Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

күшті
болса
, 
бала
қажеттеріне
орайлас
келіп
, 
оның
белсенділігінің
көтерілуіне
жəрдем
беретін
болса
, 
тұлғаның
жеке
сеп
-
түрткілері
мен
мақсаттарының
идеалды
күйден
практикалық
нəтижеге
ауысуы
анағұрлым
жеңіл
əрі
жылдам
өтеді
.
- 
педагогикалық
 
ықпалдар
 
мен
 
тəрбиеленушілер
 
мүмкіндіктері
 
арасындағы
 
үйлесімге
. 
Тəрбие
процесінде
дамудың
 
біркелкі
 
болмау
 
заңы
көрініс
береді
, 
себебі
тəрбиеленуші
мүмкіндіктері
тəрбиеші
талаптарына
əрқашан
сай
келе
бермейді
. 
Осыдан
кейбір
теориялық
білімдерге
байланысты
мəселе
, 
сұрақтарды
еркін
де
жеңіл
шеше
білетін
оқушы
практикалық
тапсырыстарды
орындауда
, 
қарапайым
еңбек
операцияларымен
кезіккенде
, 
дене
шынықтыру
жаттығуларын
көрсетуде
ебедейсіздік
байқатып
, 
едəуір
қиналып
қалды
.
Сонымен
, 
тəрбие
заңдылықтары
тəрбие
процесінің
жағдаяттары
, 
шарттары
мен
нəтижелері
арасындағы
басты
байланыстарды
бейнелейді
. 
Тəрбие
тəжірибесінде
нəтиженің
қалыптасқан
қатынастарға
тəуелділігі
, 
мақсат
пен
іс
-
əрекет
, 
практика
мен
тəрбиелік
ықпалдар
, 
субъектив
жəне
объектив
жағдаяттардың
байланысы
, 
əсері
, 
тəрбие
жəне
өзіндік
тəрбие
қарқындылығы
жəне
т
.
б
. 
өз
дəлелін
өмір
барысында
тауып
отыр
.
13. 2. 
Тəрбие
 
принциптері
 
Тəрбие
процесінің
принциптері
(
тəрбие
принциптері
) 
бұл
тəрбие
процесінің
мазмұнына
, 
əдістеріне
, 
ұйымдастыру
жолдарына
қойылатын
негізгі
талаптарды
айғақтайтын
жалпы
бастау
 
тұжырымдары
.
Олар
тəрбие
процесінің
анайылығын
аңдатып
, 
педагогтарға
нақты
педагогикалық
міндеттерді
шешуде
бағыт
-
бағдар
береді
. 
Тəрбие
процесіне
арқау
болар
принциптер
өз
алдына
жүйеге
бірігеді
. 
Осы
жүйедегі
гуманистік
 
педагогика
принциптері
келесідей
: 
- 
тұлғалық
бағыт
принципі
; 
- 
тəрбиенің
жеке
тұлғалық
жəне
қоғамдық
бағыттарының
бірлігі
принципі
; 
- 
тəрбиенің
өмір
, 
еңбекпен
байланыстылық
принципі
; 
- 
тəрбиеде
ұнамды
өнегені
пайдалану
принципі
; 
- 
тəрбиелік
ықпалдар
бірлігі
принципі
. 
Тұлғалық
 
бағыт
 
принципі
.
Тəрбие
процесінде
тұлғалық
бағыт
принципі
тəрбиеленушілердің
жас
ерекшеліктері
мен
даралығын
, 
əсіресе
жалпы
жəне
жеке
адами
қасиет
- 
сапалары
 
мен
мүмкіндіктерін
ескеру
негізінде
іске
асырылады
. 
Адами
қасиет
сапалар
мəні
: 
тұлғаның
өмірлік
бағыт
-
бағдары
, 
тіршілік
жоспары
, 
құндылықты
бағамдары
, 
қалыптасқан
жандүниелік
ұстамдары
, 
іс
-
əрекеті
мен
мінезіндегі

