ЖТ = ҰТ – əлеуметтік сақтандыру жарналары – бөлінбеген

30

Ұлттық есепшоттар жүйесінің көрсеткіштері жиынтық өнім 

мен жиынтық табысты тек сандық тұрғыдан ғана бағалайды, 

олар халықтың өмір сүру сапасын жəне əл-ауқаттылық деңгейін 

сипаттай алмайды, сонымен қатар, бұл көрсеткіштер ғылыми-

техникалық прогрестің жəне экономикалық өсудің жағымды жəне 

жағымсыз салдарларын да есепке алмайды. Ал тұрғындардың 

өмір сүру сапасын жəне əл-ауқаттылық деңгейін ұлттық байлық, 

таза экономикалық əл-ауқат жəне жан басына шаққандағы ЖІӨ 

сияқты көрсеткіштер анықтайды.

ЖҰӨ-ді есептеу үшін бағаның өзгеруін ғана емес, сонымен 

қатар, қайта есептеуді де ескеру қажет. Қайта есептеу мəселесі 

қалай орын алады? Көптеген өнімдер базарға түспес бұрын өнді-

ріс сатыларынан өтеді. Сондықтан көптеген өнімдердің құрам- 

дас бөлшектері бірнеше рет сатып алынады. Қайта есептеуді бол-

дырмас үшін ЖҰӨ-ді есептегенде тек соңғы өнімнің нарықтық 

бағасы ғана алынады.

Соңғы өнім – бұл соңғы пайдалану үшін сатып алынатын өнім.

Аралық өнім – өңдеуге жəне қайта қымбатқа сатуға арналған 

өнімдер. Мысалы, машинаның дөңгелегі. 

Тəжірибеде қайта есептеуді болдырмас үшін тек қосылған 

құнды есептейді.

Қосылған құн – бұл шикізат пен материалдарға кеткен шы-

ғындарды шегергендегі өнімнің нарықтық құны. Кез келген та-

уар 

дың құны шикізат бағасынан, басқару шығынан, жұмыс-

шы жалақысынан тұрады. Сондықтан біз өнім құнынан барлық 

ши кізат пен материалдарға кеткен шығындарды шегерсек, онда 

қалған бөлігі қосылған құнды құрайды. 

ЖҰӨ-нің құрамына мыналар кірмейді:

− 

мемлекеттік трансферттік төлемдер, зейнетақылар, шəкірт-

ақылар, жəрдемақылар, сақтандыру төлемдері;

− 

қор нарықтарындағы бағалы қағаздарды сату;

− 

ұсталған тауарларды сату (sekond-hand).

ЖҰӨ-ді есептеу үшін мынадай үш əдіс қолданылады:

1. шығындар бойынша (соңғы пайдалану əдісі);

2. табыстар бойынша (бөлу əдісі);

3. қосылған құн бойынша (өндірістік əдіс).

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: