кешенділік сипаты
өзара ықпалдас
компоненттердің көптүрлілігін (мақсаттық, мазмұндық, процессуалдық)
қамтиды, олар өзара ықпалдастық және өзара бағыну жағдайында бо-
лады:
- тәрбиенің мазмұндық элементтері (дене, ақыл-ой, әлеуметтік-
адамгершілік, эстетикалық, еңбек, құқықтық, жыныстық, экологиялық
және т.б.);
- тәрбие процесінің құрылымдық компоненттері (мақсаттары,
міндеттері, мазмұны, түрлері, әдістері, құралдары, нәтижелері);
- субъектілері – тәрбие процесіне қатысушылар (психологиялық,
педагогикалық, ұйымдастырушылық, әдістемелік, материалдық-
техникалық).
Балалар мен үлкендердің арасындағы кері байланысқа құрылған
тәрбиенің
екіжақты сипаты
. Үлкендердің баланың тәрбиелілігі,
тұлғалық ерекшеліктері жөнінде ақпараттары неғұрлым көп болса,
солғұрлым тәрбие нәтижелі болады.
Тәрбие
нәтижелерінің
бір
мағыналы
еместігі
және
анықталмағандығы
– бірдей жағдайда тұлғалық қасиеттері, әдет-
ғұрыптары, тәрбиеленгендік дәрежелері, тәртібі әртүрлі балалар
65
тәрбиеленеді. Екі бірдей жағдайда мүлдем әртүрлі нәтижелер болады,
өйткені субъективті фактор әсер етеді.
Ерекшеліктердің екінші тобына мыналар жатады:
Мектеп жасына дейінгі балалардың тәрбиесіндегі
үлкен адамдардың
анықтаушы рөлі
. Бұл жас кезеңінде үлкендер тәрбиелеушілік,
оқытушылық, дамытушылық, бейімдеушілік, ұйымдастырушылық,
үйлестірушілік және жинақтаушылық функцияларын орындайды.
Тәрбие нәтижелерін уақытымен созу
– мектепке дейінгі кезеңде
тәрбиелеу негіздері салынады да, келесі жас кезеңдерінде дамып,
тереңдеп, кеңейеді және тұлғаның тәрбиеленгендігіне дейін өсіп
жетіледі.
Мектеп жасына дейінгі баланың тәртібі мен іс-әрекеті
тікелей
сезіммен, эмоциямен, ниеттенуімен реттеледі.
Үлкен адамдар тарапынан баланың тұлғалық қасиеттерін
жағымды бағалаудың, істерін мақұлдаудың ерекше маңыздылығы.
Үнемі көрнекілікке сүйенудің, метеп жасына дейінгі баланың
тәрбиесінде жағымды практикалық өнегенің қажеттілігі
.
Қалыптасқан қасиеттердің, әдептердің, біліктің тұрақсыздығы,
ұдайы қайталап отырудың, бекітудің, өмірдің түрлі жағдаяттарында
қолданудың қажеттілігі.
Мектеп жасына дейінгі бала тәрбиесінің бірқатар
физиологиялық
және психологиялық факторларға
тәуелділігін
, отбасында және мектеп-
ке дейінгі мекемеде тәрбие процесін құрғанда және ұйымдастырғанда
оларды ескеру қажет:
•
баланың тез шаршауы, жүйке жасаушаларының қажығандығы;
•
зейіні мен қабылдауының тұрақсыздығы;
•
мектепке дейінгі ересек жасқа қарай ұлғаятын психикалық
процестердің еріктілік деңгейінің жоғары еместігі;
•
сезімді ояту процестерінің тежеу процестерінен басым болуы;
•
психиканың
қатты
иілгіштігі,
балалардың
жоғары
эмоционалдығы, айналасындағыларды қабылдағыштығы;
•
ойлау типінің көрнекі-бейнелі болуы;
•
шапшаң меңгеру және сонымен бірге қалыптасқан білік,
дағдылардың, тәртіп әдеттерінің берік еместігі;
•
ұдайы жаңаны танып білуге және меңгеруге ұмтылу, білім
құмарлық;
•
тұлғаның сапаларын, қасиеттерін тәрбиелеудің сензитивтілігі,
тәртіп және қарым-қатынас нормаларын бойына сіңіру, баланың жеке
тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру;
5–7463
66
•
ойын мектеп жасына дейінгі бала іс-әрекетінің жетекші түрі
болады, онда тұлғаның жаңадан пайда болған қасиеттері, білімі, са-
пасы, қарым-қатынасы, білігі, қабілеттері оңтайлы және табиғи түрде
қалыптасады.
Мектеп жасына дейінгі бала тәрбиесінің біз атаған ерекшеліктерін
білу аса маңызды және оны тәрбие процесін жоспарлағанда, құрғанда,
ұйымдастырғанда және оның нәтижелерін бағалағанда ескеру қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |