрбиеге
қатысты
адамдардың
, 
қызмет
түрлері
мен
əлеуметтік
мекемелердің
басын
қосып
күш
біріктіру
. 
Осыдан
да
тəрбиеші
қоғамдық
мекемелер
, 
əлеуметтік
қауымдастықтар
жəне
отбасымен
байланыс
түзуде
шаршап
–
шалдығу
білдірмегені
жөн
.
Сонымен
, 
тəрбие
принциптері
– 
тəрбие
процесінің
мазмұнына
, 
əдістеріне
, 
ұйымдасуына
қойылатын
негізгі
талаптарды
анықтаушы
жалпы
бастау
тұжырымдары
. 
Бүгінгі
таңдағы
гуманистік
педагогика
ұстанған
принциптері
: 
тəрбиені
нақты
тұлғаға
бағыттау
; 
жеке
жəне
қоғамдық
тəрбие
бағыттарын
үйлестіре
, 
байланыстыру
; 
тəрбиені
өмір
жəне
еңбекпен
ұштастыру
; 
тəрбиелік
ұнамды
үлгі
- 
өнегені
арқау
ету
; 
тəрбиелік
ықпалдарды
біріктіре
, 
пайдалану
. 
Сұрақтар
 
мен
 
тапсырмалар
 
1. 
Тəрбиенің
негізгі
заңдылықтарына
түсінік
беріңіз
. 
2. 
Гуманистік
тəрбие
принциптерін
атаңыз
. 
3. 
Гуманистік
тəрбие
принциптерінің
негізгі
салаларын
атаңыз
. 
4. 
Педагогикалық
қызметтегі
тəрбие
принциптері
мен
ережелерінің
маңызын
ашып
беріңіз
. 

14-
дəрісбаян
.
 
Тəрбие
 
процесінің
 
мазмұны
 
 
 
Жоспары
1. 
Жалпы
адамзаттық
құндылықтар
мен
құндылықты
бағыт
-
бағдарлар
2. 
Тұлғаның
базалық
мəдениетін
қалыптастыру
3. 
Бала
құқықтары
жөніндегі
халықаралық
құжаттар
идеяларының
тəрбие
мазмұнында
ескерілуі
14.1. 
Жалпы
 
адамзаттық
 
құндылықтар
 
мен
 
құндылықты
 
бағыт
-
бағдарлар
Тұлға
мəдениетінің
негізі
оның
жалпы
адамзаттық
құндылықтарға
қатынасынан
көрінеді
. «
Құндылық
» 
термині
болмыстың
белгілі
құбылыстарының
адами
, 
əлеуметтік
жəне
мəдени
мəн
-
мағынасын
білдіру
үшін
қолданылады
. 
Адам
қызметіндегі
заттар
, 
қоғамдық
қатынастар
жəне
олар
қамтыған
табиғат
құбылыстары
құндылықты
қатынастар
нысандары
ретінде
танылған
бағалы
заттар
сипатында
іс
-
əрекетке
қосылады
, 
яғни
бұлардың
бəрі
де
жақсылық
пен
жамандық
, 
шындық
пен
жалғандық
, 
əсемдік
пен
ұсқынсыздық
, 
əділдік
пен
əділетсіздік
жəне
т
.
б
. 
тұрғысынан
пайымдалады
. 
Белгілі
құбылыстарды
бағалауға
негіз
болған
тəсілдер
мен
өлшем
-
шектер
субъектив
баға
түрінде
қоғамдық
сана
мен
мəдениетте
бекиді
де
адам
əрекетін
бағыттаушы
құралдарға
айналады
. 
Қалыпты
тəртіптік
ұғым
формасына
енген
мұндай
құралдар
түрі
: 
ұстанымдар
жəне
бағалар
, 
бұйрықтар
мен
шектеулер
, 
мақсаттар
мен
жобалар
. 
Сонымен
, 
заттай
жəне
субъективті
құндылықтар
адамның
өзін
қоршаған
дүниеге
болған
құндылықты
қатынастарының
екі
қарама
-
қарсы
(
полярлы
) 
шегін
аңдатады
. 
Адам
іс
-
əрекеті
құрылымындағы
құндылықты
тараптар
танымдық
жəне
еріктік
құндылықтармен
өзара
тығыз
байланысқан
. 
Əрбір
тарихи
нақты
қоғамдық
құрылым
(
формация
) 
өзіне
тəн
құндылықтар
жиынтығымен
ажыралады
. 
Ал
одан
түзілген
жүйе
əлеуметтік
реттеудің
аса
жоғары
деңгейі
сипатында
көрінеді
. 
Бұл
жүйеде
қоғам
не
əлеуметтік
топ
мойындаған
өлшем
-
шек
, 
талаптар
(
критерии
) 
белгіленеді
. 
Тұлғалық
деңгейде
меңгерілген
бұл
талаптар
тұлға
қалыптастырудың
негізіне
алынып
, 
қоғамды
қалыпты
тəртіпте
ұстауға
жəрдемдеседі
. 
Қоғам
өмірінің
кезеңдерінде
құндылықтар
жүйесі
өзгеріске
түсіп
, 
ауысып
барады
. 
Құндылықтар
өзіне
тəн
ерекшеліктерге
ие
. 
Олардың
кейбірі
тарихтың
қай
кезеңінде
де
өз
маңызын
жоймайды
. 
Мысалы
, 
ежелгі
дүниенің
тарих
сахнасында
өшкенімен
, 
онда
мұрат
етілген