басымды
сеп
-
түрткілер
. 
Тұлғаның
осы
аталған
жетекші
сапаларынан
бөлектене
қарастырылатын
жас
не
даралық
ерекшеліктер
(
мінез
, 
темперамент
, 
ерік
жəне
.
т
.
б
.) 
жоғары
дəрежелі
кісілік
қадір
-
қасиеттерді
қалыптастыруға
бағышталған
тəрбиені
қамтамасыз
ете
алмайды
, 
жас
деңгейін
, 
даралық
ерекшеліктерді
білу
маңызды
, 
солай
да
болса
, 
жоғарыда
аталған
сапалардың
жетекшілік
ролін
тану
ғана
баланың
жас
мүмкіндіктері
мен
жеке
ептіліктерін
дұрыс
пайдаланудың
көзін
ашады
. 
Тұлғалық
бағыт
принципінің
тəрбиеші
алдына
қоятын
талаптары
:
1) 
тəрбиеленушілердің
жеке
темпераменттік
ерекшеліктерін
, 
мінез
бітістерін
, 
көзқарастарын
, 
талғамдарын
, 
əдеттерін
үздіксіз
зерттеп
, 
жете
білу
; 2) 
тəрбие
процесін
диагностикалаумен
бірге
баланың
ойлау
қабілеті
, 
сеп
-
түрткілер
, 
ұстанымдары
, 
өмірлік
бағыты
, 
өмір
мен
еңбекке
деген
көзқарасы
, 
құндылықты
бағамдары
, 
тіршілік
жоспарлары
секілді
тұлғалық
сапалардың
нақты
қалыптасу
деңгейін
түбегейлі
тану
; 3) 
əр
оқушыны
тұлғаның
ілгерілей
дамуын
қамтамасыз
етуші
күш
-
қуатына
сəйкес
əрі
біртіндеп
күрделеніп
баратын
тəрбиелік
істерге
ұдайы
қатыстырып
бару
; 4) 
мақсатты
іске
асыруға
кедергі
болар
себептерді
өз
уақытында
анықтау
əрі
аластау
, 
ал
егер
бұл
мүмкін
болмаса
, 
жаңа
жағдайлар
мен
шарттарға
тəуелді
тəрбие
бағытына
дер
мезетінде
өзгерістер
енгізу
; 5) 
барынша
тұлғаның
өз
белсенділігін
арқау
ету
; 6) 
тəрбиені
тұлғаның
өзіндік
тəрбиесімен
ұштастыру
, 
оқушыға
өзіндік
тəрбие
мақсаттарын
, 
əдістері
мен
формаларын
таңдауға
жəрдем
беру
; 7) 
оқушыда
дербестік
, 
ынталылық
, 
өзіндік
іс
-
əрекет
қабілеттерін
дамыту
, 
тек
басшылықпен
шектелмей
, 
табысқа
жеткізер
іс
-
əрекеттерді
ұтымды
ұйымдастыру
жəне
бағыттай
білу
. 
Осы
талаптардың
бірлікті
орындалуы
мектеп
тəжірибесінде
бұрыннан
танымал
жас
ерекшеліктері
мен
даралық
ескеру
принциптерінің
қарабайырлығын
жояды
, 
тəрбиешіні
процестің
үстірт
белгілеріне
шегеленбей
, 
тереңде
жатқан
мəн
-
мағыналық
байланыстарға
назар
аударуға
бағыттайды
, 
осы
процесте
көрінетін
тəрбие
заңдылықтары
мен
себеп
-
салдарлы
қатынастарды
тануға
жетекшілік
етеді
. 
Тəрбиенің
 
