Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

19-
дəрісбаян
. 
Мектеп
 – 
педагогикалық
 
жүйе
 
жəне
 
басқару
 
нысаны
 
Жоспары
1. 
Осы
заман
мектебіндегі
ғылыми
басқарым
мəні
2. 
Басқару
қызметтері
, 
əдістері
жəне
формалары
19.1. 
Осы
 
заман
 
мектебіндегі
 
ғылыми
 
басқарым
 
мəні
 
Күрделі
педагогикалық
жүйе
ретінде
танылған
осы
заман
мектебін
басқару
əрбір
басшыдан
біртұтас
басқару
жүйесін
түзіп
, 
оны
даму
жолына
бағыттауда
жоғары
ғылыми
дайындықты
талап
етеді
. 
Бұл
үшін
түрлі
деңгейдегі
мектеп
жетекшілері
төмендегілерді
білуі
міндетті
: 
- 
мектеп
түрі
мен
мақсаты
; 
- 
ақпараттық
жабдықталуы
( 
оқушылар
қызығулары
мен
мүмкіндіктері
, 
ата
-
аналар
тапсырыстары
); 
- 
мамандар
, 
материалдық
-
техникалық
, 
психологиялық
жағдайлар
(
анықталған
қажеттіктерді
қамтамасыз
ету
үшін
); 
- 
оқу
жоспарының
мектептік
баламасы
; 
- 
оқу
жүйесі
жеке
-
дара
, 
сынып
-
сабақтық
, 
дəрісбаян
-
тəжірибелік
, 
мектептің
əрқилы
сатылары
мен
оқушы
топтарына
арналған
циклды
-
ағымдық
жəне
т
.
б
.); 
- 
оқу
-
тəрбие
жұмыстарын
ұйымдастырудың
мерзімдік
тəртібі
(
бес
-
алты
күндік
, 
апта
, 
түске
дейінгі
не
күннің
екінші
жартысында
); 
- 
мектептің
белгілеген
мақсаттарға
жетудегі
басты
шарттары
(
мамандар
, 
материалды
-
техникалық
, 
қаржылық
, 
ғылыми
-
əдістемелік
, 
əлеуметтік
-
психологиялық
). 
Педагогикалық
жүйе
ретінде
мектепті
басқару
барысында
, 
бір
жағынан
,
оның
тұтастығын
сақтауға
, 
екінші
жағынан
- 
ондағы
жүйе
бірліктерінің
əрекеттеріне
ықпал
жасаумен
оларды
өзгертіп
, 
реттеуге
мүмкіндік
беруі
қажет
. 
Педагогикалық
жүйенің
өзіндік
қызметтері
қоғам
қажетінен
туындаған
мақсаттардың
дəл
мезетінде
орындалып
баруына
бағытталуы
қажет
. 
Мақсаттар
мектептің
педагогикалық
жүйесінің
мазмұнын
айқындайды
, 
ал
сол
мазмұнның
іске
асырылуы
, 
өз
кезегінде
көптеген
, 
əрқилы
əдістер
мен
формаларды
ойластыруды
керек
етеді
. 
Мектептегі
педагогикалық
жүйенің
негізгі
құрылымдық
бірліктерін
анықтайтын
жағдаяттар
– 
педагогикалық
ұжым
жəне
оның
басшыларының
қызметтік
іс
-
əрекеттері
(
В
.
А
.
Сластенин
). 
Мектептердің
көбі
төрт
деңгейлі
басқару
құрылымын
қолдануда
: 
Бірінші
 
деңгей
- 
мемлекеттік
орган
бекіткен
не
ұжым
сайлаған
мектеп
директоры
; 
мектеп
кеңесі
, 
оқушылар
комитеті
, 
қоғамдық
бірлестіктер
басшылары
. 
Бұл
деңгейде
мектептің
стратегиялық
даму
бағыты
анықталады
. 