эстетикалық
құндылықтар
əлі
күнге
дейін
өз
маңызын
жоғалтқан
жоқ
. 
Ортағасырлық
ағару
(
просвещение
) 
дəуіріндегі
гуманистік
, 
демократиялық
идеялар
бүгінгі
заман
қызметіне
жарауда
. 
Қоғамдағы
құндылықты
қатынастардың
аса
маңызды
элементтерінің
бірі
– 
құндылықты
бағыт
-
бағдар
. 
Құндылықты
 
бағыт
-
бағдар
 – 
бұл
стратегиялық
өмір
мұраттары
жəне
жалпы
дүниетанымдық
алғы
шарт
ретінде
танылған
құндылықтардың
адам
санасында
бейнеленуі
. 
Қалыптасқан
, 
тұрақты
құндылықтар
бағыттарының
жиынтығы
тұлға
тұрақтылығын
, 
қажеттер
мен
қызығулар
бағдарында
көрінген
əрекет
-
қылық
жəне
іс
-
əрекет
типтерінің
өзара
байланыса
, 
ұштасуын
қамтамасыз
етеді
. 
Осыдан
, 
құндылықты
бағыт
тұлға
сеп
-
түрткілеріне
(
мотивтеріне
) 
себепші
, 
реттеуші
маңызды
жағдаят
(
фактор
) 
ретінде
іске
қосылады
. 
Құндылықты
бағыт
-
бағдарлардың
негізгі
мазмұны
– 
адамның
саяси
, 
философиялық
(
дүниетанымдық
), 
адамгершілік
наным
-
сенімдері
, 
терең
əрі
тұрақты
бейімділіктері
, 
қылық
-
əрекет
, 
мінез
принциптері
. 
Осыдан
, 
қай
қоғамда
да
тұлғаның
құндылықты
бағыт
-
бағдары
тəрбие
жəне
мақсатты
ықпал
жасау
нысаны
ретінде
қарастырылады
. 
Олар
арқылы
еріктік
күш
салу
, 
зейін
, 
ой
-
өріс
бағдарлары
анықталады
. 
Құндылықты
бағдардың
дамуы
–
тұлға
кемелінің
белгісі
, 
оның
əлеуметтенуінің
көрсеткіші
, 
құндылықты
бағыттардың
тұрақты
бірлігі
тұлғаның
келесідей
сапаларының
дамып
, 
орнығуына
себерші
болады
: 
тұлғаның
тұтастығы
мен
сенімділігі
, 
белгілі
мұраттар
мен
принциптерге
адалдық
, 
осы
мұраттар
мен
принциптерді
іске
асыру
жолында
ерік
күшін
аямауға
қабілеттілік
, 
өмірлік
ұстанымдарға
орай
белсенділік
, 
мақсатқа
жетуде
табандылық
пен
өжеттік
. 
Құндылықты
бағыттар
арасындағы
қайшылықтар
əрекет
-
қылық
пен
мінездегі
тұрақсыздықты
туындатады
. 
Құндылықты
бағыт
-
бағдардың
мешеуленуі
адамның
селқостығы
мен
енжарлығына
себепші
болады
.
Бүгінгі
күнде
əлем
елдерінде
əрқилы
құндылықтар
жүйесі
қабылданған
. 
Осы
заманғы
гуманистік
педагогика
олардың
арасында
жалпы
адамзаттық
келесідей
құндылықтарды
аса
маңыздылар
қатарында
алға
тартады
: 
адам
құқы
, 
адамды
ең
жоғары
құндылық
ретінде
тану
, 
бала
тұлғасы
мен
оның
қадіріне
құрмет
; 
бала
еркіндігі
мен
даму
құқын
қорғау
; 
білім
жəне
тəрбиедегі
демократиялық
принциптерді
берік
ұстану
. 
Адам
құқы
жəне
еркі
– 
жалпы
адамзаттық
құндылық
, 
себебі
олар
адамзаттың
жалпы
мүдделерін
танытады
, 
əрқилы
халықтардың
, 
діндер
мен
дəуірлердің
рухани
мұраттарын
жақындатады
əрі
туыстырады
. 
Барша
халықтар
туындыларын
сыйлауға
, 
бағалау
мен
қорғауға
үйрену
– 
бұл
ұлттық
жəне
ұлтаралық
ынтымақтың
белгісі
ретінде
қабылданған
жалпы
адамзаттық
құндылықтарды
сезіну
жəне
қабылдау
нышаны
. 