жеке
 
тұлғалық
 
жəне
 
қоғамдық
 
бағыттарының
 
бірлігі
 
принципі
. 
Озат
ойлы
педагогтар
тəрбиені
«
өсиет
пен
өнеге
, 
сендіру
жəне
зорлау
жəрдемімен
адамдарды
нəзік
шақтан
іс
-
əрекетке
қосып
, 
игерілген
ережелерді
тұрмыста
қолдануға
үйретуші
қоғамдық
құрылым
» (
Г
. 
Сент
-
Джон
) 
ретінде
таныған
. 
əр
дəуірде
бұл
принцип
мəні
ауысып
барған
: 
бірде
жеке
тұлғалық
бағыт
басымдау
болып
, 
кейде
қоғамдық
, 
мемлекеттік
бағыттар
жетекшілік
еткен
. 
Алайда
, 
тəрбиенің
басты
міндеті
- 
адамды
белсенді
қоғамдық
əрі
рахат
жеке
өмірге
дайындау
- 
қай
заманда
да
сақталып
қала
береді
. 
Бұл
принцип
бойынша
педагогтың
барша
қызметі
өсіп
келе
жатқан
əулет
тəрбиесін
мемлекеттің
тəрбиелік
стратегиясына
сəйкес

орындауға
жəне
əлеуметтік
үйлесімге
келген
тұлғаны
қалыптастыруға
бағытталуы
тиіс
. 
Мемлекет
қызметіндегі
тұлға
ретінде
тəрбиеші
тəрбие
саласындағы
мемлекеттік
тапсырысты
орындайды
. 
Егер
мемлекет
жəне
қоғам
мүдделері
сəйкес
келсе
, 
азаматтардың
жеке
мүдделерімен
үйлесімді
болса
, 
онда
тəрбие
принциптері
де
тəрбие
мақсаттары
мен
міндеттерінің
саласында
өзіне
тиісті
орын
алады
. 
Ал
бұл
жағдай
керісінше
болса
, 
принцип
іске
аспай
қалады
, 
себебі
тəрбиешінің
тəрбие
істері
қорына
толыққанды
тəрбие
үшін
қажет
нақты
деректер
түспейді
. 
Бұл
принципті
іске
асыру
барысында
əсіре
ұрандаудан
, 
желікпе
үндеулерден
, 
бөспе
сөзділіктен
аулақ
болған
абзал
, 
себебі
тəрбие
ең
алдымен
құнды
əрекет
-
қылық
жəне
қарым
-
қатынас
тəжірибесін
жинақтауға
мүмкіндік
беретін
пайдалы
іс
-
əрекет
, 
қызмет
процесінде
жүзеге
келеді
. 
Алайда
, 
оқушы
араласқан
нақты
іс
-
əрекет
(
ойын
, 
еңбек
, 
қоғамдық
істер
, 
оқу
, 
спорттық
жəне
т
.
б
.) 
тəрбиелік
мəнге
ие
болуы
үшін
, 
оның
субъекті
- 
балада
сол
əрекетке
деген
қоғамдық
құнды
сеп
-
түрткілерді
қалыптастыру
қажет
. 
Егер
олар
жоғары
ізгілікті
, 
қоғамдық
мəн
-
мағынасымен
елеулі
болып
келсе
, 
əрекет
-
қылықтар
нəтижесінде
орындалатын
қызмет
те
үлкен
тəрбиелік
ықпалға
ие
болады
. 
Əр
тұлғаның
əлеуметтік
сапаларын
орнықтыруда
оқушылардың
қоғамдық
пайдалы
еңбегі
олардың
мақсатты
бағытталған
сана
-
сезімін
қалыптастыру
істерімен
ұштасуы
қажет
. 
Баланы
қандай
да
іс
-
əрекетке
ойыстыруға
қолданылған
сөз
, 
ауызекі
нұсқау
, 
нақты
тұрмыстық
пайдалы
қызмет
пен
ұнамды
əлеуметтік
тəжірибеде
өз
бекімін
табуы
тиіс
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: