Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Батыс жəне шығыс жарты шарлардағы барлық нүктелердің ендігі φ, бойлығы λ əріпімен белгіленеді. 7.17 сурет
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
| 285
Батыс жəне шығыс жарты шарлардағы барлық нүктелердің ендігі φ, бойлығы λ əріпімен белгіленеді. 7.17 сурет. Географиялық координаттар Ірі масштабты топографиялық картаның ішкі бұрышта ма- ларының төрт бұрышында географиялық координаттары жазы- лады. Мысалы, 1:25 000 масштабты топографиялық картасының батыс бұрыштамасының бойлығы– 18°00’00’’шығысынікі –18°07’30’’оңтүстік бұрыштамасының ендігі– 54°40’00’’, солтүс- тігінікі –54°45’00’’ ірі масштабты карталардан гео графиялық ко- ординатты табу оңай болу үшін бір минуттан бөлін ген қосымша минуттық бұрыштама жүргізіледі. Ірі масштабты картадан А нүктесінің географиялық (геодезиялық) ендігін табу үшін сол нүктеден минуттық бұрыштамаларды қиып өтетін көл де нең сызықтар жүргізіліп оңтүстік жəне батыс (шығыс) бұрыштаманың қилысынан бастап бүйір бұрыштамаларды бойлай минуттары мен секундтарын санап шыққан санды 54°40’00’’ қосып жазады. Ірі масштабты картадан А нүктесінің географиялық (геодезиялық) бойлығын табу үшін сол нүктеден минуттық бұрыштамаларын қиып өтетін тік сызықтар жүргізіліп, оңтүстік (солтүстік) жəне батыс бұрыштаманың қилысынан бастап, оңтүстік (солтүстік) бұрыштаманы бойлай минуттары мен секундтарын санап шыққан санды 18°00’00’’қосып жазады [7.18-сурет]. 286 7.18 сурет. Ірі масштабты картадан географиялық координатты анықтау Топографиялық картадан географиялық координатты анықтау. Топографиялық картаның бетінің ішкі бұрыштамасы меридиан мен параллельдермен шектелген. Солтүстік жəне оңтүстік бұрыштама географиялық ендіктер, батыс жəне шығыс бұрыштамалар географиялық бойлық болып табылады. Бұрыштамалардың ендіктерімен бойлықтарының айырмасы мен топографиялық картаның бетіндегі бұрыштамалардың өлшемі стандартты беттеуге сəйкес келетіндіктен əрбір масштаб үшін тұрақты. 1:1 000 000 жəне 1:500 000 масштабты карталардан басқа барлық топографиялық карталарда ішкі жəне сыртқы бұрыштамалардың аралығында нүктелердің географиялық ко- ординатын анықтап оларды картаға түсіру қызметін атқаратын белгілі бір қашықтықта теңдей бөліктерге бөлінген минуттар мен секундтардан тұратын минудтық бұрыштамалары болады [11.17 жəне 7.18-суреттер]. Бойлықтар мен ендіктер бойынша минуттық бұрыш- тамалардағы минуттар мен секундтардың саны бірдей болмай- ды. Ендік бойынша минуттың өлшемі 1852 метрге тең жəне ол əрқашан бойлықтың минутына қарағанда үлкен болады [7.5 - кесте]. |