Екінші
 
деңгей
- 
мектеп
директорының
орынбасарлары
, 
мектеп
психологы
; 
əлеуметтік
педагог
, 
қоғамдық
пайдалы
еңбек
ұйымдастыруға
жауапкер
, 
əкімшілік
-
шаруашылық
бойынша
директор
көмекшісі
; 
өзіндік
басқаруға
қатысты
органдар
мен
бірлестіктер
басшылары
. 
Үшінші
 
деңгей
- 
оқу
барысында
жəне
оқудан
тыс
білім
-
тəрбие
жұмыстарына
байланысты
оқушыларға
басшылық
қызметтерді
атқарушы
мұғалімдер
, 
тəрбиешілер
, 
сынып
жетекшілері
. 
Бұл
деңгейге
қоғамдық
басқару
органдары
мен
өзіндік
басқару
, 
қосымша
білім
беру
мекемелерімен
байланыс
жүргізуші
педагогтарды
да
енгізуге
болады
. 
Төртінші
 
деңгей
- 
сыныптық
жəне
жалпы
мектептік
өзіндік
басқару
қызметтері
тапсырылған
оқушылар
. 
Бұл
деңгейдің
назарға
алынуы
мұғалімдер
мен
оқушылар
арасындағы
қатынастың
«
субъект
-
субъектті
» 
сипатын
баса
танытады
. 
Мұндай
қатынаста
оқушы
өзара
ықпал
нысаны
болумен
бірге
өз
дамуының
қозғаушы
күші
– 
субъект
ролін
де
атқарады
. 
Сатысына
қарай
əрбір
басқару
субъекті
бір
уақытта
жоғары
деңгейлі
басқарудың
объекті
– 
нысаны
болып
есептеледі
. 
Басқарымды
жүйеде
оқушылар
ұжымы
маңызды
орынға
ие
. 
Бұл
ұжымда
басқару
екі
деңгейде
жүргізіледі
: 
біріншісі
- 
жалпы
мектептік
жəне
сынып
ұжымы
; 
екіншісі
- 
оқушылардың
қоғамдық
ұйымдары
, 
спорттық
бөлімдер
, 
шығармашыл
бірлестіктер
, 
үйірмелер
, 
оқу
-
үйрену
топтары
(
бригадалары
) 
жəне
т
.
б
. 
Педагогикалық
жəне
оқушылар
ұжымдарының
өзара
бірлестік
іс
-
əрекеттері
Қазақстан
Республикасының
«
Білім
туралы
» 
Заңы
мен
жалпы
білім
беруші
мекемелер
Жарғысы
негізінде
реттеліп
барады
. 
19.2. 
Басқару
 
қызметтері
, 
əдістері
 
жəне
 
формалары
 
Басқару
іс
-
əрекеттері
процесінде
төмендегідей
қызметтер
орындалады
:
- 
мақсаттар
 
айқындау
(
бүкіл
жүйенің
, 
сонымен
бірге
əр
кезеңінің
соңғы
нəтижесін
болжастырып
, 
ой
-
санада
нақтылау
); 
- 
жоспарлау
(
мектеп
жұмыстарының
барша
бағыттары
бойынша
ұзақты
болашақ
пен
əр
жылға
жоспар
түзу
); 
- 
ұйымдастыру
(
қызметтік
міндеттерді
сауатты
бөлістіру
жəне
бағыну
мен
жауапкершілік
жүйесін
қалыптастыру
); 
- 
реттеу
(
қабылданған
шешімдерді
іске
асыру
мақсатында
əрқилы
бағыттағы
түрлі
қызмет
жүйелерінің
іс
-
əрекеттерін
үйлестіру
); 
- 
ынталандыру
(
шығармашылық
істерге
, 
ғылыми
-
зерттеу
жұмыстарына
, 
инновациялық
жобаларға
қатыстыру
үшін
жағдайлар
жасау
; 
мұғалімдердің
рухани
бірлік
сезімін
қалыптастыру
, 
олардың

əлеуметтік
белсенділігіне
дем
беру
; 
жетістіктеріне
орай
бағалау
жəне
мадақтау
); 
- 
қадағалау
(
талдау
жəне
жаңа
міндеттерді
белгілеу
үшін
көзделген
жоспарлардың
орындалуы
жөнінде
уақтылы
ақпараттар
алып
тұру
); 
- 
педагогикалық
 
талдау
(
оқу
процесін
, 
тəрбие
жұмыстарын
, 
білім
мекемесінің
материалдық
қорын
, 
қаржы
-
экономикалық
жағдайын
педагогикалық
мамандар
мен
тəрбиеленушілер
құрамын
жетілдіруге
байланысты
зерттеулер
жəне
талдаулар
, 
нақты
қорытындылар
жасап
, 
ұсыныстар
беру
). 
Жоғарыда
аталған
қызметтер
жөнін
талдау
арқылы
басқару
мазмұнын
екі
жікке
келтіруге
болады
: 1) 
ұйымдастыру
- 
бақылау
 