Бүгінгі
Қазақстандық
қоғамда
құндылықты
бағыттар
қатарында
ұлтжандылық
, 
отаншылдық
сезімдері
, 
яғни
өз
халқымызды
, 
оның
салт
-
дəстүрін
, 
тілін
, 
мəдениетін
, 
əдеттерін
, 
туған
ел
табиғатын
құрметтеп
білу
- 
жоғары
маңызға
ие
болып
отыр
. 
Сонымен
бірге
əрбір
адам
үшін
жоғары
құндылық
– 
бұл
өмір
, 
тіршілікке
болған
қамқорлық
, 
гуманистік
қатынастар
негізі
- 
əр
адамның
өз
басын
сыйлауы
, 
өз
адамгершілік
сапаларына
болған
құндылықты
қатынас
; 
ата
-
ананы
, 
туған
-
туысқанды
, 
отбасы
, 
бала
-
шағаны
ардақ
тұту
, 
табиғатты
аялау
жəне
ең
жоғары
инабатты
құндылық
ретінде
еңбекті
қадір
ету
. 
Жалпы
адамзаттық
құндылықтар
арасында
ұлттық
құндылықтар
шегерілмейді
. 
Керісінше
, 
осы
ұлттық
құндылықтар
арқылы
көрінеді
. 
Алғашқыда
осы
ұлттық
формада
көзге
түскен
қайталанбас
соны
жетістіктер
уақыт
өте
жалпы
адамзаттық
құндылыққа
өтеді
(
мысалы
, 
жақын
уақыттың
өзінде
қазақ
домбырасын
жетекші
күй
аспабы
ретінде
танытқан
«
Ұлытау
» 
триосының
Голливуд
жеңімпазы
аталып
, 
бүкіл
əлемге
танылуы
). 
Қоғамдағы
азаматтық
, 
гуманистік
құндылықтардың
бекуі
, 
өз
міндеттері
мен
құқықтарының
өзара
тəуелділігін
сезінуші
əрі
азаматтық
ұстанымы
бар
ерікті
тұлғаны
қалыптастыру
көбіне
тəрбие
жəне
оқу
жүйесіне
байланысты
. 
Заман
ерекшелігін
ескерумен
түзілген
құндылықты
бағыттардың
дамуынан
əр
адам
өзін
планета
азаматы
, 
əлем
адамы
санатында
сезінуге
мүмкіндік
алады
. 
Жалпы
адамзаттық
құндылықтарды
түсіне
танудың
негізі
қоғамға
бағытталған
идеялардың
, 
сезімдердің
, 
ұғымдардың
қалыптасуына
; 
ұлттық
жəне
жалпыадамзаттық
құндылықтарды
байланыстыра
білуге
; 
қоғамға
жəне
басқа
адамдарға
болған
қатынастарға
орай
құқы
мен
міндеттерін
зерттеп
тануға
; 
азамат
құқы
мен
міндеттерінің
бірлігін
түсінуге
; 
азаматтық
мінез
-
құлық
пен
сезімдерді
тəрбиелеуге
; 
пікір
жүргізу
еркіндігінің
дамуы
мен
көңіл
-
күй
ортақтығын
сезінуге
жəне
т
.
б
. 
орайлас
келеді
. 
Жалпы
адамзаттық
құндылықтарға
бағыт
-
бағдар
тəрбие
мазмұнының
ажыралмас
бір
бөлігі
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: