лыстырмалы артықшылықтар теориясын

«Принципы политической экономии» атты еңбегінде, егер екі 

елдің біреуі абсолютті артықшылыққа ие болмаса, онда елдер 

арасында сауданың қалай мүмкін болатындығын дəлелдеген.

бір ел мамандандырылған өндіріс пен сауданы басқа мемлекет-

пен салыстырғанда баламалы (салыстырмалы) шығындары аз бо-

латындай етіп жүзеге асыруы керек. Сонда жалпы өнім де жоғары 

деңгейде болады. 

Салыстырмалы артықшылықтар теориясында сыртқы сау-

даның шарты абсолюттік шығындар айырмашылығы болуы мін-

детті еместігін жəне абсолюттік артықшылық болмаса да сыртқы 

сауданың тиімді екенін пайымдады.

Д. Рикардоның ойынша, елдер салыстырмалы арзан тауарлар-

ды сыртқа шығарып (экспорттап), ал өз еліне қарағанда шетел-

дерде аз шығын кететін тауарларды əкелуі тиіс. Əр ел басқа елге 

қарағанда, абсолюттік шығындары жоғары болса да салыстыр-

малы шығындары төмен өнімдер өндіруге мамандануы керек. 

Оның мысалында екі ел қарастырылады – Англия мен Португа-

лия. Айталық, осы елдерде екі ғана тауар өндіріледі – шарап жəне 

мата. Бұдан басқа, Рикардоның үлгісінде жалғыз өндіріс факторы 

– еңбек қана қолданылады, сондықтан тауар өндіру шығындары 

еңбек шығындарымен (еңбектің адам-сағатымен) өлшенеді. Са-

лыстырмалы артықшылықтар принципі 14.1-кестесінде берілген.