жұмыстары
(
басқарымдағылардың
іс
-
əрекеттеріне
жетекшілік
: 
тапсырма
беру
, 
талаптар
қою
, 
күштерін
біріктіру
, 
жұмыс
барысын
қадағалау
, 
марапаттау
жəне
т
.
б
.) 
жəне
2) 
басқарушылар
 
іс
-
əрекеттері
(
мақсаттар
айқындау
, 
ынталандыру
, 
қаржы
көздерін
табу
, 
ұжым
құрылымын
жүйелеу
, 
іс
-
əрекеттердің
технологиялық
негізін
қалау
). 
Педагогикалық
басқару
əдістері
көзделген
мақсаттарға
жету
жəне
басқару
қызметтерін
іске
асыру
құралдары
ретінде
қарастырылады
. 
Басқару
əдістерінің
негізгі
топтары
төмендегідей
: 
- 
педагогикалық
 
қызметкерлерді
 
экономикалық
 
тұрғыдан
 
қызықтыру
(
еңбек
саны
жəне
сапасына
орай
, 
категориялары
мен
атақ
-
дəрежелеріне
сəйкес
жалақы
беру
); 
- 
əкімшілік
 – 
ұйымдастыру
 
əдістері
(
орындаушылар
қызметтерінің
шек
-
өлшемін
белгілеу
, 
көрсетпелер
, 
нұсқаулар
, 
бұйрықтар
беру
жəне
т
.
б
.); 
- 
психологиялық
 – 
педагогикалық
 
ықпал
 
жасау
(
кеңес
, 
өтініш
, 
тілек
білдіру
, 
алғыстар
жариялау
) 
жəне
əсерлендіру
(
шуақты
психологиялық
климат
қалыптастыру
, 
шығармашылық
пен
ынталылық
сезімдерін
көтеру
, 
білім
мекемесінің
əлеуметтік
даму
болашағы
жөніндегі
болжамдармен
таныстыру
); 
- 
қоғамдық
 
ықпалдарды
 
пайдалану
(
педагогтар
мен
оқушыларды
білім
мекемесін
басқаруға
араластыру
); 
- 
қоғамдық
 
əсер
 
əдістері
(
ұжымда
демократияны
нығайтып
, 
басқалармен
қатынаста
шыдамдылық
сақтау
, 
мекеме
қызметкерлерінің
беделі
мен
мəртебесін
ұлықтау
). 
Соңғы
жылдары
мектепте
психологиялық
қызметтің
қалыптасуымен
жаңа
басқару
əдістері
пайда
бола
бастады
. 
Оқу
-
тəрбие
ақпараттарымен
жұмыс
жүргізуші
қызметкер
оларды
жинау
, 
өңдеу
, 
сақтау
жəне
пайдалану
тəсілдерін
жақсы
білгені
жөн
. 
Мектеп
басшысы
, 
менеджер
өз
қызметінде
бақылау
, 
анкетті
сауалнама
жүргізу
, 
тестілеу
, 
нұсқау
жəне
əдістемелік
материалдармен
жұмыс
жасау
əдістерін
белсенді
қолдана
білуі
шарт
. 
Мектеп
əкімшілігінің
күш
-

қуаты
басқарудың
мектепішілік
ақпараттық
технологиясын
нақтылап
, 
тəжірибеге
ендіруге
жұмсалуы
тиіс
. 
Бұл
технологиялар
басшыларға
да
, 
əр
мұғалімге
де
таныс
болуы
міндетті
. 
Басқаруды
ұйымдастыру
формалары
əрқилы
құрылым
жəне
бағыттарда
болуы
мүмкін
: 
нұсқау
-
əдістемелік
, 
теориялық
семинар
, 
оқушылар
ұжымының
отырыстары
, 
педагогикалық
кеңестер
, 
əдістемелік
бірлестіктер
, 
ұстаздық
, 
мектеп
конференциялары
, 
педагогикалық
оқулар
,
ата
-
аналарды
педагогикалық
жаппай
сауаттандыру
. 
Əлеуметтік
–
психологиялық
əдістерді
іске
асыру
формалары
мектептің
ішкі
тəртіп
Ережелерінде
көрсетіледі
немесе
мектеп
Жарғысына
ендіріледі
. 
Сонымен
, 
мектеп
басқарымын
ұйымдастырудағы
маңызды
жағдай
– 
педагогикалық
басқару
жүйесінің
қалыпты
күйге
келіп
, 
əрекетшеңдік
жағдайында
болуы
жəне
оны
іске
асыру
жолдарын
əрбір
басшының
жіті
білуі
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: